با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما ؛ و تشكر به خاطر ارتباط تان با اين مركز؛
معناى صحيح آيه 101 سوره نساء با استفاده از احاديث اهل بيت به دست مى‏آيد. خداوند در اين آيه مى‏فرمايد: «هنگامى كه سفر كنيد، گناهى بر شما نيست كه نماز را كوتاه كنيد، اگر از فتنه (و خطر) كافران بترسيد؛ زيرا كافران براى شما دشمن آشكارى هستند».
در تفسيراين آيه وجوه مختلفى بيان شده است:
1- مقيّد به خوف شدن به خاطر وضع مسلمانان در صدر اسلام است، چرا كه به سبب خطرهاى فراوانى كه آن‏ها را تهديد مى‏كرد، يكسره در ترس و وحشت قرار داشتند. به اصطلاح فنى «قيد غالبى» است. در علم اصول بررسى شده كه «قيد غالبى» مفهوم ندارد، بدين معنا كه هرگز مفهوم آيه اين نيست كه «پس اگر نترسيديد، نماز را كامل بخوانيد» بلكه فقط گزارشى از وضعيت مسلمانان است. موارد ديگرى از اين قبيل در قرآن وجود دارد.(1)
2- بعضى از مفسّران معتقدند كه نماز قصر نخستين بار هنگامى كه مسلمانان در ترس و وحشت از دشمن قرار داشتند، وضع شده ؛ سپس اين حكم توسعه پيدا كرده و در همه موارد سفر (چه همراه با ترس باشد يا نباشد) وارد شده است.(2)
3- ممكن است اين قيد، جنبه تأكيد داشته باشد؛ يعنى نماز شكسته در هر حال بر مسافر لازم است، امّا به هنگام خوف از دشمن تأكيد بيشترى بر آن هست.(3)
شكى نيست كه نماز مسافر شكسته است، حتى اگر ترس و وحشتى در كار نباشد. روايات فراوانى نقل شده كه رسول خدا(ص) هنگام سفر در حجة الوداع و سفر از مكّه به مدينه و سفرهاى ديگر نماز را شكسته مى‏خواندند.(4) در جنگ حنين نيز حضرت نماز را شكسته خواندند.(5)
ابن عباس از پيامبر نقل مى‏كند كه از مدينه به مكّه در حالت امنيت مسافرت كرد كه هيچ ترسى نبود (جز ترس از خدا) پس دو ركعت خواند.(6) بارها از رسول خدا پرسيده شد: آن روزها كه در سفرها از دشمن مى‏ترسيديم، گذشته است و الان در امنيت سفر مى‏كنيم. آيا باز نماز شكسته است؟! رسول خدا(ص) مي فرمود: «صدقة اللَّه عليكم فاقبلوها؛ (نماز شكسته در سفر) هديه‏اى است از جانب خدا براى شما، پس قبول كنيد».(7)
امام صادق(ع) فرمود: «افطار در سفر و نماز قصر از هداياى الهى است. كسى كه از اين كار صرف نظر كند (و نماز خود را در سفر تمام بخواند) هديه الهى را ردّ كرده است».(8)
روايات وارده نيز نشان مى‏دهد كه خدا خواسته مسافر، در سختى زياد قرار نگيرد و كارها را بر او سهل گرفته و حكم واجب بودن روزه را نيز برداشته است.
به تعبير پيامبر و اهل بيت(ع) هديه‏اى است الهى كه انسان نبايد ردّ كند.
بنابراين با توجه به روايات شکسته شدن نماز اختصاص به حالت خوف ندارد و اين حکم واجب خداوند است وما هم مأمور به پيروي از دستورات او هستيم.
پى نوشت‏ها:
1. آيت اللَّه مكارم شيرازى، تفسير نمونه، ج 4، ص 96، ذيل آيه .
2. علامه طباطبائى(ره)، تفسير الميزان، ج 5، ص 61.
3. تفسير نمونه، ج 4، ص 96.
4. بيهقى، السنن الكبرى، ج 3، ص 134، كتاب الصلاة.
