با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما ؛ و تشكر به خاطر ارتباط تان با اين مركز؛
پيش از هر چيز روح پاك جو و نگراني از ابتلاي به گناه را در شما ارج نهاده و شما را تحسين مي كنيم . اين نشان از ايمان شما دارد ، بنابراين زمينه دور شدن از گناه و باز گشت به فطرت ومعنويت و نزديک شدن به خدا در شما هست، بايد« همت واراده و پشتكار» را نيز به ‌آن ضميمه كنيد. فرصتي را که خدا داده ، غنيمت شمار تا لطف و عنايتش به خشم وغضب تبديل نشود.
دوست عزيز ! نظير سؤال شما را يک کسي از حضرت امام حسين عليه السلام پرسيد و عرض كرد: گناهكارم ، معصيت و نافرماني خدا مي کنم ، صبر بر معصيت ندارم و نمي توانم در برابر برخي گنا هان نفس امّاره ام را کنترل کنم ، مرا موعظه فرما. حضرت فرمود: «پنج عمل انجام ده، آن گاه هرکاري خواستي بکن:
1ـ روزي خدا را نخور و هر چه مي خواهي گناه و نا فرماني خدا كني بکن.
2ـ از ولايت خدا بيرون رو و هر چه خواستي گناه كن.
3ـ در جايي گناه كن كه خدا تو را نبيند.
4ـ به هنگام مرگ نگذار حضرت عزرائيل جانت را بگيرد و هر چه خواستي گناه كن.
5ـ وقتي مالك دوزخ تو را به آتش مي اندازد، داخل آتش نرو بگو من نمي روم ، آن وقت هر گناهي خواستي انجام ده».(1)
در اين حديث حضرت مي خواهد بگويد: تو كه بر هيچ يك از اين پنج چيز قادر نيستي، پس چگونه گناه انجام مي دهي و خود را بدبخت مي كني؟!
آري دوست عزيز عامل اصلي بدبختي آدمي گناه است . اگر انسان بخواهد از گناه دوري كند و از اين سمّ مهلك نجات يابد، رعايت نكات زير ضروري است:
1- تصميم جدي و قاطع بر گناه نكردن؛
تا انسان عزم راسخ بر ترك گناه نداشته باشد، چندان توفيقي در عدم ارتكاب گناه به دست نمي آورد.
2-توجه كامل به اين كه خداوند در همه حالات آگاه و ناظر بر اعمال ما است
حتي بر خطورات قلبي ما ( که در دل مي گذرد) احاطه دارد و از آن ها هم با خبر است. اگر انسان چنين يقيني داشته باشد، خجالت مي كشد گناه كند و از دستورهاي خالقش سرپيچي نمايد. براي اين كه انسان به چنين توجهي موفق شود، بايد هميشه به ياد خدا باشد . علي(ع) فرمود: «خدا را در همه جا ياد كنيد، زيرا در همه جا با شما است». (2) حضرت در حديث ديگر فرمود: «ذكر دو گونه است: ياد خدا به هنگام مصيبت و بهتر از آن ياد خدا در رويارويي با گناه و معصيت است كه مانع از ارتكاب حرام مي شود».(3) قرآن فرمود: «آيا (او كه اهل گناه و شرك است) ندانست كه خدا مي بيند؟».(4)
3- تفكر در عواقب زيان بار گناه:
اگر انسان توجه كامل داشته باشد كه معصيت افزون بر آثار سوء دنيوي، چه عذاب هاي غير قابل تحمل اُخروي به دنبال دارد، مطمئناً از گناه دوري مي جويد.
قرآن مي فرمايد: « هر كس به خدا با حالت گناه وارد شود، جزاي او جهنمي است كه در آن جا نه مي ميرد و نه زنده مي ماند».(5) در آيه ديگر فرمود: «(در روز قيامت) گناهكار دوست دارد كه فرزندان، زن، برادر، همه خويشان و همه اهل زمين را فدا مي كرد تا از عذاب نجات مي يافت، (ولي) چنين نيست، (بلكه) آن آتش شعله كش است و ...».(6)
4- مقايسه بين بهشت و جهنم.
اگر انسان از نعمت هاي بهشت و عذاب هاي جهنم اطلاعات اجمالي هم داشته باشد، مطمئناً به بهشت شوق پيدا مي كند و از جهنم مي ترسد، در نتيجه مرتكب گناه نمي شود.
اميرمؤمنان(ع) فرمود: «مغبون كسي است كه بهشت عالي را به گناه پست بفروشد».(7)
5- عمر انسان زودگذر است و در آينده بسيار نزديك به نتايج اعمالش خواهد رسيد؛
اگر انسان به اين مسئله توجه داشته باشد و فكر نكند كه فعلاً خبري از سراي آخرت نيست، در عدم ارتكاب گناه مؤثر است، چرا كه خيلي از افراد به خيال اين كه عواقب وخيم معصيت دير به سراغ انسان مي آيد، مرتكب معصيت مي گردند. قرآن فرموده: «گناهکاران آن روز را دور مي بينند، و ما آن را نزديك مي بينيم».(8)
6- زياد سبحان الله گفتن،
باعث مي شود شيطان از انسان دور شود.
وقتي شيطان از انسان دور شود، ديگر گناه نمي كند. امام صادق(ع) فرمود: «شيطان گفته است: پنج كس مرا بيچاره ساخته و راه به آن ها ندارم و بقيه مردم در اختيار منند:
1ـ كسي كه با نيّت صادق به سوي خدا رود و در تمام كارها به او توكّل كند.
2ـ كسي كه در شبانه روز زياد تسبيح گويد.
3ـ كسي كه هر چه براي خود مي پسندد، براي برادر مؤمن خود نيز بپسندد.
4ـ كسي که در وقت رويارويي با مصيبت ناله و فرياد نزند.
5ـ كسي كه به آن چه خدا قسمتش كرده است ، راضي باشد».(9)
