پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
براي پاسخ تذکر نکاتي چند ضروري است:
مقدمه اول :
روش کاوش در علوم متفاوت است و هر علمي و يا هر حقيقتي را با يک روش نمي توان مورد کاوش و بررسي قرار داد . در علوم تجربي از روش تجربه و مشاهده ،در علوم نقلي مثل تاريخ و ادبيات( از علوم انساني) و مثل فقه (از علوم الهي) از روش نقل و در علوم عقلي مثل فلسفه از روش عقلي صرف استفاده مي کنيم . اين که گفتيم از روش عقلي صرف در علوم عقلي استفاده مي کنيم، به اين دليل است که در کاوش از علوم ديگر درست است که ما از عقل خود نيز بهره مي بريم، ولي عقل در آن جا فقط به عنوان ابزار فهم مسائل به کار مي رود ،نه ابزار اثبات آنها ، ولي در علوم عقلي هم ابزار فهم است و هم ابزار اثبات .
چيزي ديگر در اثبات اين مسائل ( علوم عقلي ) مثل مشاهده و حس و تجربه و نقل و احساسات آدمي ، به کار نمي آيد . اين نوع عقل را عقل کلي و عقل مورد استفاده در علوم نقلي و تجربي را عقلي جزئي مي گويند . اگر حوزه کاري اين دو با هم رعايت نشود و هر کدام در کار ديگر و درمحدوده ديگري دخالت کند ، کار خراب مي شود و نتايج زيانباري به بار خواهد آورد .
مقدمه دوم:
عقل از ديدگاه دين حجت است و انسان مي‌تواند در فهم بسياري از امور طبيعي از آن استفاده کند اما اين حجيت و تکيه بر آن به اندازه و برد و توان عقل و آن هم در محدوده فعاليتش مي باشد. عقل تنها در اموري مي‌تواند دخالت کند که حق دخالت در آن امر را داشته باشد . زماني حق دخالت در امري را دارد که توان و نيروي کاوش در آن را داشته باشد.
بنابر اين شناخت عقلي و حکم عقل ملاک و حجت است لکن نه در همه جا و همه امور. عقل قدرت زيادي در شناخت امور دارد ولي توانش محدود است. کمي يا زيادي اهميت موضوع مسأله هم در تعيين قلمرو عقل دخالتي ندارد. به عنوان مثال عقل مي‌تواند خدا را اثبات کند ولي نمي‌تواند وجود آب در کرة مريخ را اثبات کند، چرا؟ چون که اصلاً جنس مسأله از نوع مسائلي نيست که عقل بتواند حکمي در آن بدهد. دليل آن هم اين است که احکام عقل فقط در کليات است و در جزئيات حکمي ندارد.
اثبات اين مسأله ـ وجود آب در مريخ ـ به عهدة مشاهده و تجربه است. يعني انسان بايد سوار سفينه فضائي بشود و در مريخ پياده شود يا وسيله‌اي به آن جا بفرستد و از طريق وسيله آن را مورد مطالعه قرار دهد و يا تلسکوپ بسيار قوي بتواند بسازد و از زمين بتواند آن جا را مشاهده کند و بعد حکم کند که در مريخ آب هست يا نيست.
حالا کسي بگويد يعني چه؟! ما با عقلمان خدا را ـ موضوعي با اين اهميت که همه عالم و حتى کره مريخ مخلوقات اويند و در مقابل او چيزي حساب نمي‌شوند ـ مي توانيم اثبات کنيم، چرا نتوانيم با همين عقل در کتابخانه‌ و يا گوشه‌اي بنشينيم و فکر کنيم و استدلال و برهان بياوريم و بالاخره اثبات کنيم که آيا در مريخ آب هست يا نيست؟!!
آيا چنين سخني معقول است؟ چنين مطلبي به حکم عقل مطرود است. چرا؟ به اين دليل که جنس موضوع مسأله فرق مي‌کند . به همين دليل روش و ابزار شناخت آن موضوع هم فرق خواهد کرد.
مقدمه سوم:
دين عبارت است از مجموعه‌اي از اعتقاديات و اخلاقيات و قوانين حقوقي و عبادي که نوع و جنس هر کدام از اين امور با ديگري متفاوت است. بنابر اين ابزار و روش فهم و تحقيق و شناخت آنها نيز متفاوت مي‌باشد. حتى داخل هر يک از اين قسمت‌ها نيز تمام مسائل از يک نوع واحد نيستند و ابزار و روش‌هاي متفاوتي در تبيين و اثبات آنها وجود دارد.
1ـ عقايد: دو نوع است: 1) کلي؛ 2) جزئي.
عقايد با موضوعات عام و کلي مثل وجود آفرينندة عالم موجودي که بتوان تمام عالم و اتفاقات جاري را به او نسبت داد. و اينکه اين موجود چه ويژگي‌ها و صفاتي بايد داشته باشد .نيز مثل وجود هدف براي عالم به اين معنا که عالم بيهوده آفريده نشده و در پس آن هدفي است که عالم و از جمله انسان در حال سير به سوي آن مي‌باشد. نيز اينکه انسان بايد در انتهاي حيات دنيوي
بايد پاداش اعمال نيک خود را ببيند و تاوان ظلم‌ها و بدي‌هاي خود را بپردازد.
عقايد با موضوعات جزئي و خاص مثل فرستاده‌اي که رابط بين آفريننده و آفريده شده است، کيست؟
و اينکه حيات پس از مرگ کي و به چه کيفيت اتفاق خواهد افتاد؟
2ـ اخلاقيات:
اخلاقيات نيز بر دو نوعند:
الف)با موضوعات کلي و عام؛
ب) با موضوعات جزئي و خاص.
اخلاقيات عام مثل اينکه ظلم بد و عدالت خوب است، اداي امانت خوب و خيانت در امانت بد است.
اخلاقيات جزئي مثل اينکه فلان عمل ظلم است و فلان نحوه رفتار عدالت است .
3ـ قوانين عبادي و حقوقي (احکام):
بحث در احکام نيز دو نوعند:
أ ـ بحث در کليت اثبات احکام.
انسان در مقابل آفريننده خود تکليفي دارد يا نه که از آن تکليف به عنوان احکام تکليفي بتوان ياد کرد؟ بحث در اثبات تکليف با عنوان عام و کلي ، يعني اينکه انسان در مقابل رب خود وظيفه‌اي دارد و رها نيست و نيز اين که آن وظيفه بايد بر اساس عدالت باشد.
ب ـ بحث در جزئيات احکام:
حالا که ثابت شد انسان در مقابل رب و پروردگارش تکليفي دارد، تکليف چيست؟ به چه نحو بايد انجام دهد؟ انواعش کدامند؟ جزئياتش چيست؟
در تمام اين سه بخش (اعتقادات، اخلاقيات و حقوق [فقه]) آنچه از انواع اول مي‌باشند، در حيطة جولان عقل مي‌باشندو عقل مي‌تواند در آنها نظر بدهد، يعني توانائيش را دارد و اصلاً وظيفة عقل است و به چيزي غير از عقل اثبات نمي‌شود. چرا؟ چون از نوع کليات مي‌باشند و عقل هم حيطة وظائفش در کليات است.

هر آنچه از نوع دوم مي‌باشد (جزئيات مسائل) در حيطة عمل عقل نيست و عقل انسان هرچه به خود زحمت دهد نمي‌تواند آن را ثابت کند؛ نه اينکه نمي‌فهمد بلکه نمي‌تواند اثبات کند، انکار هم نمي‌کند مثلاً اينکه فرستاده خدا که بايد رابط بين آفريننده و آفريده شده‌ها باشد کيست؟ عقل نمي‌تواند آن را اثبات کند که مثلاً حضرت رسول اکرم(ص) مي‌باشد . انکار هم نمي‌کند ؛يعني بگويد محال است که ايشان باشد؛ بلکه عقل اين جا تابع است. و يا اين که امام بعد از پيامبر کيست و چند نفرند؟ کي به دنيا مي‌آيند و از دنيا مي‌روند؟ اثبات و تعيين اين کار عقل نيست، بلکه کار نقل است؛ بايد تمام اينها را از پيامبر شنيد.
احکام عبادي نيز از اين قبيل‌اند. چرا که از قبيل جزئيات بوده و عقل در جزئيات حکمي ندارد. مثل اينکه انساني بايد نماز بخواند و به فلان کيفيت هم بخواند و يا روزه بگيرد به فلان اندازه و باقي مسائل حقوقي نيز هکذا.