5. همان، ص 136.
6. همان، ص 135.
7. همان، ص 134.
8. وسائل الشيعه، ج 5، ص 540.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
پاسخ 1 - در مسايل اختلافي مي تواني با اجازه آيت الله خامنه اي بر مرحوم آيت الله بهجت باقي بماني ( ايشان اجازه داده اند) . مي تواني طبق فتواي آيت الله خامنه اي عمل نمايي. اگر بعد از فوت آيت الله بهجت به مقام معظم رهبري عدول كرده اي، ديگر نمي تواني به مرحوم آيت الله بهجت رجوع كني و بايد طبق فتاواي رهبري عمل كني .(1)
پاسخ 2 - مخيري هر مسئله اي را كه بخواهي، با اجازه رهبري باقي بماني . هر مسئله اي را كه بخواهي، به مقام رهبري عدول كني .(2)
پاسخ 3 - اگر نياز به كتاب ها و سي دي ها داشته اي، ولي نتوانسته اي مطالعه بكني ،خمس ندارد . اگر بخواهي خمس بدهي ،بايد به دفتر آيت الله خامنه اي بدهي . البته در نحوه محاسبه خمس مي تواني طبق فتواي مرحوم آيت الله بهجت باقي بماني و عمل كني . مي تواني طبق نظر رهبري عمل کني. (3)
پاسخ 4 - طبق فتواي آيت الله بهجت هديه اگر بيش از نياز باشد و مازاد بر نياز سالانه باشد، بنا بر احتياط واجب خمس دارد . همين طور در مورد كتاب ها و سي دي هايي كه به شما هديه داده اند. اگر مازاد بر نياز سالانه باشد ،بنا به فتواي آيت الله بهجت خمس دارد، ولي به فتواي رهبري خمس ندارد. (4)
پي نوشت ها:
1 .آيت الله خامنه اي ، رساله اجوبه الاستفتاات ، س 33 و 39 .
2 .همان س 33.
3 .همان س 1002 به بعد .
4 .همان س 850 و آيت الله بهجت ، توضيح المسايل ؛ م 1377.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
جدول شكيات نداريم اما احكام آن ها را براي تان ارسال مي كنيم :
شكيات نماز 23 قسم است: هشت قسم آن شك هائى است كه نماز را باطل مى كند و به شش قسم آن نبايد اعتنا كرد، و نه قسم ديگر آن صحيح است.
شك هاى باطل

اول ـ شك در شماره ركعت هاى نماز دو ركعتى مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولى شك در شماره ركعت هاى نماز مستحب دو ركعتى و نماز احتياط نماز را باطل نمى كند.
دوم ـ شك در شماره ركعت هاى نماز سه ركعتى.
سوم ـ آن كه در نماز چهار ركعتى شك كند كه يك ركعت خوانده يا بيش تر.
چهارم ـ آن كه در نماز چهار ركعتى پيش از تمام شدن سجده دوم، شك كند كه دو ركعت خوانده يا بيش تر (تفصيل اين مسأله در صورت چهارم در مسأله 1208).
پنجم ـ شك بين دو و پنج يا دو و بيش تر از پنج.
شـشم ـ شك بين سه و شش يا سه و بيش تر از شش.
هفتم ـ شك در ركعت هاى نماز كه نداند چند ركعت خوانده است.
هشتم ـ شك بين چهار و شش يا چهار و بيش تر از شش، پيش از تمام شدن سجده دوم. ولى اگر بعد از سجده دوم شك بين چهار و شش يا چهار و بيش تر از شش براى او پيش آيد، احتياط واجب آنست كه بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، بعد از نماز دو سجده سهو به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند. مى تواند هم نماز را بشكند و از سر بگيرد.
مسأله 1175 ـ اگر يكى از شك هاى باطل براى انسان پيش آيد ،مى تواند نماز را به هم بزند، بهتر آنست كه به قدرى فكر كند كه صورت نماز به هم بخورد، يا از پيدا شدن يقين يا گمان نا اميد شود.