7- نماز؛ نماز آدمى را از كارهاى زشت و گناه باز مى دارد.(10)
خود را مقيد کن همه نماز ها به خصوص نماز صبح را اول وقت و در آرامش کامل بخواني .رکوع وسجود را کامل و با حوصله انجام دهي .توجه داشته باشي که با چه کسي داري صحبت مي کني . با چه کسي پيمان بندگي مي بندي و مي گويي: "خدايا فقط تو را مي پرستم . فقط از تو اطاعت مي کنم . فقط از تو کمک مي طلبم"آيا بعد از اين پيمان درست است از هواي نفس و دشمن قسم خورده انسان يعني از شيطان اطاعت کني ؟
8- محاسبه و مراقبب:
كسى كه دنبال ترک گناه و خواهان رشد و تكامل معنوى است ، بايد مراقب اعمال خود باشد . هر روز يا هر شب پيش از خواب از خودش حساب کشي كند . ببيند صبح تا شب چه کار هايي کرده ،چند تا گناه کرده ،اگر خدا گناهان را نبخشد، چه سرنوشت شومي خواهد داشت. پس توبه کند. با گريه و التماس عاجزانه از خدا بخواهد او را بيامرزد . توفيق ترک گناه به او عنايت کند تا به تدريج نقايص و كاستى هاى خود را جبران و نقاط قوتش را تقويت نمايد.
9- دورى گزيدن از صحنه گناه؛
پيشگيرى از گناه آسان ترين راه مبارزه با گناه است. جوانى كه مى خواهد گناه نكند ،بايد خود را از صحنه هاى گناه دور نگه دارد. مثلاً از ديدن عكس و فيلم مبتذل و اختلاط با نامحرم و شركت در مجلس يا عرصه هاي گناه بپرهيزد.
جهت آگاهي بيش تر و ترغيب براي عملياتي کردن توصيه ها کتاب هاي زير را مطالعه کنيد:
1- کيفر گناه و آثار و عواقب خطرناک آن ، از سيد هاشم رسولي محلاتي
2- گناه شناسي، از آقاي محسن قرائتي
3- گناهان کبيره، از آيت الله شهيد دستغيب
4- پيام قرآن ،ج 6 از آيت الله مکارم شيرازي
5- معراج السعاده،از نراقي
پي نوشت ها:
1. صادق احسان بخش، آثار الصادقين، ج 6،ص349
2. همان، ص 295، شماره 8567.
3. همان، ص 294، شماره 8562.
4. علق (95) آيه 14.
5. طه (20) آيه 74.
6. معارج (70) آيه 11 ـ 15.
7 . غررالحكم، ج 1، ص 356.
8. معارج ، آيه 6.
9. آثار الصادقين، ج 6، ص 290، شماره 8543.
10. عنكبوت (29) آيه 45.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
هر استاد و عالمي داراي برخي كمالات علمي و ويژگي هاي قابل تحسين است. اما آنچه مشكل زاست، مطلق نگري مخاطبان نسبت به استاد است .
بدون مطلق نگري و بدون محدود كردن خود به يك شخصيت، آن مقدار كه با روش عمومي علما و سنت و سيره معصومان(ع) مخالفت ندارد، از استاد استفاده كنيم. اما مراقب باشيم در هنگام مطالعه به طور كامل مجذوب نشويم . قدرت اختيار و انتخاب خود را از دست ندهيم زيرا ديده شده برخي به خاطر افراط گري و مجذوبيت بيش از حد، حتي نظام خانواده خود را از هم پاشيده اند. از اين رو كتب نويسنده‏ مذكور را هرگز نمي‏توان به طور كامل تأييد كرد ، به ويژه اين كه مشتمل بر مطالبي است كه قابل تأييد نيست . مطالعه‏ آن براي افرادي كه از نظر معارف ديني ضعيف هستند، سفارش نمي شود، زيرا ، ممكن است در مواردي مضر باشد و اثرات نامطلوبي را به جاي بگذارد .در صورت نياز به معرفي كتاب در زمينه‏ هاي مختلف با اين مرکز مكاتبه كنيد تا كتب مفيد در اين زمينه را براي شما معرفي كنيم.
هر نوع گفتار و كرداري را از هر شخصيتي بايد با ترازوي قرآن و سنت معصومين(ع) سنجيد، چون معيار اين دو است. هر چيزي وقتي داراي ارزش و قيمت است که با اين دو معيار حق سازگار و هماهنگ باشد.
امامان (ع) در مورد احاديث فرموده اند: احاديث ما را با قرآن مقايسه كنيد، اگر با آن موافق بود و با خطوط كلي آن سازگار بود ، احاديث از ما است، آن ها را بگيريد و عمل كنيد و گرنه به آن ها اعتنا و توجهي نكنيد. بنابراين وظيفه فعلي و فوري ما اين است كه با قرآن و پيام ها و خطوط كلي آن دقيقا آشنا شويم . نيز با روايات اولياي الهي در ارتباط پيگير باشيم تا بتوانيم با شناختي كه از اين دو منبع عظيم و استوار به دست مي آوريم، حق و باطل را تشخيص دهيم و در راه دشوار بندگي دچار خطا و آسيب نگرديم.
در باره دعا مي توانيد از دعاهايي که در مفاتيح الجنان مرحوم شيخ عباس قمي آمده استفاده کنيد، مانند دعاي کميل ، دعاي ندبه ، زيارت جامعه دعاي ابوحمزه ثمالي ودعاي افتتاح .
درباره انتخاب استاد شما نمي توانيم اظهار نظر نمايم زيرا نمي دانيم که در محل شما چه کساني هستند. آيا کساني هستند که به عنوان استاد معرفي شوند و شما را درست راهنماني کنند يا نه؟ در اين خصوص با روحاني محل تان مشورت نماييد که در اين زمينه راهنماي کند