احکام غير عبادي (اجتماعي، اقتصادي، سياسي و ...) نيز از اين قبيل‌اند. ارث زن نصف ارث مرد است.‌عقل از کجا مي‌تواند بفهمد اين مسأله را اثبات کند ؟انکار هم نمي‌کند. اين گونه مسائل تابع وضع شارع يعني تکليف کننده و کسي که اين تکاليف را وضع کرده ، هستند. هرچه او وضع کرده باشد ، قانون است. البته هر کس مي‌تواند با فکر و نظر ناقص خود قانوني وضع کند، مثلاً بگويد ارث مرد چهار برابر زن باشد و يا ارث زن پنج برابر مرد باشد و يا مساوي باشد. ولي بايد ديد کدام يک از اينها نظر شارع را تامين مي کند.
حال چرا بايد نظر او را تأمين کرد ؟ به اين دليل که او آفريننده است و حق وضع قانون دارد ،نه انسان هائي مثل خودم ، که هيچ گونه ولايتي را خدا به آنان نسبت به ديگران نداده است و مثل او از تمام زوايا و ابعاد وجودي من اطلاع ندارند ( اين مسأله مورد اتفاق و اجماع تمام دانشمندان علوم انساني و تجربي و حتي فلسفي است ) بنابراين عدالت را در وضع قوانين بهتر از تمام انسان ها مي تواند رعايت کند ، چرا که عدالت غير اين نيست که هر چيزي در جاي خود قرار داده شود.
عبادت و انجام تکليف به خاطر اطاعت از اوست و نوع اطاعت و اجزاي آن را هم او بايد تعيين کند .
انساني و يا انسان‌هايي ممکن است با هم بنشينند و بگويند ارث زن دو برابر مرد باشد يا فلان دليل که مثلاً چون زن ضعيف‌تر است ،سهم بيشتري ببرد و يا عده‌اي بنشينند و حکم دهند که مساوي باشد و عدالت را در تساوي ببينند و يا هر کس ديگر حکمي کند و براي حکمش هم دليل بياورد که مثلاً طبق فلان دليل اين حکم همخوان با عدالت است. ولي آيا واقعاً اين گونه است؟ آيا با دور هم نشستن و کار عقلي کردن و فکر کردن مي‌توان به حقيقت مسأله که عدالت هم رعايت شود پي‌برد؟ آيا مي‌توان گفت که اگر تساوي رعايت شود،‌عدالت هم رعايت شده است؟ آيا تساوي برابر است با عدالت؟
آيا اگر همه انسان‌ها با حجم تلاش‌هاي متفاوتي که دارند، اگر دستمزد مساوي بگيرند، عدالت رعايت شده است؟ به نظر مي‌رسد همه جا اين گونه نيست، در بسياري از موارد اختلاف و تفاوت، عين عدالت است و تساوي عين ظلم. حال اختلاف و تفاوت به چه شکل باشد؟ به تعيين عقل ‌مي توان يک سمت را معين کرد و درجه تفاوت و اختلاف را هم تعيين نمود؟
عقل مي‌گويد: خير اين کار من نيست . در اين مورد عاجزم چرا که در محدودة جولان من نيست. مي توانم بگويم که بايد عدالت رعايت شود ولي قدرت اين را ندارم که دريابم آيا اگر نماز را هفده رکعت در شبانه روز بخوانم، حق مولا و پروردگارم را ادا کرده ام يا مثلا بيست رکعت بخوانم.هما ن طور که نمي توانم اثبات کنم که آيا وقتي چراغ راهنما قرمز است ،بايد ايستاد يا حرکت کرد ؟ چرا که اين را بايد از واضع اين قانون بپرسيد ، او به شما خواهد گفت . همچنين است مثال هائي که آورديد : ارث زن و مرد و يا اعدام مرتد و .... .
پس چه بايد کرد؟ چه کسي آگاه ترين شخص در اين باره مي‌باشد؟ آيا آنهايي که ابزاري به جز عقل ندارند و عقل هم کاري از او در اين گونه مسائل ساخته نيست يا هر موجودي که انسان و عقل او را آفريده و به تمام مصالح و مفاسد زندگي او آگاهي دارد و هر چيزي را مي‌تواند سر جاي خود قرار دهد و به اين طريق عدالت را رعايت کند؟
عقل حکم مي‌کند گونه دوم درست است ( اين ديگر کار عقل است؛ يعني تعيين واضع قانون، چرا که از نوع اول مسائلي است که در بالا ياد آور شديم ).
بنابر اين عقل ارزشمند است، حجت است و عالي‌ترين مخلوق است ولي در حد و اندازه خودش . اگر از اندازة خود پا فراتر نهد ، به خطا خواهد رفت. حال چه متوجه خطاي خود باشد يا نه، و تصور کند که به راه درست رفته است ؛مثل غرب و ممالک غير اسلامي که تصور مي کنند همين که با عقل هاي ناقص خود نشستند و قوانيني وضع کردند ، کار را تمام کرده و عدالت را به انجام رسانده اند .نيز اين گونه تصور مي‌کنند که مثلاً با تبديل مسأله قصاص به حبس ابد و يا هر مجازات ديگر مسأله را حل کرده‌اند، ولي نمي‌دانند که با تعطيلي اين حکم چه منافع و مصالحي را از دست داده و چه مفاسدي را به بار آورده‌اند.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
مسلمانان اهل كتاب آسماني هستند، اما در اصطلاح به مسلمان اهل کتاب گفته نمي شود.
آيت الله خامنه اي فرموده:
مقصود از اهل كتاب هر كسى است كه اعتقاد به يكى از اديان الهى داشته ، خود را از پيروان پيامبرى از پيامبران الهى
بداند . يكى از كتاب‏هاى الهى را كه بر انبيا نازل شده، داشته باشند مانند يهود، نصارى، زرتشتى‏ها و همچنين صابئين كه بر اساس تحقيقات ما از اهل كتاب هستند و حكم آن ها را دارند. معاشرت با پيروان اين اديان با رعايت ضوابط و اخلاق اسلامى اشكال ندارد.(1)
پي نوشت:
1.آيت الله خامنه اي ،استفتائات,س316.

پرسش 1:
بهانه حضرت ابراهيم شرح
با توجه به آيات 88 و 89 سوره صافات، اينکه حضرت ابراهيم براي نرفتن با قومش به بيرون شهر فرمود مريض هستم، آيا دروغ گفته است؟ دليل نگاه کردنش به ستارگان چيست؟

پاسخ:
@@
علامه در تفسير اين آيه، نوشته است:
ظاهر اين دو آيه اين است که خبر دادن ابراهيم عليه السلام از مريضي خود مربوط است به نظر کردن در نجوم . نگاه کردن در ستارگان يا براي اين بوده که وقت و ساعت را تشخيص دهد ، مثل کسي که دچار تب نوبه است و ساعات عود تب خود را با طلوع و غروب ستاره اي و يا از وضعيت خاص نجوم تعيين مي کند و يا براي اين بوده که از نگاه کردن به نجوم به حوادث آينده اي که منجم ها آن حوادث را از اوضاع ستارگان به دست مي آورند ، معين کند . صابئي مذهبان به اين مسئله بسيار معتقد بودند . در عهد ابراهيم عليه السلام عده اي بسيار از معاصرين او از صابئي ها بودند .
بنا بر وجه اول معناي آيه چنين مي شود :
وقتي اهالي شهر خواستند همگي از شهر بيرون بروند تا در بيرون شهر مراسم عيد خود را برپا کنند ،ابراهيم نگاهي به ستارگان انداخت و سپس به ايشان اطلاع داد که به زودي کسالت من شروع مي شود و نمي توانم در عيد شرکت کنم .
بنا بر وجه دوم معنا اين مي شود :
ابراهيم در اين هنگام نگاهي به ستارگان انداخت . طبق قواعد نجومي پيش گويي کرد که به زودي مريض خواهم شد. در نتيجه نمي توانم با شما از شهر بيرون شوم
وجه اولي با وضع ابراهيم عليه السلام مناسب تر به نظر مي رسد ، براي آن که حضرت با اين که توحيدي خالص داشت، ديگر معنا ندارد براي غير خدا تاثيري قائل شود . از سوي ديگر دليلي هم که دلالت کند براين که ايشان در آن ايام مريض نبوده ، در دست نداريم، بلکه دليل داريم که مريض بوده، براي اين که از يک سو خدا او را صاحب قلبي سليم معرفي کرده و از سوي ديگر از او حکايت کرده که گفته است : مريضم . کسي که داراي قلب سليم است ، دروغ و سخن بيهوده نمي گويد.(1)
با توضيحي که علامه در اين مورد دادند، پاسخ سؤال شما، هم در مورد مريضي حضرت، و هم در مورد علت نگاه ايشان به ستارگان به دست آمد . البته طبق نقل علامه از بعضي مفسران(2) که ضمن باور به اين که حضرت مريض نبود و به تقيه متوسل شد که در شهر بماند تا هنگامي که شهر از آدميان خالي شد، به سراغ بت ها برود، اين مسئله مردود است، زيرا اتخاذ چنين روش هايي در مورد انبيا جايز نيست و موجب سلب اعتماد مردم خواهد شد.