شك هائى كه نبايد به آن ها اعتنا كرد:
اول ـ شك در چيزى كه محل آوردن آن گذشته است، مثل آن كه در ركوع شك كند كه حمد را خوانده يا نه.
د و م ـ شك بعد از سلام نماز.
ســوم ـ شك بعد از گذشتن وقت نماز.
چهارم ـ شك كثير الشك ،يعنى كسى كه زياد شك مى كند.
پنجـم ـ شك امام در شماره ركعت هاى نماز، در صورتى كه مأموم شماره آن ها را بداند و همچنين شك مأموم در صورتى كه امام شماره ركعت هاى نماز را بداند.
ششـم ـ شك در نماز مستحبى
شك هاى صحيح
مسأله 1208 ـ در نه صورت، اگر در شماره ركعت هاى نماز چهار ركعتى، شك كند، بايد فوراً فكر نمايد. پس اگر يقين يا گمان به يك طرفِ شك پيدا كرد، همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند. وگرنه به دستورهائى كه گفته مى شود، عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است:
اول ـ آن كه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شك كند دو ركعت خوانده يا سه ركعت، كه بايد بنا بگذارد سه ركعت خوانده و يك ركعت ديگر بخواند و نماز را تمام كند، و بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به دستورى كه بعداً گفته مى شود به جا آورد.
دوم ـ شك بين دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم كه بايد بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند، بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند.
سوم ـ شك بين دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم كه بايد بنا بر چهار بگذارد، بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته به جا آورد.
چهارم ـ شك بين چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم كه بايد بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، بعد از نماز دو سجده سهو به جا آورد، ولى اگر بعد از گفتن ذكر، و پيش از سر برداشتن از سجده دوم، يكى از اين چهار شك، براى او پيش آيد ،بنابر احتياط واجب بايد به دستور همان شك عمل كند، و نماز را هم دوباره بخواند.
پنجم ـ شك بين سه و چهار، كه در هر جاى نماز باشد، بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به جا آورد.
ششم ـ شك بين چهار و پنج در حال ايستادن كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به جا آورد، بنا بر احتياط واجب بايد دو سجده سهو هم براى قيام بيجا بنمايد.
هفتم ـ شك بين سه و پنج در حال ايستادن كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد، دو ركعت نماز احتياط ايستاده به جا آورد. بنابر احتياط واجب بايد دو سجده سهو هم براى قيام بيجا بنمايد.
هشتم ـ شك بين سه و چهار و پنج در حال ايستادن، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز، دو ركعت نماز احتياط و بعد دو ركعت نشسته به جا آورد . بنابر احتياط واجب بايد دو سجده سهو هم براى قيام بيجا بنمايد.
نهم ـ شك بين پنج و شش در حال ايستادن كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد، دو سجده سهو به جا آورد، و بنابر احتياط واجب بايد دو سجده سهو ديگر براى ايستادن بيجا بنمايد.
مسأله 1209 ـ اگر يكى از شك هاى صحيح براى انسان پيش آيد و به وظيفه شك عمل ننمايد، بلكه از سر بگيرد ،چنانچه پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند ،مثل رو گرداندن از قبله، نماز را از سر گيرد ،نماز دومش هم باطل است. اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند، مشغول نماز شود ،نماز دومش صحيح است.
مسأله 1210 ـ اگر يكى از شك هائى كه نماز احتياط براى آن ها واجب است در نماز پيش آيد، چنانچه انسان نماز را تمام كند و بدون خواندن نماز احتياط نماز را از سر بگيرد. پس اگر پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند، نماز را از سر گرفته ،نماز دومش هم باطل است، اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند، مشغول نماز شده، نماز دومش صحيح است.
مسأله 1211 ـ وقتى يكى از شك هاى صحيح براى انسان پيش آيد، چنانكه گفته شد، بايد فوراً فكر كند، ولى اگر چيزهائى كه به واسطه آن ها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا شود، از بين نمى رود، چنانچه كمى بعد فكر كند، اشكال ندارد، مثلاً اگر در سجده شك كند ،مى تواند تابعد از سجده فكر كردن را تأخير بيندازد.