به کتاب تزکيه و خود سازي از آقاي ابراهيم اميني مراجعه نمائيد .

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباط تان با اين مركز؛
خدا براى اين كه بشر را به يك سلسله مصالح واقعى كه سعادت او در آن است برساند، امورى را واجب يا مستحب كرده است . براى اين كه بشر از مفاسد دور بماند، او را از پاره‏اى كارها منع نموده است. اگر مصالح و مفاسد نبود، نه امرى بود و نه نهى.
مصالح و مفاسد و حكمت‏ها به گونه‏اى است كه اگر عقل انسان به آن‏ها آگاه گردد، عقل نيز همان حكم را مى‏كند كه شرع بيان كرده است. منتهى عقل انسان قادر به كشف همه ملاكات احكام الهى نيست.
اصولاً گاهي خداوند دستوري به بشر مي دهد که ريشه و فلسفه اش براي بشر کاملا روشن و معلوم نيست .گاهي چون براي فهم آن ها به گذشت زمان و پيشرفت علم و دانش بشري نياز است، يا نمي‌تواند علت و فلسفه محدود در امور خاصي باشد، يا چون اهداف معنوي در آن ها وجود دارد که انسان نتواند همه آن ها را درک نمايد.
گاهي اصلاً براي آزمايش انسان ها و ميزان تعبد و تسليم آن ها در مقابل پروردگار است.
با توجه به اين مقدمه، دليل بر جايز نبودن بردن سر در زير آب روايات است (1) .اکثر مراجع از اين روايات، بطلان روزه را فهميده و فتوي داده اند.
اما حکمت و فلسفه اين منع چيست و چرا بردن سر در زير آب روزه باطل مي کند، ازحکمت هايي است که براي ما روشن نيست. ولي قطع داريم که اين کار بدون حکمت نيست، هرچند ما به آن حکمت آگاهي نداريم.
ضمنا سر را زير آب دوش حمام بردن و نيز آب ريختن به سر با ظرف يا دست اشکال ندارد و مبطل روزه نيست.در آبي که جمع شده باشد مانند آب استخر و وان و حوض نبايد سر را زير آب برد.
پى نوشت‏:
1. وسائل الشيعه، ج 10،ص 35 و 36 وج12،ص، 508 و509.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
اگر روزه دار نتواند روزه خود را در ماه مبارک رمضان بگيرد. بعدا بايد براي هر روزه يک روزه قضايي بگيرد و اگر به خاطر بيماري يا مسافرت يا عذر شرعي ديگر روزه نگرفته کفاره ندارد. ولي اگر به خاطر شير دادن به بچه و يا به خاطر حاملگي و يا به جهت مشقت بودن بخاطر پيري نتوانسته روزه بگيرد. بايد براي هر يک روزه يک مد طعام (تقريبا 750 گرم ) به فقير بدهد و اگر عمدا روزه خواري کرده بايد غير از قضا ، کفاره افطار عمدي يعني 60 روز روزه که 31 روز آنها به دنبال هم باشد و يا به 60 مسکين طعام بدهد . (1)
1 . توضيح المسايل مراجع ، م 1703و1705و1706و1725-1729. و آيه الله خامنه اي ، استفتائات ، س731 و س811 و س527 .

