پاسخ:

در روايات با عبارات متفاوت اين حقيقت بیان‌شده است كه ممكن است خداوند به خاطر دعاي خالصانه و اشک‌های چشم يك انسان پاك و باتقوا همه آن جمعيت بلكه همه امت را مشمول رحمت و مغفرت خود قرار بدهد و همه آنان را بيامرزد. چنان‌که امير مؤمنان (ع) فرمود: گريه و ترس از خدا يكى از احسان‌ها و از رحمت‏هاى خدا است، اگر واجد آن بوديد آن را غنيمت شمريد و دعا كنيد، چراکه اگر در ميان يك ملت مردى بگريد خداوند از گريه او بر همه ملّت ترحم آرد. (1) در حديث ديگري آمده است: هر چيزى وزن و اندازه‏اى دارد مگر اشك كه خداوند متعال با مقدار كمى از آن، درياهايى از آتش را خاموش مى‏كند. چه‌بسا ممكن است بنده‏اى درباره امتى بگريد، خداوند منّان همه افراد آن امت را به‌واسطه گريه همين يك بنده‌اش مشمول رحمت و آمرزش خويش قرار دهد. (2) پيامبر اكرم (ص) فرمود: لَوْ بَكَى عَبْدٌ فِي أُمَّةٍ لَنَجَّى اللَّهُ تِلْكَ الْأُمَّةَ بِبُكَائِه‏(3) اگر بنده‏اى در ميان جمعيتي يا ملتي اشك بريزد خدا به‌واسطه گريه‏ى او تمام آن مردم را نجات عنايت فرمايد. امام سجاد (ع) فرمود: خداوند به‌واسطه اشك چشمي درياهايي از گناهان را بپوشاند چه‌بسا ممكن است كه فردي در ميان امتي گريه كند و خداوند به‌واسطه گريه او آتش دوزخ را بر همه امت حرام گرداند. (4)
چند تذكر: 1- معناي اين احاديث اين نيست كه اگر مشكلات يك جمع دعاکننده‌ای برطرف نشد و حاجات همه آنان برآورده نشد. پس در ميان آن جمعيت يك انسان خالص و پاكي وجود ندارد. زيرا اجابت دعا هميشه آن نيست كه خواسته انسان به همان‌گونه و در همان زماني كه توقع دارد، برآورده شود. گاهي انسان خواسته‌هايي دارد كه برآورده شدنش به ضرر او و يا ديگران است و ما به دليل بی‌اطلاعی از غيب از آن بی‌خبریم. يا اجابت دعا به مقدمات و شرايطي نياز دارد كه فعلاً فراهم نيست، چنان‌که موانعي نيز براي استجابت دعا وجود دارد كه بايد آن را برطرف كرد.
2-گاهي دعا به گونه خاصي مستجاب است، ولي ما به آن توجه نداريم. امیر مؤمنان (ع) می‌فرماید: «دير اجابت شدن دعا، ‌تو را نااميد نكند. چه‌بسا در اجابت دعاي تو تأخير رخ دهد تا درخواست تو طولانی‌تر گردد و بخشش او کامل‌تر شود. چه‌بسا چيزي را خواسته‌ای آن را به تو نداده، امّا به‌جایش بهتر از آن را در دنيا به تو داده يا در قيامت بهتر از آن را به تو می‌دهد و يا خير و صلاح واقعی‌تان آن بوده كه آن را از شما بازدارد. چه‌بسا چيزي را طلب نمودي كه اگر به تو می‌داد، ‌تباهي دين يا تباهي و ناخوشی‌های دنياي خود را در آن می‌دیدی». (5)
3-از روايات استفاده می‌شود كه هيچ دعايي بی‌اثر نيست. هر دعايي در دنيا و آخرت تأثير مناسب خود را دارد، پس درواقع هر دعایی به اجابت می‌رسد، اما گونه‌های اجابت آن مختلف است. امام سجاد (ع) می‌فرماید: «دعاي مؤمن يكي از سه فايده را دارد: يا براي او ذخيره می‌گردد تا در آخرت بهتر از آنچه در دنیاطلب كرده بود. به او داده شود، يا در دنيا برآورده می‌شود و يا بلايي را كه می‌خواست در دنيا به او برسد، ‌از وي دور می‌کند». (6)
پي‌نوشت‌ها:
1. مكارم الاخلاق، حسن بن فضل طبرسي، ص 317، ناشر: دارالشريف الرضي – قم، 1412 ق
2. الكافي، شيخ كليني، ج 2، ص 482، دار الكتب الاسلاميه، تهران، ش 1365.
3. ارشاد القلوب، حسن بن ابي الحسن ديلمي، ج 1، ص 97، ناشر دار الشريف الرضي للنشر، 1413 ق.
4. كشف الغمه في معرفه الائمه، محدث اربلي، ج 2، 147، ناشر: بنی‌هاشمی.
5. نهج‌البلاغه، ترجمه فيض السلام، نامه 31.
6. تحف العقول، حسن بن شعبه بحراني، ص 202 ناشر مؤسسه نشر اسلامي – قم، 1404 ق.