پي نوشت ها :
1.ترجمه تفسير الميزان، ج 17، ص 224 .
2.همان، ص 225.

پرسش 1:
از خدا کمک بگيريم يا از معصوم شرح پاسخ کساني که مي گويند امام رضا هم بايد از طرف خدا شفا دهد چيست؟
پاسخ:
@@با سلام و سپاس از اعتماد به ما و ارتباط با اين مركز
درخواست از غير خدا همان توسل است .توسّل يعني كسي را در پيشگاه خداوند شفيع قرار دادن، البته آدمي مي‏تواند و مجاز است كه مستقيماً از خداوند حاجت خود را بخواهد، ولي اگر بتواند در اين
مسير دعاي ديگران- به خصوص مقرّبان درگاه الهي را نيز همراه خود سازد، احتمال تأثير فزون‏تري در كار خواهد بود. اگر خداوند به طور كلي فراموش گردد و تنها وسايط ديده شوند، اين امر با آموزه‏هاي ديني و قرآني سازگاري ندارد.
توسل به اولياي الهي موجب شرك نيست؛ ‌زيرا كساني كه توسل به اولياي الهي پيدا مي‌كنند، هيچ گونه استقلالي براي ايشان قائل نمي‌شوند .
فرق توسل به ائمه (ع) و معبودهاي ساختگي آن است كه:
توسل جويندگان به معبودها آنها را عوامل مستقل و تصميم گيرنده در عرض خداوند به حساب مي‏آورند و اين شرك است. به اعتقاد ما نقش ائمه و انبيا (ع) و اولياي الهي شفاعت اذني است. يعني آنان با اذن خدا و طبق خواست او به مدد مددجويان مي‏شتابند. چنين ديدگاهي هرگز مستلزم شرك نيست. زيرا اراده ائمه را در طول اراده خدا و مجراي همان قرار مي‏دهد، نه مستقل از آن. از توضيح فوق اشتباه وهابيون كه شيعه را در اين زمينه متهم به شرك مي‏كنند ،به خوبي روشن مي‏شود.
به دلائل ذيل به اولياي الهي متوسل مي‌شويم:
اولاً: خداوند در قرآن فرموده است: «وَ اِبْتَغُوا إِلَيهِ اَلْوَسِيلَةَ ؛به سوي خداوند وسيله برگيريد»(1) اين وسيله مي‏تواند اعمال صالح باشد و مي‏تواند شخص صالح و وجيهي باشد. زيرا انسان آلوده و گنهكار چون از ساحت قرب الهي دور است، با توسل به محبوبين درگاه خدا تضمين بهتري براي درخواست خود مي‏يابد. در قرآن نيز آياتي در مورد توسل به اوليا آمده است. فرزندان يعقوب هنگام پشيماني از گناه خود گفتند:
«يا أَبانَا اِسْتَغْفِرْ لَنا؛ اي پدر ! براي ما طلب آمرزش نما»،(2) در آيه ديگر مي‏فرمايد:
«وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اَللَّهَ وَ اِسْتَغْفَرَ لَهُمُ اَلرَّسُولُ لَوَجَدُوا اَللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً ؛اگر به هنگام ستم برخويش نزد تو آيند "اي پيامبر" و استغفار كرده و تو نيز براي آنان استغفار كني ،خدا را توبه پذير و مهربان خواهند يافت»،(3).
دوم: خداوند عنايت دارد كه در مراحل گوناگون و به راه هاي مختلف، انسان‏ها به افراد برگزيده و الگوهاي راستين توجه يابند تا از اين طريق راهي به سوي تربيت درست بيابند و توسل يكي از همان راه‏هاست.
بنا براين متوسلان، با معرفت بر اين اسباب‌ها و وسائل، نه اصالتي قائلند و نه استقلالي، بلكه وسيله اي مي‌انديشند كه خداي سبب ساز آن‌ها را مجراي فيض و طريق رحمت خود قرار داده و مومنان را بر آن امر نموده است.
توسل و درخواست حاجت به سه صورت انجام مي شود :
يک - خواندن خدا به حق اولياي او:
1-1. پيامبر اكرم: «خداوند مي‏فرمايد: اي بندگان ! گرامي‏ترين خلق و پرفضيلت‏ترين آنان نزد من، محمد و برادرش علي و امامان بعد از وي هستند. اينان «وسيله»ها به سوي من مي‏باشند. هر كسي حاجتي دارد و نفعي را طالب است و يا دچار حادثه‏اي سخت و زيان بار گشته و برطرف شدن آن را مي‏خواهد، مرا به محمد و آل طاهر طاهرينش بخواند تا به نيكوترين وجه حاجت او را بر آوردم».(4)
2-1. امام موسي كاظم: «هر گاه حاجتي به درگاه خداوند داشتي، بگو: «اللهم اني أسألك بحق محمد و علي...»؛ يعني خدايا! به حق محمد و علي تو را مي‏خوانم. نزد تو شأن و منزلت والايي دارند. پس به حق اين منزلت و رتبه از تو مي‏خواهم بر محمد و آل محمد درود فرستي و حاجت مرا برآورده سازي.(5)
3-1. سمهودي از علماي اهل‏سنّت، در فصلي از كتاب خود تحت عنوان «توسّل زائر به رسول خدا و شفيع قرار دادن وي به پيشگاه خدا» مي‏نويسد: «بدان كه استغاثه از پيامبر اكرم و جاه و منزلت او را به درگاه خداوند شفيع قرار دادن، كار انبيا و مرسلين و سيره صالحان پيشين بوده است؛ قبل از خلقت آن حضرت و بعد از آن، چه در حال حيات و چه بعد از رحلت، چه در عالم برزخ و چه در عرصه قيامت...»
عمر بن خطاب مي‏گويد: «پس از اينكه آدم ابوالبشير مرتكب ترك اولي شد، در مقام توبه به پيشگاه خداوند عرضه داشت: «يا ربّ أسئلك بحق محمد(ص) لمّا غفرت لي»؛ يعني، پروردگارا به حق محمد از تو مي‏خواهم كه مرا بيامرزي... .(6)
4-1. توسّل عمر بن خطاب به عباس
در كتاب‏ها و مدارك معتبر اهل‏سنّت آمده است: زماني قحطي و خشكسالي پيش ‏آمد، عمر از طريق توسّل به عباس عموي پيامبر، طلب باران كرد و گفت: «هذا والله الوسيلْ الي الله و المكان منه؛ به خدا سوگند! عباس وسيله به درگاه الهي و داراي قرب و منزلت نزد او است» و «اللهم انّا نتوسّل اليك بعمّ نبيّنا فاسقنا؛ خدايا! به وسيله عموي پيغمبرمان به تو روي مي‏آوريم، پس سيرابمان كن»(7) و يا مي‏گفت: «اللهم انّا نستقيك بعمّ نبيّك و نستشفع اليك بشيبه;(8) خدايا! به وسيله عموي پيامبرت از تو باران مي‏خواهيم و موي سفيد او را به درگاه تو شفيع مي‏آوريم».