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
دين اسلام به تمام جوانب روحي و جسمي، فردي و اجتماعي انسان توجه دارد. بر اين اساس برنامه هايي را ارائه مي دهد كه يك مسلمان خود را در همه حيطه ها ارتقا داده و در نهايت به مقام انسان كامل بار يابد.
اين حيطه ها شامل بعد دين داري، بعد دين آموزي، بعد فرهنگي، بعد اعتقادي، بعد اقتصادي، بعد سياسي، بعد نظامي، بعد تربيت بدني و جسماني، بعد اجتماعي و ديگر ابعاد است. با اين وجود در آموزه هاي ديني به بعد اجتماعي يك مسلمان، تأكيد فراوان شده تا در ديدي وسيع تر، جامعه ايده آل اسلامي شكل گيرد.
توجه به مسائل جامعه، بدون عنايت به ساير ابعاد، رشدي يك جانبه را در پي خواهد داشت . دين مقدس اسلام بر متانت، اعتدال و توازن، توصيه و سفارش مي كند و از يك سونگري پرهيز مي دهد.
اگر كسي به جاي عبادت و نماز و روزه ساير وظايفي كه از نظر شرعي و ديني بر عهده دارد، به دستگيري از فقرا و درماندگان بپردازد و اين بعد مهم فردي يعني عبادت را رها نمايد، دچار خطاي مهمي شده است . يك بعد مهم وجودي خود را مهمل گذاشته و از اين نظر انسان كاملي نمي باشد. بررسي سيره و زندگي پيشوايان دين نشان مي دهد كه آن ها در عين حال كه در خدمتگزاري به خلق گوي سبقت را از ديگران ربوده بودند، در همه ابعاد از ديگران جلوتر بوده اند.
آري اگر همه ابعادي كه در دين مطرح است، همسوي هم رشد داده شد، از روايات بر مي آيد که خدمت به ديگران در چنين وصفي برترين اعمال و بهترين وسيله رسيدن به كمال و سعادت است.دراين جا به‌تعدادي‌از آن ها اشاره‌ مي‌كنيم‌:
از پيامبر(ص) سؤال‌شد: محبوب‌ترين‌شخص‌نزد خدا كيست‌؟ فرمود: "أنفع‌الناس‌للناس‌؛(1) پر نفع‌ترين‌مردم‌براي‌ديگران‌" .
در جاي‌ديگر فرمود: "الخلق‌عيال‌اللّه‌فأحبّ الخلق‌إلي‌' اللّه‌مَن‌نَفَعَ عيالَ اللّه‌و أدخل‌علي‌' أهل‌بيت‌سروراً؛(2) محبوب‌ترين‌بنده‌نزد خدا كسي‌است‌كه‌به‌عيال‌خدا (مردم‌) نفع‌برساند و اهل‌خانه‌اي‌را خوشحال‌كند". درروايتي‌از پيامبر (ص‌) نقل‌شده‌:"اَحبّ الاعمال‌إلي‌اللّه‌ثلاثة‌: إشباع‌جوعة‌المسلم‌، و قضاء دينه‌و تنفيس‌كربته‌؛(3) محبوب‌ترين‌اعمال‌نزد خدا سه‌چيز است‌: سير كردن‌مسلمان‌گرسنه‌اي‌، پرداخت‌بر هكاري‌و بر طرف‌كردن‌گرفتاري‌هاي‌او" .
پي نوشت ها :
1.بحارالانوار، ج1‌، ص339.
2.همان.
3.همان‌، ص‌360.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
در کتابهاي دعا از جمله محدث بزرگ مرحوم شيخ عباس قمي در کتاب مفاتيح الجنان طبق برخي روايات خواندن دعاي جوشن را در شب نوزدهم ذکر کرده است. بنا براين چون دراين دعا نام هزار صفت خداوند درآن ذکرشده است. بهتر است که انسان آن را دراين شب بخواند .(1)
پي نوشتها :
1. مفاتيح الجنان اعمال مخصوص شبهاي قدر ص 463.

پرسش: توبه شرح : من گناهي را با وجود علم به گناه بودنش انجام داده ام و حالا که مي شنوم يکي از شرايط پذيرش توبه عدم آگاه بودن از قبح عمل است ،بسيار نگران مي شوم. چه کنم؟

پاسخ: پرسشگر گرامي باسلام و تشکر از ارتباط با اين مرکز.
قرآن مجيد سه شرط اساسي براي قبولي ذکر کرده ‏است:
1- گناه از روي جهالت و ناداني انجام گرفته باشد؛
2- گناه و خطا اصلاح و جبران گردد، يعني حق الله و حق النّاس ادا شود؛
3- توبه به تأخير نيفتد.
قيود مذکور را مي‏توان از آيات مختلف استخراج کرد: «اِنَّما التَّوْبَْه عَلي اللهِ لِلَّذِينَ يعْمَلُونَ السُّوءَ بِجِهالةٍ ثُمَّ يتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَاؤُلئِک يتُوبُ الله عَلَيهِمْ وَ کانَ الله عَلِيماً حَکيماً؛(1) پذيرش توبه بر خدا است، نسبت به کساني که از روي جهالت، کار زشت انجام مي‏دهند، آن‏گاه زود توبه مي‏کنند. خدا توبه اينان را مي‏پذيرد و خدا دانا و حکيم است».
در آيه بالا قيد بجهاله به کار رفته است. جهل و جهالت دو معني دارد: ندانستن، و عدم علم کامل. بيش تر اوقات کلمه جاهل و جهالت در مورد دوم به کار مي‏رود که انسان آگاه و دانا است، ولي آگاهي او نسبت به زشتي کار تأثيري در او نمي‏گذارد، بلکه بسان افراد ناآگاه، کارهاي بد را انجام مي‏دهد. امام صادق(ع) در مورد آيات مربوط به جهالت فرمود:
«گناهي است که بنده خدا آن را انجام مي‏دهد و اگر چه از حکم آن آگاه مي‏باشد، ولي آن‏گاه که تصميم مي‏گيرد عمل خلافي را انجام دهد، در واقع جاهل است». آن‏ گاه حضرت به جريان يوسف (ع) و برادرانش اشاره مي‏کند که قرآن از يوسف ياد مي‏کند که وي به برادرانش گفت: «هَلْ عَلِمْتُمْ مافَعَلْتُمْ بِيوسُفَ وَ أَخِيه إذ أَنْتُمْ جاهِلُونَ؛(2) آيا به خاطر داريد ستمي را که بر يوسف و برادر او روا داشتيد، در حالي که همگي جاهل بوديد». برادران يوسف همگي زشتي ظلم را درک مي‏کردند، ولي به دليل خود خواهي يا حسادت يا هوي و هوس چنان برخورد کردند که گويي نسبت به زشتي کار خود به کلي ناآگاه بودند».(3)
بنابراين کار زشتي که از روي هوي و هوس انجام گيرد،گرچه گناهکار از قبح آن آگاه بوده ،پس از ندامت و تحقق توبه، قابل بخشش است، ولي عملي که از روي عناد و لجاجت و تکبر از انسان سر زند، مشمول رحمت بيکران الهي نمي‏گردد. زيرا پشيماني از شخص لجوج حاصل نمي‏گردد. البته گاهي اتفاق افتاده ‏ که يک نفر لجوج از عناد خود دست برمي‏دارد و در مقابل حق، سر فرود مي‏آورد، در اين‏ گونه مواقع معلوم مي‏شود که عناد او از روي جهالت بوده ‏است.(4)

