پرسش 1:
حکم احتياط واجب يعني چه ؟
پاسخ:
@@@@پرسشگر گرامي با عرض سلام و سپاس به خاطر ارتباطتان با اين مركز
پرسشگر گرامي ، در احتياط واجب انسان بايد طبق نظر مرجع خود به احتياط عمل کند يا اينکه به فتواي مرجع ديگري که نسبت به مرجع خود از نظر علمي در رتبه بعدي قرار دارد، رجوع کند و طبق نظر او عمل نمايد.(1)
پي نوشت :
1. آيت الله خامنه اي ، رساله اجوبه استفتائات ، س 8.
پرسش 2:
حتما بايد مجتهد ديگر اعلم باشد يا هم سطح کافي است؟
پاسخ:
@@@@
اگر منظور از سوال رجوع به مجتهد ديگر در احتياط واجب است، لازم نيست فقط به اعلم بعد از مرجع تقليد فعلي باشد، بلکه به مساوي هم مي شود رجوع کرد .(1)

پي نوشت:
1. آيت الله خامنه اي ، رساله اجوبه الاستفتائات ، س 8 .

عامل سازنده شخصیت انسان ـ بعد از اراده و خواست او ـ امور مختلفی است که مهم ترین آن ها همنشین و دوستی می‌باشد، خداوند دربارة عاقبت دوستی با افراد گمراه و ناباب می‌فرماید:
«وَ یوْم‌َ یعَض‌ُّ الظَّالِم‌ُ عَلَی‌َ یدَیه‌ِ یقُول‌ُ یـَـلَیتَنِی اتَّخَذْت‌ُ مَع‌َ الرَّسُول‌ِ سَبِیلاً یـَاوَیلَتَی‌َ لَیتَنِی لَم‌ْ أَتَّخِذْ فُلاَ نًا خَلِیلاً لَّقَدْ أَضَلَّنِی عَن‌ِ الذِّکرِ بَعْدَ إِذْ جَآءَنِی وَ کان‌َ الشَّیطَان‌ُ لِلاْنسَان‌ِ خَذُولاً؛(1)
به خاطر بیاور روزی را که ظالم دست خویش را از شدت حسرت به دندان می‌گزد و می‌گوید: ای کاش با رسول خدا راهی برگزیده بودم‌، ای وای بر من‌! کاش فلان [شخص گمراه‌] را دوست خود انتخاب نکرده بودم‌! او مرا از یاد حق گمراه ساخت‌، بعد از آن که آگاهی به سراغ من آمده بود، و شیطان همیشه مخذول کننده انسان بوده است».
سعدی در تأثیر همنشینی می‌گوید:
گلی خوشبوی در حمام روزی رسید از دست محبوبی به دستم
بدو گفتم که مشکی یا عبیری که از بوی دل‌آویز تو مستم
بگفتا من گلی ناچیز بودم و لیکن مدتی با گل نشستم
کمال همنشین در من اثر کرد و گر نه من همان خاکم که هستم
بر این اساس ، انسان باید از دوستی با افراد گمراه‌، غافل و شیطان صفت بپرهیزد . در انتخاب دوست دقت نماید.
در پاسخ به این که چگونه دوست واقعی را بشناسیم، باید گفت:
تنها با آزمایش و امتحان این امر میسر است. پروین اعتصامی میگوید:
پروین، نخست زیور یاران صداقت است
باری نیازموده، کسی را مدار دوست
تا دوستی را نیازموده ایم، نباید به او اعتماد کنیم. اکتفا کردن به ظاهر و روی خوش کافی نیست.
برای آزمودن دوستان مهم ترین راه، هفت چیز است:
1ـ آزمایش روحی:
اگر روان و عواطف خویش را به خوبی بشناسیم، از راه احساس درونی می توان میزان محبت دیگری را تشخیص داد.
2ـ آزمودن به گاه نیاز:
در موقع نیازمندی، می توان دوست را شناخت. از لقمان نقل است :
لا تَعرِفُ أخاكَ إلاّ عندَ حاجَتِكَ إلَيهِ ؛
برادرت را مشناس مگر در وقت نیازت به او(2).