پاسخ:
توبه هر گاه واقعي باشد و از اعماق جان برخيزد و انسان از كرده خويش پشيمان شود، مقبول درگاه خدا مي شود و آثار و بركات توبه نمايان مي گردد.
لطف خدا به بنده آن قدر زياد است كه امام صادق‌(ع) فرمود: "خداوند به داود نبي وحي كرد: بنده مؤمن من اگر مرتكب گناهي شد، ولي پشيمان گشت و توبه نمود و در وقت ياد آوري آن گناه از من حيا نمود، علاوه بر اين گناه او كه مي‌آمرزم، آن را به حسنه تبديل مي‌كنم و من خداي ارحم الراحمين هستم‌". (1) پس اينكه شما از كار خود پشيمان شده ايد و از خداوند حيا مي كنيد نيز باعث آمرزش مي شود. اهلبيت عليهم السلام نشانه هاي خداوند در زمينند و صفات خداوند در وجودشان متجلي است. اگر خدا رحمان و رحيم است ، آنان نيز همينگونه اند . پس پناه بردن به دامان اهلبيت را غنيمت بدانيد و از اين فرصت معنوي استفاده كنيد.
براي جبران گناهان ريز و درشت، راه روي همه بندگان باز است. اگر از اين گناه توبه كرده ايد، پس از اين، سعي كنيد كه در مسير خواست الهي زندگي كنيد. به رحمت الهي اميدوار باشيد. مطمئن باشيد‌، نسيم دلنواز عفو و رحمت پروردگاري كريم و رئوف كه توبه گنندگان درگاهش را در شمار محبوب ترين بندگان مي‌شمرد، شامل حالتان خواهد شد. در ادامه راه و در عنفوان سن پرطراوت جواني در انديشة ساختن روح و جان خويش باشيد و با عزم و اراده قوي در راه پاكي و كسب رضايت خداوند قدم نهيد.
فراموش نكنيد توبه از هر گناهي، ركن اساسي ديگري نيز دارد كه همان اراده بر ترك آن است. نيروي اراده و تصميم جدي، توفيق خداوندي است كه گناهكاران بزرگي چون فضيل بن عياض را كه به انواع گناهان و معاصي آلوده بودند نجات داد، فضيل بن عياض راهزن و سارق خطرناكي بود كه با شنيدن آيه اي از قرآن كريم ، از خواب غفلت چندين ساله بيدار گرديد و توبه جدي نمود و در راه بندگي خداوند تا بدان جا پيش رفت كه نامش در زمره زاهدان و عابدان ثبت گرديد.
پس مي توان با همت و اراده و درخواست توفيق از خداوند و توسل به اولياي پاك او، جبران گذشته را نمود. فرصت هاي از دست رفته را جبران نمود و در كاروان بندگان پاك خداوند كه عازم ديدار كوي دوست مي باشند، وارد شد و از مقيمان حضرت دوست گرديد. سعي كنيد از اين قافله عقب نمانيد.
همين كه توبه كرده ايد واز كار غافلانه خود پشيمان هستيد نشان از پذيرش توبه شما و پاك بودن قلبتان دارد. اميد است كه سفر شما پر از معنويت باشد و باعث شود كه از درگاه خدا و اهلبيت ، هيچ وقت فاصله نگيريد.
هيچگاه به خود تلقين نكنيد كه نمي توانم، بلكه خود را باور كنيد و سعي و تلاش را از دست ندهيد، خواهد ديد با ارادۀ فولادي خود بر هواي نفس غلبه كرده ايد.

پي نوشت:
1. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، 1404 ه.ق، ج 6، ص 28.
موفق باشید.

پاسخ1:
بر اساس برخی روایات با ریخته شدن اولین قطره خون شهید همه گناهان حق الله او پاک می شود، اما گناهان حق الناس معلوم نیست پاک شود؛ لذا در روایتی از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است: «اولین قطره خون شهید کفاره گناهان اوست مگر بدهی ها (حقوق مردم)، که کفاره آن ادای آن است».(1)
البته ممکن است شدت رنج و سختی افراد در وقت شهادت در مقام و مرتبه آن ها تفاوتی ایجاد نماید؛ اما این به معنای بخشیده شدن حق الناس آنها نیست. ناگفته نماند چه بسا خداوند به نوعی در دنیا یا آخرت زمینه بخشش حق الناس افرادی مانند شهدا را فراهم آورد. مثلا در دل فرد صاحب حق بیندازد که آن شهید را ببخشد یا در قیامت با دادن اجر و ثواب به صاحب حق زمینه بخشش او را فراهم آورد، چه این که بر اساس نص قرآن، شهید مهمان خدا است و نزد او تا ابد روزی می خورد (2) ممکن است احتمال داده شود که مهمان خداوند باید از هرگونه آلودگی پاک شود و معقول نیست که مهمان خدا بر سر سفره او با آلودگی گناه مثلا بر عهده داشتن حق الناس حضور پیدا کند. ولی خداوند به طور مستقل و بدون رضایت صاحب حق چنین کاری را در حق هیچ بنده ای انجام نخواهد داد و یا لا اقل دلیلی قطعی در این باره در دست نیست.
پاسخ2:
گرچه در برخی احادیث آمده انسان غرق شده اجر شهید را دارد، از جمله از پیامبر(صلی الله علیه وآله) نقل شده است، که فرموده‌: کسی که زیر آوار بمیرد یا کسی که در آب غرق شود، شهید است و گناهانش بخشیده می‌شود.(3) و در حدیث دیگر فرمود:
«شهدا پنج دسته‌اند: کسی که زیر آوار بمیرد. کسی که در آب غرق شود. کسی بر اثر قولنج بمیرد. زنی که در حال زاییدن از دنیا برود و... این چند گروه شهید به شمار می‌روند و تمامی گناهانشان بخشوده می‌شود».(4)
البته در این احادیث نسبت به مسأله حق الناس چیزی مطرح نشده و بعید نیست این مورد نیز مثل مورد پیشین باشد.

پي نوشت ها:
1. حر عاملی، وسائل الشیعه، نشر دار الاحیا التراث العربی بیروت 1412 ق، ج13، ص85، حدیث 5.
2. آل عمران (3) آیه 139.
3. محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، نشر دار الحدیث، قم 1370 ش، ج3، ص 125، حدیث 9961
4. همان، ح 9960.