پي‌نوشت‌ها:
1. نساء (4) آيه 17.
2. يوسف (12) آيه 89.
3. بحارالأنوار، ج 6، ص 32.
4. ترجمه الميزان، ج 4، ص 390.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
بسيار کار شايسته و بايسته اي انجام مي دهي. روش بزرگان از علما را که اهل شناخت ومعرفتند پيروي مي کنيد، چون منبع وسرچشمه خوبي ها پيامبر بزرگ و امامان معصوم مي باشند . طبق وعده خدا در قرآن عمل صالح گر چه کم باشد، پاداش خواهد داشت (1) و به انسان بر گشت مي کند وخودش را در زندگي او نشان مي دهد ،منتهي مقدار پاداش بستگي به کيفيت عمل دارد. هر چه عمل خالص ترباشد، پاداش آن بيش تر وسنگين تر خواهد بود. (2)
پي نوشت ها :
1. توبه(9) آيه 120 .
2. حجرات(49) آيه 13.

پرسش 1:
تولي و تبري - صله رحم - امر به معروف و نهي از منکر - اخلاق اسلامي شرح : 1: در جايي شنيدم که انسان نبايد با تارک الصلوه و فردي که اصلا نماز نمي خواند رابطه داشته باشد و يا به روي او بخندد و يا براي او امکانات و غذا و ... فراهم کند ولو اين که آن شخص فرزند يا پدر و مادر و اقوام انسان باشند ، لطفا بفرمائيد ارتباط اين مسئله با صله رحم چگونه مي شود ؟ يعني طبق روايات صله رحم مورد تاکيد بسيار فراوان است و نبايد ارتباطات قطع شود ، از طرفي در مورد اشخاصي که تارک الصلوه ( بي نماز ) هستند و يا دين دار نيستند تاکيد شده به تبري ! جمع اين دو موضوع و راه حل صحيح براي برخورد با اين دست افراد که بسياري از آن ها جز اقوام و فاميل هستند بفرماييد.

پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
جمع بين دو مسئله چنين است:
قطع کامل ارتباط با ارحام جايز نيست مگر آن که قطع رحم موقت اثر مثبت داشته باشد . چنانچه قطع کامل ارتباط با ارحام نزديک سبب هدايت او نشود، جايز نيست . به مقداري که عرفا گفته شود با هم ارتباط دارند هرچند بسيار محدود و کم ،بايد ارتباط بين ارحام بر قرار باشد.
معناي تولي و تبري به معناي قطع کامل ارتباط نيست، بلکه اگر با برقراري ارتباط بتواند امر به معروف ونهي از منکر و امر به معروف با ارتباط بيش تر اثر کند، برقراري ارتباط لازم است.
در صورتي که امر به معروف و نهي از منکر اثر نکند ، براي آن که جلو گسترش انديشه بي نمازي گرفته شود، ارتباط با چنين افراد محدود شود.
صله رحم نيز به معناي برقراري ارتباط و قطع نکردن ارتباط است .ارتباط با ارحام نيز مراتبي دارد . اگر کسي از طريق تلفن از کسي خبر بگيرد يا سلام بفرستد و يا با ديدن ارحام سلام کند، کفايت مي کند.
صله ارحام فاميل دور واجب نيست، بلکه ارحام نزديک مانند پدر و مادر و برادر و عمو و عموزاده ها و امثال آن ها واجب است.
اگر قطع رحم با فردي که نماز نمي خواند تأثير مثبت داشته باشد و او را از بي نمازي خارج کند ،ترک ارتباط با او از مصداق نهي از منکر مي شود . لازم است و با صله رحم منافات ندارد.
در نتيجه اگر کسي از ارحام بي نماز باشد و نهي از منکر اثر نکند، قطع ارتباط اگر اثر مثبت داشته باشد جايز است اما اگر قطع ارتباط اثر مثبت نداشته باشد، قطع کامل ارتباط جايز نيست لکن درحد ارتباط برقرار باشد. ارتباط به صورت کامل قطع نشود مثلا در حد تلفن کردن در بعضي اوقات يا گفتن سلام به نحوي که ارتباط براي هميشه قطع نشود.
پي نوشت:
1. سؤال تلفني (7840001-0251) از دفتر آيت الله مکارم.