5-1. تعليم توسّل به اصحاب
عثمان بن حنيف مي‏گويد: روزي در محضر پيامبر بودم، حضرت به شخصي كه مشكل خود را به ايشان عرضه مي‏كرد، شيوه دعا و توسّل را چنين تعليم فرمود: برو وضو بساز و دو ركعت نماز به جا آور . پس از آن خداوند را با اين جملات بخوان: «اللهم اني اسألك و اتوجه اليك بنبيّك نبي الرحمْه يا محمد انّي اتوجّه بك الي ربّي في حاجتي لتقضي، اللهم شفّعه فيّ;(9)
بار خدايا! از تو در خواست مي‏كنم و به تو روي مي‏آورم به پيامبرت، پيامبر رحمت. اي محمد! به حق تو به سوي خدايم روي آورده‏ام تا حاجتم بر آورده شود. خدايا! پيامبرت را در مورد من شفيع قرار ده»
6-1. توسل پيامبر به انبياي گذشته
انس بن مالك مي‏گويد: روزي كه فاطمه بنت اسد فوت كرد، پيامبر دستور داد قبري را حفر كنند. آن گاه حضرت وارد قبر شد و در آن خوابيد و چنين ادعا كرد:«اللهم اغفر لامي فاطمه بنت اسد، و وسع عليها مدخلها، بحق نبيك و الانبيأ الذين من قبلي؛ خدايا! مادرم فاطمه بنت اسد را بيامرز و جايگاه او را وسعت بخش، به حق پيامبرت و پيامبران قبل از من».(10)
7-1. توسل امام حسين(ع)
امام حسين(ع) در دعاي معروف عرفه، چنين با خداوند مناجات مي‏كند:
«اللهم انا نتوجه اليك في هذه العشيْ التي شرفتها و عظمتها بمحمد نبيك و رسولك...؛ بار خدايا! در اين شامگاه كه به آن شرف و عظمت بخشيده‏اي، به وسيله محمد(ص) پيامبرت و رسول و برگزيده ات، رو به درگاه تو مي‏آوريم».(11)
دو. درخواست دعا از اولياي الهي
در خواست دعا همجنان كه از برادر و خواهر مؤمن امري صحيح و پسنديده است، از اولياي الهي و آبرومندان درگاه او، بجا و پسنديده است و ريشه قرآني دارد كه‌ آيات آن پيش تر بيان شد.
سه. در خواست حاجت از اولياي الهي
به طور مستقيم حاجت خود را از اولياي الهي طلب كنيم؛ مثلاً بگوييم: اي پيامبر رحمت! مريض ما را شفا بده؛ همان گونه كه صحابي
خطاب به ايشان عرض كرد:«اسألك مرافقتك في الجنه؛ از تو مي‏خواهم در بهشت همنشينت باشم».(12)

پي‏نوشت‏‌ها:
1. مائده(5) آيه 25.
2. يوسف (12) آيه 97.
3. نساء (4) آيه 64.
4.بحارالانوار، ج 94، ص 22، ح 20.
5.همان، ج 94، ص 22، ح 19.
6.مستدرك صحيحين، ج 2، ص 615.
7.اسدالغابه، ج 3، ص 165.
8.شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 7، ص 274؛ صحيح بخاري، ج 2، ص 16 و ج 4، ص 209؛ صحيح ابن خزميه، ج 2، ص 338؛ صحيح ابن جبان، ج 7، ص 111.
9.مسند احمد بن حنبل، ج 4، ص 138؛ حاكم نيشابوري، مستدرك صحيحين، ج 1، ص 313؛ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 441، ح 138؛ التاج الجامع (صحاح خمسه 9)، ج 1، ص 286؛ سمهودي، وفأ الوفأ، ج 4، ص 1373؛ سنن ترمذي، ج 5، ص 229، ح 3649.
10. كنز العمال، ج 12، ص 148، ح 34425؛ المعجم الكبير، ج 24، ص 352.
11.سيد بن طاووس، اقبال، ج 2، ص 85.
12.صحيح المسلم، ج 2، ص 52، سنن ابي داوود، چ 1، ص 297، ح 2320؛ شرح نهج البلاغه اين ابي‏حديد، ج 10، ص 207.

پرسش 1:
روح و حيات آن؟ شرح : آيا دراسلام سند معتبري هست كه بگويد ارواح فقط 1بار درجسم مادي قرار مي گيرند و1بارزندگي مادي دارند؟من به تناسخ اعتقاد ندارم ولي به كمال معتقدم كه روح دم خدايي آن قدر بيايد و ياد بگيرد كه واصل به اصل خود گردد.

پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
چنين سندي وجود ندارد ، بلكه بر خلاف آن دلايل معتبري وجود دارد كه برخي ارواح بيش از يك باردر بدن مادي قرارمي گيرند و آن هم در فرايند رجعت است ؛ در واقع رجعت كه يكي از شاخصه هاي تفكر شيعي است كه بر اساس آن روح برخي افراد از عالم برزخ به دنيا برگشته و وارد بدن هاي دنيايي شان مي گردد .
تعبير "وصول به اصل خود" يا تعابيري مشابه چندان روشن و واضح نيست . معمولا ديده مي شود كه افراد تصوير درستي از مقوله نفخ روح خدا در انسان و حقيقت روح انسان و قدرت و قابليت خدايي شدن و وصول به كمالات و صفات الهي در حدود انساني ندارند ؛ در هر حال در خصوص تكامل روح انسان كه حقيقتي قابل قبول است ، بايد گفت :اين امر نيازمند بازگشت مكرر به دنيا و حلول در اجسام مختلف نيست.
در واقع مشكل اصلي بحث تناسخ به آن بر مي گردد كه بازگشت را نوعي تكامل روحاني و به جهت پاسخ دادن به چند سوال از جمله بقاي روح ، وجود دردها و مشكلات ناخواسته بشر در زندگي و تفاوت هايي كه افراد در اوضاع و احوال زندگي خود با آن مواجهند و مواردي از اين قبيل تعريف مي نمايد كه هيچ يك از اين امور از منظر تفكر اسلامي قابل قبول نيست .
ما معتقديم كه خداوند دنيا را به گونه اي قرار داده است كه افراد بتوانند در فرصت هاي كوتاه يا بلندي كه در موقعيت هاي متفاوت در اختيارشان قرار مي گيرد ، كمال مورد انتظار از خود را به دست آورده ،لياقت درك مقامات بالاي خود در عالم ديگر را به دست آوردند . در اين ميان تنها بخش خاصي از افراد لايق رسيدن به بالاترين درجات قرب الهي و وصول به مقام "عندالربّ" مي گردند . هيچ ضرورتي وجود ندارد كه همه افراد به هر شكل ممكن به اين مقام برسند .
البته نوعي كمال روحاني براي انسان در عالم برزخ و حيات برزخي هم متصور است كه نوعي تكامل متاثر از اعمال دنيوي انسان است ؛ اما در هر حال حقيقت تكامل روحي انسان تنها در دنيا رخ مي دهد . انسان در عوالم بعدي روزي خور اعمال دنياي خود است . در انتظار خداوند از بشر براي درك مقامات انساني ميزان فرصت هاي ممكن و تفاوت هاي موقعيتي و ديگر شرايط به طور كامل مورد ملاحظه قرار مي گيرد مثلا چه بسا فردي كه در نوجواني از دنيا رفته، با همان عبادات اندك خود و درستكاري محدود به بالاترين مقامات لايق خود دست مي يابد .
پرسش 2:
آيا مراجع تقليد معصوم ومصون از خطا وگناه هستند؟

پاسخ:

مراجع معصوم و مصون از خطا نيستند . مراجع نيز چنين ادعايي ندارند. بلكه‌ آن ها صرفاً ‌كارشناسان احكام ديني هستند كه از طريق اجتهاد سعي در كشف حكم الهي دارند . چه بسا ممكن است در اجتهاد خود دچار اشتباه شوند، اما چون در اين زمان دسترسي به امام معصوم(ع) ممكن نيست، عالمان ديني از طريق روايات معصومان(ع) به مردم معرفي شدند تا مردم به آن ها مراجعه نمايند.
از نظر حكم عقل نيز هر انساني لازم است در هر رشته اي به كارشناس مربوط مراجعه نمايد، در امور پزشكي به پزشك ،در امور مهندسي به مهندس و در امور احكام ديني به مجتهد آگاه و عادل و با تقوا مراجعه نمايد.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
و از اينكه سوال تان را در نهايت ادب و حسن تعبير مطرح نموديد ؛
ساختن ضريح و حرم براي قبور رهبران مذهبي، به عنوان يک رسم و سنتي اجتماعي ، قرن هاست که در جوامع گوناگون به وجود آمده ، منظور کساني که اين کار انجام مي‌دهند، يک نوع احترام و تجليل نسبت به آن شخصيت است . از منظر دين اسلام اين گونه اعمال بيانگر تجليل و تكريم از شخصيت هاست . اگر اين افراد در زمره علما و بزرگان دين به خصوص امامان معصوم و فرزندان آنان باشند ، اين اعمال مصداق تعظيم شعائر الهي است كه در قرآن نشانه تقوي و بسيار ارزشمند دانسته شده است .
به علاوه اين گونه رفتارها در خصوص فرزندان رسول خدا نوعي اظهار مودت و محبتي است كه از فروع دين و مزد رسالت حضرت دانسته شده ، در ساحت ايمان شيعي از جايگاه رفيع و والايي برخوردار است ؛ در نتيجه اين گونه تجليل و تعظيم ها هم ماهيت ديني دارد و هم بسيار ارزشمند است .