دوست مشمار آن که در نعمت زند لاف یاری و برادر خواندگی
دوست آن دانم که گیرد دست دوست در پریشان حالی و درماندگی
3ـ آزمودن علاقه دوست به برقراری پیوند نزدیک تر:
آیا دوست دارد که به سخن تو گوش دهد؟ آیا از همنشینی با تو احساس رضایت دارد؟ آیا کارهای خوب تو را میان مردم مطرح می کند؟
4ـ آزمودن در سختی ها:
دوست خوب کسی است که در گرفتاری ها به یاری ات بیاید. امام علی(ع) می فرماید:
في الشِّدَّةِ يُختَبَرُ الصَّديقُ؛
در سختي هاست كه دوست، آزموده مى شود . (3)
5ـ آزمودن به هنگام خشم:
هر انسانی چهره واقعی اش را در حال خشم آشکار می سازد، از این رو امام صادق(ع) فرمود:
مَن غَضِبَ علَيكَ مِن إخوانِكَ ثلاثَ مَرّاتٍ فلَم يَقُلْ فيكَ مَكروها فَأعِدَّهُ لِنَفسِكَ ؛
اگر برادرت سه بار بر تو خشمگین شد و سخن ناخوشایندی درباره ات نگفت، او را برای خود حفظ کن(4).
6ـ آزمودن در سفر:
آدمی در سفر، لباس تکلف و ریا را از تن خود بیرون می آورد و آن طور رفتار می کند که واقعاً می اندیشد، از این رو می توان دوست را در سفر آزمود. یکی از روش های ، دوست را آزمودن به هنگام مسافرت دانسته اند.
7ـ آزمودن به هنگام زوال قدرت:
دوستی واقعی، ناشی از سِمَت و مقام نیست و با نبود آن ها نیز پا بر جاست. امام علی(ع) می فرماید: عِندَ زَوالِ القُدرَةِ يَتَبَيَّنُ الصَّديقُ مِن العَدُوِّ ؛
هنگام زوال قدرت، دوست از دشمن شناخته می شود.(5)
8-آزمودن اندیشه و عقائد و رفتارش:
امام على عليه السلام می فرماید : احذَرْ صَحابَةَ مَن يَفِيلُ رَأيُهُ و يُنكَرُ عَمَلُهُ ؛ فإنَّ الصاحِبَ مُعتَبَرٌ بِصاحِبِهِ؛(6)
از همنشينى با كسى كه انديشه اش، سست و فاسد است و كردارش، زشت و ناپسند، دورى كن؛ زيرا يار، با يار سنجيده مى شود.
مطالعه کتب زیر را توصیه می کنیم:
1- دوستی در قرآن و حدیث،محمد محمدی ری شهری؛انتشارات دار الحدیث.
2- دوستی و دوستان، سید هادی مدرس، ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر، از انتشارات آستان قدس رضوی، 1376 ؛
3- آئین دوستی (دوست یابی) دیل کارنگی، انتشارات پیمان 1378؛
موفق باشید.

پی نوشت ها:
1. فرقان (25) آیه 27 ـ 29.
2. العلامه المجلسي، بحار الانوار، مؤسسه الوفاء، بيروت،1404 ه.ق .ج 71، ص 178.
3.غرر الحكم و درر الكلم، عبدالواحد بن محمد التميمي، في جزء واحد، مكتب الإعلام الإسلامي - قم، 1366 ه. ش.ص424.
4. حسن بن شعبه حرانى، تحف العقول، انتشارات جامعه مدرسين قم، 1404 هجرى قمری، ص 368.
5.غرر الحکم ، ص 424 .
6.امام على بن ابى طالب عليه السلام، نهج البلاغه، انتشارات دار الهجره ق، ص459.

اگر مردی با زنی زنا کرده باشد، برادر آن زن با دختر این مرد می تواند ازدواج کند و ازدواج شان اشکال ندارد و از ازدواج های حرام نمی باشد. (1)

پی نوشت:
1. امام خمینی، توضیح المسائل، م 2384.