پرسش 2:
در صورتي که بدانيم شخصي از اقوام يا آشنايان ، به طور صريح دشمن دين، دشمن خدا و پيغمبر و ائمه است و سعي دارد افکار ديگران را نيز تحت تاثير قرار دهد بايد با او چه کنيم ؟ آيا بايد با او رابطه داشت ؟ آيا بايد به ديد و بازديد و مهماني با اين افراد ادامه داد ؟ در برخورد با چنين اشخاصي بايد چه رفتاري از خودمان نشان دهيم ؟
پاسخ:
در صورتي که از راه ارتباط، نهي از منکر ممکن باشد و اميد به ارشاد و هدايت او باشد ،لازم است با حفظ ارتباط او را ارشاد و با اخلاق نيک نهي از منکر نمايد.
چنانچه نهي از منکر اثر نکند ، اگر از اقوام دور باشد، مي تواند ارتباط راکاملا قطع کند. قطع ارتباط با اقوام دور اشکال ندارد . مي تواند به صورت محدود درظاهر ارتباط داشته باشد . اگر از ارحام باشد، از جهتي که او دشمن خدا و پيامبر است ،در دل از او متنفر باشد اما با حسن ظاهر برخورد کند . به مقداري که قطع رحم نشود و اثر منفي هم روي خود شخص نداشته باشد، ارتباط خود را هر چند محدود حفظ کند (1)
پي نوشت:
1. آيت الله دستغيب، گناهان کبيره ، ج1،ص 153 و سؤال تلفني از دفتر آيت الله مکارم.

پرسش 3:
افراد فاميل که مقيد به دينداري و مسائل شرعي و ... نيستند ، بايد چه برخوردي با آن ها داشت ؟ ادامه ارتباط مورد تاکيد است يا قطع ارتباط و يا سعي در اصلاح آن ها ؟
پاسخ:
قطع ارتباط کامل با افراد فاميل و ارحام جايز نيست. مگر در صورتي که تنها راه اصلاح آن ها قطع ارتباط باشد . در غير اين صورت جايز نيست بلکه بايد براي اصلاح افراد فاميل تلاش نمايد .با روش نيکو نهي از منکر نمايد .اگر اثر نکرد، مي تواند ارتباط را محدود کند لکن قطع کامل ارتباط و قطع رحم حرام است. البته اگر فاميل و اقوام دور باشد، در صورتي که نهي از منکر در جهت اصلاح آن ها اثر نکند، قطع ارتباط اشکال ندارد (1)
پي نوشت:
1. آيت الله مکارم شيرازي، گفتار معصومين(ع)، ص: 93 و سؤال تلفني از دفتر آيت الله مکارم شيرازي.
پرسش 4:
شخصي از فاميل که مجالس لهو و لعب ترتيب مي دهد، بايد در مجالسش به اسم صله رحم شرکت کرد يا بايد رابطه با او را کلا قطع کرد و يا بايد در مواقعي که چنين مجلسي ندارد به ديدن او رفت ؟
پاسخ:
شرکت در مجالس لهو و لعب و مجالسي که از نظر عرف مؤمنان گناه حساب مي شود ، حرام است، هرچند از طرف فاميل و ارحام باشد(1)، لکن شرکت نکردن در مجالس لهو و لعب به معناي قطع ارتباط نيست، بلکه در مواقعي که چنين مجلسي ندارد ، ارتباط داشته باشيد.
پي نوشت:
1. آيت الله مکارم، استفتائات جديد، ج‏2، ص 231 سؤال 704 ؛ استفتائات جديد، ج‏3، ص 154 ،سوال 458.

پرسش 5:
افراد فاميل همسر من و يا بسياري از بستگان خودم مسئله حجاب را در مهماني ها و ديدو بازديدها رعايت نمي کنند ، آيا طبق صله رحم بايد به ارتباط با اين اشخاص ادامه داد يا بايد قطع رابطه کرد ؟
پاسخ:
قطع ارحام جايز نيست لکن اگر مجبور به شرکت در چنين مجالس باشيد ،در صورت امکان نهي از منکر کنيد . درعين حال نبايد به موها وبدن نامحرم نگاه کنيد. اگر شرکت نکردن در مهماني هاي ها سبب قطع رحم نشود ،شرکت نکنيد . اگر سبب قطع رابطه شود، شرکت کردن در مهماني اشکال ندارد لکن وظيفه امر به معروف و نهي در صورت امکان و وجود شرايط فراموش نشود.(1)
پي نوشت:
1. سؤال تلفني از دفتر آيت الله مکارم شيرازي

پرسش 6:
اگر به مهماني بعضي اقوام بروم ، افراد نامحرم با من دست مي دهند و هر اندازه سعي مي کنم بفهمانم که اين کار صحيح نيست رعايت نمي کنند ، بايد به اين روابط ادامه داد يا بايد قطع رابطه کرد ؟
پاسخ:
دست دادن با نامحرم حرام است . نبايد با نامحرم دست دهيد، هرچند سبب ناراحتي او گردد . لازم نيست به اصرار آن ها توجه کنيد. صرف دست ندادن سبب قطع ارتباط نمي شود.
مي توانيد به مهماني شرکت کنيد ، ولي دست ندهيد.و مرتکب حرام هم نشويد . اگر ناچار شديد، از روي لباس دست بدهيد.(1)
پي نوشت:
1. سؤال از دفتر آيت الله مکارم شيرازي.
پرسش 7:
پدر زن و خواهر زن من اهل نماز و ... نيستند ، آيا نبايد به ديدن آن ها بروم ؟ ( ضمنا خواهر زن من حجابش را رعايت نمي کند ) ، همچنين در مورد خانواده دايي خودم و عموها و عمه هاي همسرم همين طور است ، نه اهل نماز هستند و نه حجاب رعايت مي کنند ، بفرماييد چه کار بايد بکنم ؟ آيا بايد قطع رابطه کنم يا بايد صله رحم را به جا آورم ؟