اما در خصوص مصداق عملي تعظيم و تجليل و نوع تزيين و تنقيش بارگاه ها ، هر چند ممكن است در مواردي اشتباهات و زياده روي هايي وجود داشته باشد و ضرورت ها در اين ميان فراموش شود ، اما آيينه كاري و طلاكاري به خودي خود نادرست و ناپسند نيست . هر چند كمك به فقرا و نيازمندان از ضرورت هاي اصلي در هر جامعه اسلامي است ، اما در عين حال تكريم و تجليل نمادهاي ديني هم يكي از مهم ترين ابزار ترويج و تبليغ تفكرات ناب و عميق ديني به حساب مي آيد .
در خصوص طلا كاري ها بايد به چند نكته توجه داشت :
1- وقتي بنا بر تكريم و تجليل يك شخصيت بي بديل در بين بشريت مانند يك امام است، بايد تفاوتي بين او و ديگر شخصيت هاي مورد احترام انسان ها و يا بارگاه هاي ديگر سلاطين وجود داشته باشد تا تصور نوعي همساني براي بينندگان حاصل نشود ؛ اين امر در عين كم توجهي اكثر مردم از اهميت بسزايي برخوردار است .
نمونه اين نوع نگرش در بارگاه امامين كاظمين ديده مي شود كه بر خلاف سنت معماري اسلامي و شرقي، روي يك بارگاه دو گنبد قرارگرفته تا نشان دهد در زير اين بقعه دو امام مدفون هستند . براي شيعه هر امام مظهر يك انسان كامل است . بايد اين عظمت و شكوه به شكلي متفاوت ابراز گردد و اين امر تابع سنت هاي جاري اجتماعي در ملل شرقي نگردد .
در نتيجه يكي از اولين سوالاتي كه براي يك بيننده غير مسلمان با ديدن بارگاه امام رضا عليه السلام پيش مي آيد، اين است كه اين همه عظمت و شكوه و هزينه براي يك انسان چه معنايي دارد ؟ اين جاست كه روشن مي شود ما اين افراد را در شمار ديگر شخصيت هاي مورد تكريم و احترام در بين بشر نمي دانيم . نوع تكريم ما منشا عقيدتي و متفاوت دارد.
2- هرچند در اسلام بر حقيقت و روح تعاليم و معارف ديني تاكيد بسيار شده اما ظواهر و امور ظاهري هم از اهميت بسياري برخوردار است . نمي توان تاثير شگرف امور ظاهري را در جلب توجه و تاليف قلوب به سمت اين مكان ها و در نتيجه بهره مندي از معنويت و روحانيت موجود در اين مكان ها ، انكار كرد . دستوراتي استحبابي قبيل خوش صدا بودن موذن و قاري قرآن يا زيبا و آراسته بودن امام جماعت نشان مي دهد كه توجه به ظواهر و بهره گيري از قدرت احساسات و تمايلات بصري و حسي بشر براي رهيافت به حقيقت باطني قابل انكار نيست .
3- نيازمندي انسان گاهي ظاهري و مادي است و گاهي باطني و روحي؛ هرچند در جامعه ما و همه جوامع ديگر نيازمندان مادي كم نيستند ، اما نيازمندان روحي و معنوي در هر جامعه اي به مراتب بيش تر از نيازمندان مادي اند . اين گونه هزينه ها اگر به شكلي انجام شود كه موجب جلب قلوب و ايجاد انس توده ها با حرم ها و توجه به آن امام معصوم گردد و در نتيجه نياز روحي اقشار گوناگون را برطرف نمايد ، ارزشمند تر از رفع برخي نيازهاي مادي آنان است ؛ هرچند توجه به همه ضرورت ها در كنار هم شدني و لازم است .
4- بخش اعظم طلاكاري ها و تزيينات توسط متن جامعه انجام مي شود . ناشي از طلا و جواهراتي است که توسط خود مردم از همه اقشار اهدا مي‌شود، در نتيجه در اين نوع هدايا كه به شكل نذر و يا وقف و مانند آن صورت مي پذيرد ، متولي امور حق تصرف متفاوت و دل خواسته ندارد . چه بسا مامور به صرف اموال در همان مورد نذر است ، البته اگر خلاف شرع و عقل نباشد .
5- از آن جا كه هزينه ها ناشي از اموال دولتي و عمومي يا وجوهات ديني نبوده ، بلكه هداياي مردمي پايه اصلي هزينه ها را تشكيل مي دهد ، معمولا اين تصور هم براي توده جامعه به وجود نمي آيد كه چرا اين همه هزينه براي زيبايي و تزيين اين مكان ها صرف شده است ، بلكه خود مايل به مشاركت در اين امور هستند .
برخلاف تصور بسياري از ما امامان معصوم زندگي فقيرانه و مشقت باري نداشتند ، البته ياده زيستي در همه حال پسنديده است و در امامان ما هم وجود داشته اما به جز برخي حضرات معصومين كه در صدر اسلام و در شرايط سخت جامعه مي زيسته اند ، چنان كه در تاريخ نقل شده باقي امامان زندگي محترم و با جلالتي داشتند . داراي منزل وسيع و غلام كنيز بوده و فعاليت هاي گسترده تجاري و كشاورزي و... داشتند .
البته در كنار همه اين ها اين بزرگواران توجه به فقرا و مساكين و تواضع و خاكساري را فراموش نمي كردند ، در خصوص امام رضا عليه السلام نقل شده كه در خانه خود در وقت غذا سفره بزرگي مي انداختند . همه افراد خانه اعم از خادمان و غلامان حتي خادمان اصطبل را بر آن مي نشاندند و با دست خود از بهترين غذاها براي آن ها مي كشيدند ، آن گاه خود شروع به ميل غذا مي فرمودند .
اين موارد نشان مي دهد كه در نوع زندگي اين بزرگواران هم در عين توجه به فقرا و مساكين ، شان و جايگاه و موقعيت اجتماعي -با توجه به اوضاع عمومي جامعه- مورد توجه قرار مي گرفت و از اين گونه امور غفلت نمي شد .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
در خصوص اين پديده و افرادي كه دچار آن شده اند، سخن بسيار گفته شده ،فيلم هاي متعددي هم ساخته شده است اما به تحقيقي كامل از طرف انديشمندان مسلمان در اين باره برنخورديم .
اين امر مساله قابل توجه و مهمي است كه تحقيق و بررسي مستند و خوبي را مي طلبد .تا زماني كه چنين تحقيق بي طرفانه اي از جانب غير مسيحيان صورت نگرفته باشد ، نمي توان به درستي در خصوص اين امر به قضاوت نشست .
مشكل اصلي اين امر غير مستند و غيرقابل اثبات بودن آن است ، زيرا در طول تاريخ ادعا شده افرادي ديده شده اند كه بدون هيچ دليل مشخصي در قسمت هاي مشخصي از بدن شان -محل زخم هاي بدن مسيح عليه السلام-آثار زخم و جراحت مشاهده شده و خون ريزي حاصل شده است .
از آن جا كه اين امر كاملا غير ارادي و تصادفي دانسته شده و قابل پيش بيني نيست ، مي توان گفت امكان نوعي جراحت عمدي به انگيزه هاي گوناگون و يا جراحت ناخواسته و از روي توهم -مانند چيزي كه در افراد شيزوفرن رخ مي دهد- (كه فرد بدون هشياري خود در اين قسمت هاي بدن جراحت ايجاد كرده ، ولي در وقت ديگربه ياد نمي آورد) بسيار وجود دارد .
اتفاقا نمونه هاي متعددي از اين موارد ثبت شده كه معلوم شده اين جراحت ها ساختگي و عمدي بوده حتي در مواردي خود اين افراد به اين امر اعتراف نموده اند كه اين موارد به عنوان استيگماتاي تقلبي معروف شده است .
در هر حال توجه عمومي به چنين افرادي و مقدس خوانده شدن اين افراد از جانب پاپ و ديگر انگيزه ها در اين باره مي تواند عوامل مهمي براي غير واقعي بودن اين گونه امور باشد ، به علاوه كه اصولا كليسا در زمينه معجزه سازي و استفاده ازابزارهاي گوناگون براي تبليغ مسيحيت يد طولايي دارد . نمونه هاي تقلبي مانند مجسمه هايي از مريم مقدس كه اشك مي ريزد و مواردي از اين قبيل درتاريخ كليسا كم نيستند .
پذيرش اين امر كاملا منوط به اثبات وجود مواردي مستند از اين گونه حوادث است . فيلم هاي سينمايي كه در اين باره ساخته مي شود ،به رغم تاثير شديدي كه بر مخاطب مي گذارد ، حتي فيلم هاي مستند موجود در اينترنت به رغم رقت انگيز بودن شان هيچ كدام صحت شكل گيري بي اختيار و بي علت اين زخم ها را ثابت نمي كند .
