در قرآن آمده است که ما امانت را به آسمانها و... دادیم و کسی جز انسان قبول نکردو... در این آیه منظور از انسان شخص خاصی بوده یا همه ی نوع انسانها؟ این امانت چه بود؟وچرا انسان قبول کرد؟آیا اگرآفرینش دوباره اتفاق بیافتد باز انسان ای امانت را قبول میکند؟
با سلام و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز
در مورد امانت كه در آيه شريفه 72 سوره احزاب آمده، تفسيرهاي مختلف شده است از جمله:
1- منظور از امانت ولايت الهي و كمال صفت عبوديت است كه از راه معرفت و عمل صالح حاصل ميشود.
2- منظور صفت اختيار و آزادي اراده است كه انسان را از ساير موجودات ممتاز ميكند.
3- مقصود عقل است كه ملاك تكليف و مناط ثواب و عذاب است.
4- منظور اعضاي پيكر انسان است مانند چشم كه امانت الهي است كه بايد آن را حفظ كرد و در طريق گناه مصرف ننمود. گوش و دست و پا و زبان هر كدام امانتهايي ديگر هستند كه حفظ آن ها واجب است.
5- منظور واجبات و تكاليف الهي، همچون نماز و روزه و حج است.
اما با كمي دقت روشن ميشود كه اين تفسيرهاي مختلف با هم متضاد نيستند. براي به دست آوردن پاسخ جامع بايد نظري به انسان بيفكنيم و ببينيم او چه دارد كه آسمانها و زمينها و كوهها فاقد آن هستند.
چرا به زمين آسمان و كوهها پيشنهاد شد و آن ها نپذيرفتند؟ آيا آن ها فاقد شعور نيستند؟ از آيات قرآن مانند:آيه «.... ولكن لا تفقهون تسبيحهم» (1) «قالتا اتينا طائعين» (2) برميآيد كه تمامي موجودات جهان داراي شعور و درك مي باشند ،به گونهاي كه گاهي مورد خطاب قرار گرفته و پاسخ نيز ميدهند، ولي از ديدگاه قرآن كاملا روشن است که آن شعور و عقل و تدبير و لياقتي که انسان دارد و مورد خطاب قرآن است ندارند.
اما اينكه چرا انسان بار امانت را پذيرفت، طبيعي است پذيرش به معناي لياقت وشايستگي او براي اين درجه است. انسان است كه ميتواند به وسيله عقل و اراده خويش در خود و جهان تغيير ايجاد نمايد، كمال بيافريند و به پيش برود.
چنين نيست كه فقط حضرت آدم از جانب خود بار امانت الهي را بر عهده گرفته باشد، بلكه اساسا قرآن طبيعت و ماهيت انسان را مطرح مي کند و ميفرمايد: وَحَمَلَهَا الاِْنْسانُ»(3) يعني «انسان» اين بار را به دوش گرفت. به دوش گرفتن انسان نيز به معناي اين است كه تنها در ميان خلايق انسان است كه شرايط لازم و تواناييِ به عهده گرفتن بار رسالت و تكليف الهي را داراست،زيرا برخوردار از قدرت عقل و اراده و اختيار است.
تنها موجودي كه عرصههاي قوس صعودي و نزولياش بينهايت است و به طور نامحدود قادر به پرواز به سوي قله تكامل است و تمام اين كارها را با اراده و اختيار انجام ميدهد ،انسان است و اين است امانت الهي كه همه موجودات ازحمل آن سرباز زدند . انسان به ميدان آمد و يك تنه آن را بر دوش كشيد.
امانت الهى همان قابليّت تكامل به صورت نامحدود، آميخته با اراده و اختيار، رسيدن به مقام انسان كامل و بنده خاصّ خدا و پذيرش ولايت الهى است(4) . کساني كه امانت را صفت اختيار و آزادي انسان دانستند ،به گوشهاي از اين امانت بزرگ اشاره كردهاند. نيز آن هايي كه آن را به عقل تفسير كردهاند و يا فرائض و واجبات و يا تكاليف به طور كلي تفسير نمودهاند، دست به سوي شاخهاي از اين درخت بزرگ پر بار دراز نموده و ميوهاي چيدهاند .
براي اطلاع بيش تر به تفسير هاي قرآن از جمله تفسير نمونه ،ج 17مراجعه نماييد .
پي نوشت ها :
1- اسراء(17) آيه 48.
2- فصلت(41) آيه 11.
3- احزاب(33) آيه 72.
4- تفسير نمونه، ج 17 ،ص 478 .