پاسخ:
خواهر زن و دختر دائي و عمو يا زن دائي و زن عمو از محارم نيستند . نبايد به آن ها نگاه کنيد . نگاه کردن به مو و بدن نامحرم حرام است، هرچند خواهر زن باشد، اگر مي توانيد به آن ها نگاه نکنيد، مي توانيد به منزل آن ها رفت و آمد و صله رحم کنيد . سعي نماييد با اخلاق نيک آن ها را امر به معروف و از بي حجابي منع کنيد . هم چنين از فائده هاي نماز و آثار آن بگوئيد . از پيامد هاي منفي و ضررهاي ترک نماز دردنيا و آخرت سخن بگوئيد . آن ها را تشويق به نماز کنيد ، اما اگر نمي توانيد به آن ها نگاه نکنيد، اگر رفتن شما همراه با نگاه به نامحرم و گناه باشد، نبايد برويد بلکه از راه هاي ديگري صله رحم نمائيد.

پرسش 8:
اگر بايد با برخي افراد دشمن بود و قطع رابطه کرد ولو اين که فاميل باشند، پس چطور در برخي روايات اسلامي به اخلاق اسلامي تاکيد شده، به اين صورت که انسان حتي نسبت به دشمن هم بايد مثلا رئوف باشد و کلام و روي گشاده داشته باشد؟

پاسخ:
با افراد فاميل و ارحام دشمني نکنيد تا دشمن نشوند، و اگر آن ها دشمني کردند ، شما نبايد در حق آن ها دشمني کنيد . ارتباط خود را کاملا قطع نکنيد .دستوراسلام و اخلاق اسلامي آن است که سعي کنيد تا دشمني وکدورت بين فاميل و ارحام برطرف شود . ارتباط با ارحام به هيچ وجه قطع نشود . هرکسي که با فاميل و ارحام دشمني کند و ارتباط خود را قطع نمايد ،خداوند او را ملعون دانسته است.
امام سجاد عليه السلام مي فرمايد: از مصاحبت با قاطع رحم بپرهيز که او را در سه جاي قرآن ملعون يافتم.(1)
پي نوشت:
1. آيت الله دستغيب شيرازي، گناهان کبيره، ج1، ص 139.
پرسش 9:
اگر فاميل من را به عروسي که به صورت مختلط برگزار مي شود دعوت کنند و در آن جا مطمئن باشم که حجاب رعايت نمي شود و مجلس لهو و لعب است ، ولو اين که فاميل بسيار نزديک باشد و نرفتن ممکن است منجر به قطع رابطه و دلخوري و ... شود بايد چه کنم؟
پاسخ:
مجلس عروسي که به صورت مختلط زن و مرد يا همراه با لهو و لعب باشد ، مفسده دارد و مجلس گناه حساب مي شود . شرکت در مجلس گناه جايز نيست ،هرچند مجلس مربوط به فاميل نزديک باشد(1).
پي نوشت:
1. آيت الله مکارم شيرازي، احکام بانوان، سؤال 752.

پرسش 10:
نوع برخورد صحيح و همچنين لزوم رفت و آمد و صله رحم را با 3 نوع افراد زير مثلا در حالتي که فاميل يا آشناي انسان هستند مشخص کنيد : 1)افرادي که اصلا دين و ايمان ندارند و مثلا طبيعت گرا هستند . 2) افرادي که دشمن دين و خدا و پيغمبر و ... هستند و سعي در تضعيف دين ديگران هم دارند. 3)افرادي که دين و ايمان ضعيف دارند و مثلا برخي اعمال ديني را فقط انجام مي دهند و به برخي ديگر مثل حجاب و ... بي توجه هستند.
پاسخ:
1- اگر فاميل و ارحام باشد ، در صورتي که با اسلام و پيامبر دشمني نکند، به مقدار متعارف در حد صحبت کردن و امثال آن ارتباط را با اخلاق نيک حفظ کنيد . در عين حال در صورتي امکان سعي کنيد امر به معروف و نهي از منکر کنيد تا اعتقاد خود را اصلاح کند . اگر آشناي غير از ارحام باشد، قطع ارتباط اشکال ندارد ،ولي لازم نيست مگر آن که ارتباط با آن ها موجب سستي در عقيده شود که در اين صورت بايد رابطه نزديک قطع شود .
2- کساني که دشمن دين خدا و پيامبر هستند ، هر چند فاميل و ارحام باشند، بايد قطع رابطه شود .دراين مورد قطع رحم حرام نيست، بلکه صله رحم با دشمن خدا معنا ندارد. صله رحم با ارحام کافر در صورتي صحيح است که دشمني با خدا و پيامبر نداشته باشد . دشمن خدا دشمن مؤمن است . جايز نيست با او ارتباط داشته باشد بلکه بايد براي جلو گيري ازتلاش هاي او در تضعيف دين کوشش نمايد(1).
3- با اين نوع افراد با اخلاق نيک رفتار شود . آن ها را با اخلاق و زبان نرم تشويق به دينداري کامل و حفظ حجاب نمائيد . از هر راهي که ممکن باشد تشويق شوند تا توجه جدي به دين و مسائلي ديني پيدا کنند. اگر از ارحام نباشند و نهي از منکر موثر نباشد ، هرچه ارتباط کم تر باشد، بهتر است.
پي نوشت:
1. سؤال تلفني از دفتر آيت الله مکارم شيرازي.