اما اگر فرض را بر اين بگذاريم كه واقعا در مواردي زخم هايي در اين بخش از بدن افرادي شكل مي گيرد كه هيچ توجيه علمي براي آن ها وجود ندارد ، از منظر يك محقق مسلمان بايد گفت :
اگر داستان به صليب كشيده شدن مسيح امري واقعي و حقيقي و مورد قبول بود ،مي شد به نوعي اين امر را عنايتي الهي براي نزديكي و تقرب اين افراد به حضرت مسيح و نوعي قبول نزديكي اين افراد به مسيح از جانب خداوند دانست ، چون به هر حال مسيحيت ديني آسماني است . اگر فردي از روي سطحي نگري به حقيقت دين بعدي راه نيابد ، ايمان او به خداوند و پيامبرش مي تواند منشا ثمرات و آثار مثبتي باشد مثلا توسل او به مسيح يا حضرت مريم به نتيجه برسد يا همدردي شديد او با مسيح در اين آثار پاسخ داده شود .
هرچند از نظرعقل قبول همدردي از جانب مسيح هم چندان قابل قبول به نظر نمي رسد ، اما از آن جا كه اصولا طرح داستان مصلوب شدن مسيح از جانب ما مردود است ، چنين فرضيه اي هم از اساس باطل محسوب مي شود ؛ در نتيجه تنها احتمال جدي در اين داستان همان نظر برخي از انديشمندان غربي است كه اين زخم ها را ناشي از تاثير تلقينات روحي بر جسم فرد و همزاد پنداري اين افراد با تصوير ذهني شان از مسيح مي دانند . معتقدند فرد در اوج توجه و تمايل به رسيدن به چنين حالتي از درون و با قدرت عجيب روح به چنين دردها و زخم هايي مبتلا مي شود .
البته اين ادعا نمونه هاي خارجي هم داشته ، قدرت تلقين روح بر جسم در موارد مشابه مورد بررسي قرار گرفته است ، اما در هر حال در اين مورد خاص اين احتمال نيازمند تحقيق و بررسي بيش تر است .
در عين حال احتمالات ديگري هم مطرح بود كه به رغم امكان و جديت احتمالي شان ، به دليل دشواري اثبات آن ها از ذكرشان خودداري شد .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
در عرب جاهليت حجاب به شكل كنوني وجود نداشت و به وسيله اسلام در عرب حجاب به وجود آمد. (1)
پيش از نزول آيه حجاب، زنان عرب معمولا پيراهن‌هايي مي پوشيدند که گريبان هاي شان باز بود، دور گردن و سينه را نمي پوشاندند، روسري‌هاي هم که روي سر خود مي‌انداختند، از پشت سر مي‌آويختند (همان طور که الان بين مردان عرب معمول است) قهرا گوش ها و بناگوش ها و گوشواره ها و جلو سينه و گردن نمايان بود. آيه 31 سوره نور، که نازل شد، فرماني بود که بايد قسمت‌هاي ياد شده پوشيده گردد. ابن عباس در تفسير «... وليضربن هن علي جيوبهن و لا يبدين ز ينهن....» مي‌گويد زن، بايد مو و سينه و دور گردن و زير گلوي خود را بپوشاند. (2) در تفسير مجمع البيان در ذيل آيه مي‌گويد:
زنان مامور شدند که روسري‌هاي خود را بر روي سينه خود بيفکنند تا دور گردن آنان پوشيده شود. گفته شده که قبلا دامنه روسري ها را به پشت سر مي‌افکندند و سينه هاي شان پيدا بود. کلمه «جيوب» «گريبان ها» کنايه از سينه‌هاست، زيرا گريبان‌هاست که روي سينه ها را مي پوشاند .گفته شده از آن جهت اين دستور رسيد که زنان موها و گوشواره ها و گردن‌هاي خويش را بپوشانند. (3)
آيات و روايات فراواني بر لزوم پوشش براي زنان مؤمن دلالت دارند:
در دو آيه به طور صريح و روشن بر حجاب و پوشش کامل زنان تأکيد شده است: يکي آيه اي كه بيان شد و ديگري آيه 59 سوره احزاب:
اي پيامبر ! به زنان و دختران و زنان مؤمن بگو بدن خود را به پوشش کامل (جلباب) بپوشانند، که اين کار براي اين که به عفت و پاکي شناخته شوند، نزديک تر است . از تعرض و جسارت هوسرانان محفوظ باشند. اگر تا کنون کوتاهي و خطا شده، توبه کنند، خداوند همواره آمرزنده و رحيم است.
مساله حجاب جزو مسلمات اسلام است که شيعه و سني بر آن اتفاق نظر دارند . هيچ اختلافي در اين مساله وجود ندارد چون در قرآن با صراحت بر آن تاکيد شده ؛ هر حکمي که در قران آمده ،مورد پذيرش تمام مسلمانان است .
بعد از دستور صريح قرآن راجع به حجاب، موضوع حجاب در جامعه اسلامي رعايت مي شد . اگر در موارد محدودي هم رعايت نمي شد يا نهي از منکر از آن جلوگيري به عمل مي آمد.
در گذشته حضور زن در جامعه به شكل امروزي نبود. شغل اجتماعي براي زنان وجود نداشت. زنان خانه دار بودند و در خانه به سر مي بردند .مسئله اي كه امروز وجود دارد ، در آن زمان نبود.
موضوع ازدواج و بسياري از مسايل ديگر در جامعه حل شده بود . عوامل فرهنگي و اجتماعي و تبليغات جهاني كه امروز بر ضد حجاب وجود دارد، در آن زمان نبود. به همين خاطر نبايد انتظار وضعيت امروزي را در آن زمان داشته باشيم.
به طور كلي موضوع برهنگي و عدم پوشش مناسب، سابقه اندكي در ميان مردم در فرهنگ هاي مختلف دارد. حتي در جهان غرب نيز بيش از 200 سال قبل وضعيت پوشش به شكل كنوني و رقت بار نبوده است.
البته موضوع زنا و بي‌حجاب با يکديگر بسيار تفاوت دارند.در مورد زنا، در اسلام حد شرعي براي آن در نظر گرفته شده ،ولي بي‌حجابي گر چه گناه و معصيت است، ولي حد شرعي ندارد اما حاکم اسلامي مي‌تواند فردي که حجاب را رعايت نمي کند، تعزير نمايد، يعني يا جريمه نقدي براي او در نظر بگيرد يا مدتي او را زنداني کند يا به صورت ديگري، او را تعزير کند.
تفاوت حد و تعزير آن است که در حد مانند زنا حکم خاصي در اسلام براي آن منظور شده ، ولي تعزير در موردي اعمال مي شود که در اسلام حکم خاصي ندارد . حاکم شرع بستگي به نوع گناه و معصيت، مجازاتي را براي متخلف در نظر مي گيرد. علت اين که مورد حجاب و مجازات آن در تاريخ و حديث مطلبي نيامده و راجع به زنا آمده همين موضوع است .
براي اگاهي بيش تر در باره حجاب وادله آن به مساله حجاب شهيد مطهري مراجعه نمائيد .
پي نوشت ها:
1 . مجموعه اثار ، شهيد مطهري ، ج 19 ، ص 385 .
2 . همان ،ص 485 .
3 . همان ، 486 .

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از اعتماد و ارتباط تان با اين مرکز.
دغدغه و احساس مسؤليت شما شايسته تقدير و تحسين است . چند موضوع مهم اجتماعي ،تاريخي و تربيتي و ديني را در پرسش خود مطرح کرده ايد .پاسخ تفصيلي به همه آن ها در اين مجال مقدور نيست ليکن به صورت اجمالي به برخي جنبه هاي آن مي پردازيم، سپس شما را به مطالعه منبعي که معرفي خواهيم کرد ،توصيه مي کنيم.
عزيزگرامي !
پرسيده اي که :
1- آينده جهان - به ويژه ايران - چگونه خواهد شد ؟
2- چرا جهان به سمت فساد و تباهي مي رود ؟
3- تکليف ما در اين دوره فساد چيست ؟
دانش بشري هر گز نمي تواند آينده اجتماعي کل جهان يا بخشي از آن مثل ايران را به صورت قطعي پيش بيني کند .