استمنا يعني اين كه فرد با خود كاري كند كه باعث انزال مني گردد .
چه با دست یا وسایل مصنوعی و ...و چه به روشی که خوتان توضیح داده اید.
چنین شخصی، گناه کار است و این کار را استمنا می گویند.(1)
هنگامی که از حضرت صادق (ع) در مورد استمنا مى پرسند ، مى فرماید: گناه بزرگى است که خداوند در قرآن مجید از آن نهى فرموده است و استمنا کننده مثل این است که با خودش نکاح (زنا) کرده و اگر کسى را که چنین کارى مى کند بشناسم با او هم خوراک نخواهم شد.(2)
پی نوشت ها:
1. آیت ا... صانعی، توضیح المسائل، بخش واژه نامه حرف "الف".
2. وسائل الشیعه ، ج 18 ، ص 575 .

درخت دوستي بنشان كه كام دل به بار آرد نهال دشمني بر كن كه رنج بي شمار آرد
یکی از نیازهای اساسی بشر در تمام طول عمر، از کودکی تا کهنسالی، به ویژه در دوران نوجوانی و جوانی، انتخاب دوست و داشتن رفیق و همنشینی است که از جهت روحی، اخلاقی، فکری و اجتماعی با او موافق و یک دل باشد. هر انسانی ضرورت و نیاز به رفاقت و همنشین خوب را در وجودش می‌یابد.
انسان بی دوست در دنیا غریب است.
اسلام به دوستی و ضرورت دوست‌یابی، اذعان دارد و به آن توصیه کرده است. هماهنگ با آفرینش و طبیعت و نیاز انسان، احکام، قوانین و ضوابطی را وضع نموده است. بدین وسیله ملاک و معیارهای دوست خوب و دوست بد را تعیین نموده، آثاری را که هر یک از دوستان خوب و بد در زندگی، رفتار، اخلاق، عقاید و سرنوشت بشر می‌گذارد، بیان کرده است. لیکن وقتي ما مي‏توانيم دوستان خوب و بد را تشخيص دهيم كه خوب و بد را درست تشخيص داده باشيم و آن ها را باور كرده و خودمان خوب و از بدي دور باشيم. در اين صورت است كه تشخيص دوست خوب و بد بسيار آسان و ساده مي‏شود.
ذره ذره اندر اين ارض و سما جنس خود را همچو كاه و كهربا
نوريان مرنوريان را طالبند ناريان مرناريان را جاذبند
دوست مورد نظر بايد از ويژگي هاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن گردد. به برخی از ويژگي هاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم تا با رعايت آن ها در انتخاب دوست خوب موفق باشيد:

1- وفاداري :
از شرايط يك دوست ايده ال وفاداري است . دوست بايد به اصول اخلاقي و تعهدات دوستي و عهد و پيماني كه منعقد مي سازد ، پايبند و وفادار باشد.
2- ديانت و پايبندي به احكام دين و فرامين الهي:
اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندي به احكام شريعت يك ضرورت مي باشد.
3- دور انديشي:
یکی ديگراز ويژگي هاي دوست خوب دور انديشي است تا پیش از بروز خلل و انحراف در زندگي و هر گونه حادثه منفي و ناخوشايندي شما را آگاه و مطلع سازد و گرنه دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مي شويد.
4- آينه يكديگر بودن:
خير خواهي نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكر شدن شرط ديگري است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد. راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاي تلخ و تهديدآميز و... را سد خواهد كرد.
5- تواضع و همترازي :
از شرائط دوست خوب همترازي اجتماعي دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است .
مهم ترین معیارها و روش های به دست آمده از روایات برای شناخت دوست خوب و بد این است.
دوست خوب آن است كه:
1- در راه خوب ما را همراهی کند . ما را از راه بد و كار بد باز دارد.
2- به خوبي‏ها و خوبان عشق بورزد . از بدي‏ها و بدها بدش بيايد.
3- فردي آگاه، با معرفت، با فرهنگ و زيرك باشد.
4- بدي‏هاي ما را به ما تذكر بدهد . ما را در انجام كار خوب و پيمودن راه خوب تشويق و كمك كند.
5- با ما به طمع مال و منال و... رفاقت نكند .
6- از خود ما در خوبي‏ها و كمالات بهتر و بالاتر باشد.
همنشين تو از تو بِه بايد تا تو را عقل و دين بيفزايد.
بالاخره دوست خوب آن است كه سخن گفتنش موجب افزوني علم و دانش شما گردد.
رفتارش شما را به فكر آخرت بياندازد. ديدارش شما را به ياد خداوند اندازد.
از دوستي با چه اشخاصي بايد اجتناب نمود:
از دوستي با افرادي كه ويژگي هاي زير را دارند، بايد پرهيز نمود:
1- افراد سخن چين و نمام .
2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه.
3- افراد دروغگو.
4- افرادي كه به احكام و مقررات ديني پايبند نيستند.
5- كساني كه تندخو و بد اخلاق مي باشند.
6- افراد ترسو .
7- افراد بخيل و خسيس.
8- افرادي كه متهم شناخته شده و حيثيت اجتماعي مطلوب ندارند.
9- افرادي كه از ستمگري و عدم رعايت حقوق ديگران ابا ندارند.
10- نادان , كم ظرفيت و پر توقع و...
به چند راهكار در كيفيت دوستي اشاره مي كنيم :
- دو دوست صميمي بايد از عمق جان نسبت با يكديگر همدرد و خيرخواه باشند . يك لحظه يك رنگي و صفا را فراموش نكنند .
- در تمام حالات از حقوق دوستي و رفاقت دفاع كنند .
- بر لغزش ها و خطاهاي پيش آمده و غير منتظره صبر كنند. همدیگر را مورد عفو بخشش قرار دهند .
در سختی ها بردباري نشان دهند و بر ناملايمات بخندند .
- از يكديگر توقع و انتظار نداشته باشند . دوستي را زمينه رسيدن به اميال و خواهش هاي شخصي خود قرار ندهند.
- از مجادله و جر و بحث های غير علمی با يكديگر پرهيز كنند .
- در برابر يكديگر متواضع و فروتن باشند. به حرف های همديگر گوش دهند .
- از سرزنش و مذمت يكديگر پرهيز نمايند .
- خيرخواه و ناصح همديگر باشند. در حق يكديگر دعا كنند و اسرار هم را بپوشانند.
- همه اسرار و حرف های دل را نباید به دوست خویش گفت . زیرا همیشه این احتمال است که روزی دوست دشمن گردد ، چنان که ممکن است روزی دشمن دوست گردد . بنا بر این باید اسرار و مطالبی را با دوست در میان گذاشت که اگر روزی دشمن شد ، نتواند از آن حرف ها سوء استفاده کند . با دشمنت به گونه ای بر خورد کن و در بحث و مجادله حرف هایی را بزن که اگر روزی با تو دوست شد، به خاطر حرف ها و رفتارهایت شرمنده نباشی.
- با دادن هديه - در حد توان - و كلمات محبت آميز اظهار دوستي كنند و در شاد نمودن يكديگر بكوشند .

جهت آگاهی بیش تر به کتاب های زیر رجوع شود:
1- دوستي در قرآن و حديث , نوشته آقاي ري شهري
2- دوستي و دوستان , نوشته آقاي سيد هادي مدرس , ترجمه حميدرضا شيخي و حميدرضا آژير, از انتشارات آستان قدس رضوي , 1376
3- آئين دوستي (دوست يابي) نوشته ديل كارنگي , انتشارات پيمان 1378
4- آئين دوستي در اسلام , نوشته آقاي بابازاده
آنچه به عنوان ويژگي هاي دوست خوب بيان شد ، مطلق و صد در صد نيست، چه اين كه انسان ها كم و بيش داراي نواقصي هستند. خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم ، آن را بي نقص و عيب نمي بينيم. همه ويژگي هايي كه گفته شد، به اين معناست كه به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگي ها و جنبه هاي مثبت باشد.