مسأله 1212 ـ اگر اول گمانش به يك طرف بيش تر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوى شود، بايد به دستور شك عمل نمايد. اگر اول دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى كه وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود، بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند.
مسأله 1213 ـ كسى كه نمى داند گمانش به يك طرف بيش تر است يا هر دو طرف در نظر او مساويست، بايد طبق حالت سابق خود عمل نمايد.
مسأله 1214 ـ اگر بعد از نماز بداند كه در بين نماز حال ترديدى داشت كه مثلاً دو ركعت خوانده يا سه ركعت و بنا را به سه گذاشته، ولى نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده، يا هر دو طرف در نظر او مساوى بوده، بايد نماز احتياط را بخواند.
مسأله 1215 ـ اگر موقعى كه تشهد مى خواند، يا بعد از ايستادن شك كند كه دو سجده را به جا آورد يا نه، و در همان موقع يكى از شك هائى كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مى باشد، براى او پيش آيد، مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت ،چنانچه به دستور آن شك عمل كند ،نمازش صحيح است.
مسأله 1216 ـ اگر پيش از آن كه مشغول تشهد شود، يا پيش از ايستادن، شك كند كه دو سجده را به جا آورده يا نه، و در همان موقع يكى از شك هائى كه بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است، برايش پيش آيد ،نماز باطل است.
مسأله 1217 ـ اگر موقعى كه ايستاده بين سه و چهار يا بين سه و چهار و پنج شك كند و يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش به جا نياورده، نمازش باطل است.
مسأله 1218 ـ اگر شك او از بين برود و شك ديگرى برايش پيش آيد، مثلاً اول شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، بعد شك كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت، بايد به دستور شك دوم عمل نمايد.
مسأله 1219 ـ اگر بعد از نماز شك كند كه در نماز مثلاً بين دو و چهار شك كرده يا بين سه و چهار، واجب است كه به دستور هر دو عمل كند، بنابر احتياط واجب نماز را هم دوباره بخواند. مى تواند كه نماز را بشكند و بعد از شكستن از سر بگيرد.
مسأله 1220 ـ اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكى براى او پيش آمده، ولى نداند از شك هاى باطل بوده يا از شك هاى صحيح و اگر از شك هاى صحيح بوده ،كدام قسم آن بوده است، بايد دو ركعت نماز احتياط ايستاده، و دو ركعت نشسته و دو سجده سهو به جا آورد، و نماز را هم دوباره بخواند و مى تواند كه نماز را بشكند و بعداً از سر بگيرد.
مسأله 1221 ـ كسى كه نشسته نماز مى خواند، اگر شكى كند كه بايد براى آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند، بايد دو ركعت نشسته به جا آورد، اگر شكى كند كه بايد براى آن دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند، بايد دو ركعت نشسته به جا آورد.
مسأله 1222 ـ كسى كه ايستاده نماز مى خواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود، بايد مثل كسى كه نماز را نشسته مى خواند و حكم آن در مسأله پيش گفته شد، نماز احتياط را به جا آورد.
مسأله 1223 ـ كسى كه نشسته نماز مى خواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد، بايد به وظيفه كسى كه نماز را ايستاده مى خواند عمل كند.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
در تعيين سال خمسي مي توان سال شمسي يا سال قمري قرار داد. هر کدام را قرار دادي ،بعد از اتمام سال بايد خمس مال محاسبه شود .(1)
پي نوشت:
1 . آيت الله شبيري ، توضيح المسايل مراجع ذيل م 1766 و سوال از دفتر ايشان .

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
هر کدام را قرار دهد، اتمام همان، اتمام سال خمسي است .(1)
پي نوشت:
1 . آيت الله مکارم ، استفتاات جديد ج 1 ، س 332 .