مسايل اجتماعي و عوامل و شرايط مؤثردر وقوع حوادث و پيدايش فرم ها و وضعيت ها ي مختلف پيچيده تر از آن است که بتوان مانند يک منجم و متخصص در ستاره شناسي ، خسوف و کسوف يا هواشناسي آينده را با مشخصات زماني و مکاني به درستي پيش بيني کرد (1)زيرا چه بسا عوامل پيش بيني نشده يا غير قابل پيش بيني در جريان پيدايش آن حادثه و وضعيت خاص دخالت کرده ، مسير را به کلي دگرگون سازد .به همين دليل است که گفته اند : وعده دادن و خبر از آينده محتوم دادن و پيشگويي صادقانه کردن کار پيامبران صادق است .
اما ديدگاه قرآن در مورد آينده تاريخ بشر اين است که تاريخ در نهايت امر به حاکميت عقلانيت ، ايمان و تقوا ، صلح و صفا ،و خلافت و جانشيني صالحان در دنيا ، و گسترش امنيت ، عدالت ، نعمت و رفاه منتهي مي شود .با استقرار حکومت حق و عدل ، بشر از کمال عظيمي برخوردار خواهد شد . وعده تمام فرستادگان و سفيران الهي سر انجام جامه عمل خواهد پوشيد .
اما در مورد اين که چرا جهان به سوي ظلم و فساد و تباهي پيش مي رود، ديدگاه هاي مختلفي وجود دارد.(1)
برخى ديدگاه ها ريشه فرهنگى دارد, برخى علت آن را در فاصله طبقاتي و وجود فقر و غنا جستجو مي کنند و ريشه آن را اقتصادي مي دانند . برخى ريشه سياسى دارد و ممكن است چند عامل دست به دست هم دهند ، موجب فساد در جامعه بشود .
عده اي معتقدند که شر و فساد لازمه جدا ناپذير زندگي بشر است .از اين رو عاقلانه ترين راه را خود کشي و خاتمه دادن به حيات و زندگي مي دانند . گروهي دوره حيات و زندگي بشر را به دليل پيشرفت ها و مهارت هاي شگرف علمي پايان يافته مي دانند .
برخي نيز مالکيت فردي را ام الفساد و مايه گسترش ظلم و فسادمي دانند. (2) در ذيل نخست به بيان عوامل مختلف فساداز نگاه صاحب نظران اشاره مي شود . سپس مهم ترين عامل را از نظر قرآن بيان خواهيم کرد .
عوامل مختلف فساد عبارتند از :
1- جهل و نا آگاهي:
بى اطلاعى از ماهيت و اهداف واقعى آفرينش و چرايي زندگي و جهل از جريان هاى موجود در جامعه و عملکردها و سياست هاي سالوسانه و مزدورانه شيادان و اكتفا كردن به مسموعات و شايعاتِ رايج وتحت تأثير شعارهاى ميان تهى قرار گرفتن , يكى از عوامل فساد در جامعه است .
زندگي در وضعيت بازي هاي کودکانه ، فرو رفتن در تاريکي ها و ظلمت هاي جاهليت مدرن که همراه با انواع صفات رذيله اخلاقي و رفتارها و منش هاي پست حيواني و شهواني است ، از يک سو و کنار رفتن ارزش هاي الهي و قدّوسي و جايگزين گشتن بَدَلي ها و ضد ارزش ها به جاي اصلي ها و ارزش ها از سويي ديگر انسان را از فلسفه آفرينش و مسؤليت هاي انساني اش دور کرده است .
ناآگاهى دردى است بزرگ و در شمار بزرگ ترين دردهاى بشريت است كه مايه تباهى همه امور, از جمله تباهى حيات ابدى آدمى است . بسيارى از لغزش ها, انحرافات و دشمنى ها ميوه هاى گنديده اى هستند كه از درخت پر آفت ناآگاهى و بى بصيرتى مى رويند. امام علي (ع) مي فر مايد:
الجهل داءٌ و عياء; الجهل أدوأ الداء; الجهل فساد كل أمر; الجهل يفسد المعاد; جهل و ناآگاهى سخت ترين درد است و بدترين دردها است و موجب فساد هر چيزى مى باشد و باعث عذاب آخرت مى شود.(3)
بى اطلاعى از نفوذ فرهنگ ها و مكاتب بيگانه كه از كانال هاى مختلف علمى و رسانه اي به نهانخانه انديشه و اعتقاد افراد,جريان مى يابد, خواسته يا ناخواسته انسان تحت تأثير آن ها قرار مى گيرد.
بى اطلاعى و جهل باعث مي شود که نا آگاهان بازيچه دست جاه طلبان فاسد و منافقان زيرك شوند.
ناآگاهى و بى اطلاعى باعث شيوع خرافات و رسومات غلط در قالب هاى مقدّس مآبانه مى شود.
بى خبرى و ناآگاهى سبب نفوذ و جاذبه يافتن شعارهاى عوام فريبانه و دروغين خيانت پيشگان و سياست بازان مى گردد.
بى خبرى و ناآگاهى سبب مى شود انديشه ها و مكتب هاى بيگانه , با عظمت و پر جاذبه قلمداد شود و معارف و انديشه هاى بلند دينى , كم ارج به نظر آيد.
بى خبرى و ناآگاهى باعث مى شود امام حسين كشته شود . امام على مظلومانه تنها و بى ياور گردد . وقتى آنان از دست رفتند, مردم به هوش آيند, در حالى كه كار از كار گذشته است .
شخصيت هاى فاسد دنيا يا يك جامعه براى اين كه خوب به منافع خود نايل گردند, دو كار مى كنند:
از طرفى هوس ها و غرائز نفسانى مردم را تحريك مى كنند تا مردم همانند آنان شوند . همدل و همراه آنان گردند .
از طرف ديگر با مشغول ساختن مردم به مسائل سطحى و كم اهميّت , در تخدير و غفلت و بى خبرى مردم مى كوشند . مسير صحيح وحقيقى را عوض مى كنند.
2- تهاجم فرهنگي دشمنان:
امروزه جامعه جهاني و به تبَع آن جامعه ايران با تخريب بزرگ فرهنگي روبرو است . فرهنگ ملت هاي مختلف كم كم ضعيف مي شوند . فرهنگ غرب ( آن هم جنبه هاي منفي و فاسد ، نه جنبه هاي مثبت آن ) در كشور هاي ديگرو ازجمله در جامعه ما جايگزين مي شود . فساد ، بي بند و باري ، گسترش فرهنگ مصرفي و بي ديني و لاقيدي از طريق رسانه هاي نوشتاري و گفتاري و ابزارهاي تبليغاتي مانند ماهواره ، فيلم هاي مبتذل ، اينترنت و...گسترش مي يابد.
3 - فقر و ندارى :
يكى از عوامل مهم بزهكارى ها و مفاسد اجتماعى , فقر مردم است . مشكلات اقتصادى يکي از آسيب هاى اجتماعى است . بعضى از جامعه شناسان با مطالعاتى كه انجام داده اند, منشأ عمده انحرافات اجتماعى در سطح پايين جامعه را در عوامل اقتصادى اعلام كرده اند .در تبيين علل پيدايش بزهكارى جرم و الكليسم و روسپيگرى وامراض روانى , بيش تر به عوامل اقتصادى اشاره كرده اند.(4)
بديهى است كه جوان و نوجوانى كه از يک سو فقر فرهنگي و ديني دارد و از سويي ديگر در خانه اي بزرگ شده که از فقرشديد مالي و اقتصادي رنج مي برد , براى فرار از آن خانه لحظه شمارى مى كند .خود را به آب و آتش مى زند. چون موقع ازدواج اش مى رسد, نه امكان ازدواج را دارد و نه خانه ومحل زندگى , كه خواه ناخواه به دنبال مفاسد اجتماعى مى رود يا به دزدى و چپاول مال مردم دست مى زند يا به مواد مخدّر رو مى آورد.
4 - غنا و ثروت اندروزى :
يكى از عوامل مهم مفاسد اجتماعى در سطح بالاى جامعه , غنا و توانمندى اقتصادى است . بيش تر انحرافات جنسى و اعتياد به الكل و مشروبات و مواد مخدّر, ناشى از استغنا و ثروتمندى است , قرآن نيز اين حقيقت را بيان كرده است . (5)
5- سست شدن بنيان خانواده و ضعيف شدن عواطف و روابط انساني ، يكي ديگر از عوامل است. با گسترش فرهنگ مادي گرايي و ثروت اندوزي و اشتغال مردم به اين مسئله ، روابط انساني و عواطف در درون خانواده و جامعه ضعيف مي شود ؛ به همين خاطر بنيان خانواده سست مي شود . از اين طريق طلاق و جدايي پدر و مادر، يا فرار دختران از كانون خانواده و غلطيدن در دام هاي مختلف آغاز مي شود.
