معاد

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
بعضى‏ها جسمانى بودن معاد را به معناى اين مى‏دانند كه جسم انسان با همين خصوصيات مادى كه براى اين دنيا خلق شده و پيوسته در تحول است كه گاهى استخوانش مى‏شكند، ديوانه مى‏شود، احتياج به تخليه و دفع فضولات دارد، سرما مى‏خورد، گرمازده مى‏شود، خسته مى‏شود، پير مى‏شود و... در آخرت هم با همين خصوصيات زنده خواهد شد. بدن اخروى عين بدن دنيوى است.
اما جسمانى بودن به اين معنا كه قابليت براى بقا و جاودانگى ندارد بدون شك هيچ يك از معتقدان به معاد جسمانى ملتزم نمى‏شوند، جسمى كه در دنيا بود با همان وضعيت بر نمى‏گردد، بلكه منظور بازگشت آن به گونه ديگر خواهد بود به طورى كه از جهت شباهت عين جسد اول باشد و از جهتى مثل آن است. به طورى كه هر كس اين قالب را ببيند بگويد اين، فلانى است، آن فلان شخص ديگر است. به تعبير ديگر مادى بودن در قيامت و آخرت ماديتى خواهد بود كه با قوانين مربوط به آن جا سازگار باشد به نحوى كه قابليت جاودانگى داشته باشد و فضولات نداشته باشد و موجب خستگى و ملالت نباشد.
صدرالمتألهين مي گويد:
آن چه در اعتقاد به حشر بدن‏ها از روز قيامت لازم است، آن است كه بدن هايى از قبرها برانگيخته مى‏شوند به طورى كه اگر كسى تك تك آن‏ها را ببيند، بگويد: اين فلان كس است يا بگويد اين بدن فلان است و آن بدن به همان است.(1)
آيات وارد در قرآن كريم هم دلالت بر اين دارند كه روح به بدنى مثل اين بدن تعلق مى‏گيرد و محشور مى‏شود. از جمله: «نحَنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكمُ‏ُ الْمَوْتَ وَ مَا نحَنُ بِمَسْبُوقِين* عَلىَ أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ وَ نُنشِئَكُمْ فىِ مَا لَا تَعْلَمُون ؛(2) ما در ميان شما مرگ را مقدّر ساختيم و هرگز كسى بر ما پيشى نمى‏گيرد! * تا گروهى را به جاى گروه ديگرى بياوريم و شما را در جهانى كه نمى‏دانيد آفرينش تازه‏اى بخشيم!».
آيه ديگر: «نحَّنُ خَلَقْنَاهُمْ وَ شَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَ إِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِيلا؛ ما آنها را آفريديم و پيوندهاى وجودشان را محكم كرديم، و هر زمان بخواهيم جاى آنان را به گروه ديگرى مى‏دهيم!».(3)
مراد از امثال در اين آيات همان بدن است و به معناى احوال و اطوار است، يعنى ما بدن‏هاى آنان را به احوالات و اطوار مختلف در مى‏آوريم. البته با اطوار عاليه محشور مى‏شود و نه با آن مادّيت و كثافت كه در دنيا بود و محتاج به دفع فضولات بود و قابليت بقا نداشت.(4)
بنابراين انسان در قيامت و بهشت و جهنم با جسم و روحش خواهد بود، امّا جسمانيتى كه با قوانين آن سازگار باشد و از نعمت‏هاى آن جا استفاده خواهد كرد.
اما در مورد سوال دوم شما بايد گفت با آنكه در اديان و مذاهب مختلف، در مورد چگونگي معاد مطالب مختلف و گوناگوني آورده شده است، اما اينطور نيست كه معاد و روز قيامت براساس تعابير اديان گوناگون و به همان شكلي كه آنها تصور كرده اند، باشد. بايد ديد كه كداميك از آنها، روش و تعريف درست تر و عقلاني تري از معاد و خصوصيات آن ارايه كرده است. با نگاهي اجمالي به تعاليم اديان مختلف مي توان اين نظر را تاييد كرد كه تعريف اديان ابراهيمي و به خصوص اسلام، يهوديت و مسيحيت از قيامت، معاد، بهشت و دوزخ عقلاني تر و بر شاكله مناسبي استوار است. لذا به نظر ما معاد به طور كل آنگونه كه در اين اديان توضيح داده شده، شكل مي گيرد.
براي مطالعه بيشتر در اين زمينه ر.ك: معاد شناسي، علامه تهراني، نشر حكمت، تهران؛ معاد، استاد مطهري، نشر صدرا، تهران.
پى نوشت‏ها:
1. علامه تهرانى، محمدحسين، معادشناسى، انتشارات حكمت، تهران، 1361ش، ج 6، مجلس 37.
2. واقعه (56) آيه 61.
3. انسان (76) آيه 28.
4. معادشناسى، همان، ج 6، ص 158 تا 166 با تغيير و تصرّف.
موفق باشید.