پرسش 11:
حد و مرز تولي و تبري را با بحث صله رحم و تلاش براي امر به معروف و نهي از منکر افراد فاميل و يا دوستان را ذکر کنيد . تا کجا بايد تشويق و تلاش کرد که به راه بيايند ، از کجا بايد رابطه را قطع کرد؟ بهترين نوع رفتار اسلامي را بنويسيد. ( تا کجا بايد صله رحم را رعايت کرد و از کجا بايد قطع رابطه و حتي دشمني کردن و برائت جستن را با افراد فاميل و حتي ساير مردم و همکاران کاري مد نظر قرار داد؟ ) پرسش 12 : اگر مادر يا پدري داريم که ايمان دارند، ولي نماز نمي خوانند ،بايد چه کنيم و در نوع رفتار و يا رفت و آمد چگونه مجاز هستيم ؟

پاسخ:
1- تولي به معناي دوستي با دوستان خداوند و تبري به معناي دشمني با دشمنان خداوند است.
اگر کسي دشمن خدا باشد، هرچند از ارحام باشد، بايد انسان با او دشمن باشد . در اين موارد صله ارحام معنا ندارد. دشمن خدا رحم انسان حساب نمي شود.(1)
اگر کسي از ارحام کافر باشد، ولي دشمني با خدا و پيامبر نداشته باشد ، صله رحم ترک نشود. به مقدار متعارف ارتباط باشد، در حدي که قطع رحم نشود، لکن در دل از آن ها انسان متنفر باشد و برائت قلبي داشته باشد، ولي در ظاهر قطع رحم کامل نشود.(2)
2-با پدر و مادر بايد با مهرباني رفتار شود ، هر چند کافر هم باشند، نبايد بي احترامي شود . با پدر و مادر بي نماز هم با اخلاق نيک رفتار شود . سعي در تشويق آن ها به نماز باشد، هرچند نماز هم نخوانند و امر به معروف اثر نکند، باز هم بي احترامي به پدر و مادر جايز نيست و خدمت به آن ها ثواب دارد.
پي نوشت ها:
1. سؤال تلفني(02517840001) از دفتر آيت الله مکارم شيرازي.
2. آيت الله دستغيب شيرازي، گناهان کبيره، ج1 ،ص 151

پرسش 12:
اگر همسر انسان نماز نخواند يا مسائل ديني را رعايت نکند بايد او را طلاق داد ؟

پاسخ: لازم نيست همسر را طلاق دهد .طلاق راه حل نيست، بلکه مبغوض ترين حلال در نزد خداوند طلاق است.
بايد اورا تشويق کند که نماز بخواند .با اخلاق نيک و گفتار خوب او را تشويق به نماز کند. اگر گوش نکرد، انسان تکليفي ندارد.

پرسش 13:
اگر همسر انسان درست نماز نخواند يا مثلا به جاي ايستاده نماز خواندن، نشسته بخواند يا مهر نگذارد، علي رغم اين که مي تواند ايستاده بخواند ،با او بايد چه کرد ؟ مرز تلاش براي اصلاح و جدايي کجاست ؟
پاسخ:
1- لازم نيست همسر خود را طلاق دهيد ،بلکه او را با اخلاق نيک با فائده ها و اهميت نماز و روش نماز خواندن آشنا کنيد . از اهميت نماز با او سخن بگوئيد . بگوئيد نماز بدون رعايت شرايط باطل است . اهميت ندادن به نماز و سبک شمردن نماز انسان را مستحق عذاب الهي مي کند . از شفاعت ائمه در روز قيامت محروم مي کند . در دنيا نيز روزي را کم و عمر را کوتاه مي کند، ولي اهميت دادن به نماز خير و برکت در زندگي دنيا فراهم مي کند.
2- در مورد اهميت نماز و آداب معاشرت کتاب هاي زير را تهيه و مطالعه کنيد:
1- صدو ده نکته در باره نماز، نوشته آقاي قرائتي
2- نماز راهي روشن در جاني تاريك: محمد محسن فيض كاشاني ،ترجمه اسدالله ناصح.
3- نماز مكتب عالي تربيت، آيت الله مكارم شيرازي.
4- نماز يا بهترين راه خود سازي - مير خليل سيد نقوي.
5- نماز و شكوفه‏هاي زندگي: مركز تحقيقات اسلامي.
6- سخنان چهارده معصوم (ع) پيرامون نماز عباس عزيزي اركي.
در مورد آداب معاشرت با فاميل و اقوام و ديگران کتاب هاي زير را تهيه و مطالعه کنيد:
بهشت خانواده، نوشته آقا مصطفوي
اخلاق عملي: نوشته آيت الله مهدوي کني
اخلاق معاشرت ،نوشته آقاي محدثي