6- دوري از خدا و معارف و آموزه هاي اسلامي : شهيد مطهري مي گويد : ريشه فسادها و تباهي ها نقص روحي و معنوي انسان است ( علتش اين است که ) انسان هنوز دوره جواني و نا پختگي را طي مي کند و خشم و شهوت بر او و عقل او حاکم است .(6) قرآن کريم ريشه اصلي همه مشکلات بشر ، و همه نا امني ها ، ظلم ها و فسادها را در فاصله گرفتن زندگي انسان ها ( در عرصه هاي مختلف اعتقادي ، فرهنگي و هنري ، سياسي و حکومتي ، اقتصادي و معيشتي ، فردي و اجتماعي و..) از خدا و معارف و آموزه هاي ديني بيان مي کند
: َّ وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكا (7) ؛هر کسي ( يا جامعه اي ) از ياد من روي گردان شود، زندگي تنگ و سختي خواهد داشت ..به گونه اي که درهاي زندگي به کلي به روي شان بسته مي شود . با ظلم و فساد و تبعيض و فقر و نا امني مواجه مي شوند.
در آيه ديگري مي فرمايد : وَ مَنْ يُعْرِضْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهِ يَسْلُكْهُ عَذاباً صَعَداً(8) ؛هر کسي از ياد پروردگارش روي بگرداند، خداوند او را به زندگي پر مشقت و به عذاب شديد و روز افزون گرفتار مي سازد .
اما چه بايد کرد و تکليف چيست ؟
از قرآن مجيد و روايات معصومين عليهم السلام استفاده مى‏شود كه اصلاح جامعه بشرى بدون ايمان و دعوت به حق و مبارزه با فساد ممكن نيست. از آيه « كنتم خير امت أخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنكر و تؤمنون باللَّه» (9) بر مى‏آيد كه مسلمانان تا زمانى يك امت ممتاز محسوب مى‏شوند . جامعه آن ها يک جامعه برتر و الگويي خواهد بود كه امر به معروف و نهى از منكر نمايند .هرگاه اين دو را ترك كنند، نه بهترين امت‏اند و نه به سود جامعه خواهند بود.
لازمه امر به معروف و نهي از منکر اين است که نخست خودشان عامل به معروف باشند و از گناهان و منکرات فاصله بگيرند . يعني بازگشت به فطرت و هويت اصلي خود ، بازگشت به دين و به خدا تنها راه اصلاح جهان است ،
امام باقر(ع) در اين باره مى‏فرمايد: امر به معروف و نهى از منكر دو فريضه بزرگ الهى است كه بقيه فرائض با آن‏ها بر پا مى‏شوند و به وسيله اين دو، راه‏ها امن مى‏گردد و كسب و كار مردم حلال مى‏شود. حقوق افراد تأمين مى‏گردد و در سايه آن زمين‏ها آباد و از دشمنان انتقام گرفته مى‏شود و در پرتو آن كارها سر و سامان مى‏گيرد.(10)
بنابراين اگر خواهان اصلاحات در بخش‏هاى مختلف زندگي فردي و اجتماعي مى‏باشيم، بايد1- سطح اطلاعات و معرفت هاي ديني را بالا ببريم ،
2- خدا را در همه جا و در هر لحظه حاضر و ناظر بدانيم ،
3-پايه هاي اعتقادي از جمله عقيده به قيامت و بهشت و جهنم را تقويت کنيم .
4- آموزه هاي ديني را برنامه هر روز زندگي خود قرار دهيم .
5- فرهنگ نظارت عمومى و امر به معروف و نهى از منكر را در جامعه حاكم سازيم.

پى نوشت‏ها:
1و2.جهت آگاهي بيش تر به کتاب جامعه و تاريخ ، هم چنين به مجموعه آثار شهيد مطهري ،ج24 از ص 307به بعد مراجعه شود .
3- معجم الفاظ غررالحکم، ص 181.
4.دكتر محمد حسين فرجاد, آسيب شناسى اجتماعى .
5. علق (96 آيه 6
6. شهيد مطهري، مجموعه آثار ،ج24 ص435.
7.طه (20) آيه 124.
8. جن (72) آيه 17.
9. آل عمران (3) آيه 110.
10 . وسائل الشيعه، ج 11، ص 395.

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
پاسخ در دو محور ارائه مي‌شود:
1- راه براي تکامل انسان تا جايي که در توان دارد ، باز است . انسان در فرايند تکاملي و ترقي معنوي خود به جايي نمي رسد که در آن جا آخرين منزل و توقفگاه او تلقي شود، از اين روست که دقيق‌ترين بيان در اين باره در کلام مولوي آمده که با اشاره به فرايند تکاملي و سير صعودي انسان مي‌گويد:
از جمادي مردم و نامي شدم و ز نما مردم به حيوان بر زدم
مردم از حيواني و آدم شدم پس چه ترسم کي ز مردن کم شدم
حمله ديگر بميرم از بشر تا بر آدم از ملايک بال و پر
وز ملک هم بايدم جستن ز جو کل شي هالک الا وجهه
بارديگر از ملک قربان شوم آنچه اندر وهم نايد آن شوم
پس عدم گردم، عدم چون ارغنون گويدم که انا اليه راجعون (1)
بنابراين سير تکاملي انسان توقفگاه نخواهد داشت.
1- اما درباره رسيدن به مقام ائمه بايد گفت: هيچ کس غير از پيامبر به اندازه ائمه نيست و به مقام آن ها نمي رسد . نمي‌تواند و قابل مقايسه با آنان باشد. از اين رو امير مومنان فرمود:
«لا يقاس بال محمد (ص) من هذه الامه احد، و لا يسوي بهم من جرت نعمتهم عليه ابدا؛ (2) هيچ کس از اين امت را با آل محمد نمي‌توان مقايسه کرد. آنان که ريزه خوار خوان نعمت آل محمد اند با آن ها برابري نمي‌توانند».
از اين کلام حضرت به روشني به دست مي‌آيد که مردم و همه بشر نه تنها نمي‌توانند به مقام ائمه (ع) بار يابند و به جا و مقامي معنوي برسند که آن ها دارند، بلکه همگان ريزه خوار نعمت معنوي آن ها و با آنان قابل مقايسه نخواهد بود.
سخن عطار بسيار شنيدني است:
جهد هر کس قدر حال او بود سير هر کس تا کمال او بود
گر مگس پران کند چندان که هست کي کمال سرسرش آيد به دست
بنابراين گر چه مسير تکاملي آدمي محدوديتي ندارد و محدود به حدي نيست و هر اندازه تلاش کند مي تواند کامل و کامل‌تر شود، ولي هر کس به اندازه استعداد و توان و تلاش خود سير مي‌تواند و مي‌خواهد به کمال لايق خود برسد، ولي به مقام و کمال ائمه هرگز نمي‌توانند برسد ،همان طور که مگس هر اندازه تلاش کند، به اندازه تند باد (باد سرسر) نمي‌تواند سرعت داشته باشد.
3- اما درباره گفتگو با جبرئيل بايد گفت:
گر چه انسان‌هاي کامل (انبيا و اوليا) از فرشتگان از جمله جبرئيل برتر و بالاترند، ولي انسان‌ عادي فروتر از اوست. (3) گفتگوي آدمي با جبرئيل از حقايقي است که تنها نصيب انبيا مي‌شود، ولي بر اساس آموزه‌هاي وحياني کساني چون حضرت فاطمه زهرا و مريم نيز با جبرئيل گفتگو داشته اند . حقايقي را از او شنيده و دريافت کرده‌اند. در اين ارتباط استاد جواد آملي در کتاب گرانسنگ زن در آينه جلال و جمال، ص 144، با اشاره به آموزه‌هاي ديني مباحث سودمندي بيان فرموده . (4)
اما درباره هم کلام شدن ساير مردم با جبرئيل چيزي در منابع ديني ذکر نشده است. اين نکته قابل دقت است که براي گفتگو و هم کلام شدن با جبرئيل همگوني شرط است . جبرئيل با هر کسي هم کلام نمي‌شود . بايد انسان به جايي از مقام معنوي و تجرد برسد که بتواند با جبرئيل سخن بگويد. اين کار تنها از عهده انبيا و حضرات معصوم ساخته است . کس ديگري بدان پايه از تجرد و معنويت نخواهد رسيد و يا دست کم قابل اثبات نيست.
پي‌نوشت ها:
1. مثنوي معنوي، دفتر سوم، ص 515.
2. نهج البلاغه، خطبه 2.
3. انسان کامل در نگاه امام خميني، ص 113.
4. نشر مرکز اسراء، قم، 1377 ش .