پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با مركز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
اختلافات در زمان و مکان زندگی انسان ها امری کاملا طبیعی و منطقی و بر اساس ساختار علّی و معلولی عالم است و اشکالی بر آن نیست .معنا ندارد که وجود فردی در اثر رابطه توالد و تناسل یک زوج در آمریکای جنوبی شکل بگیرد اما در مالزی یا ایران به دنیا بیاید یا شما به جای تولد در ایران در یک کشور اروپایی و در محیطی متفاوت از مکان و علل ایجادی تان پا در عالم دنیا بگذارید . به علاوه تاثیرات محیط و مکان زندگی در مورد مسیری که فرد در زندگی خود برمی گزیند ، حقیقتی غیر قابل انکار است .
اما همه این ویژگی های ژنتیکی و خانوادگی و اجتماعی فرد را ملزم به انتخاب یک مسیر خاص در زندگی نمی کند؛ از نظر جهان بینی اسلامی همه انسانها از آزادی، اختیار و قدرت بر تصمیمگیری برخوردارند. خودشان سرنوشت خویش را رقم میزنند. بايد بر اساس عقل و دانش و درك خود به حقيقت هر چه كه باشد ايمان بياورند. تكليف براي مسلمان زاده و مسيحي زاده و يهودي زاده و ... مساوي است.
ما به روشني موارد متعدد نقض را در اين زمينه مي يابيم كه به رغم همه علل محيطي و ژنتيكي و تربيتي و ... باز عنصر اختيار فرد و كنش هاي خودخواسته نقش بسزايي در تعيين جهت حركت فرد در مسير زندگي ايفا مي كند. همه اين علل و عوامل نمي تواند نوعي جبر و عدم اختيار را براي فرد رقم بزند .
ممکن است گفته شود همه این ها درست، اما در آزمون درصد انحراف و نابودی مطلق فردی که در فضای غیر دینی و یا غیر اسلامی رشد یافته ، بسیار بیش تر و وضعیت او بسیار خطرناک تر از وضع فرد دوم است. اما در حقیقت این امر ناشی از نگاه سطحی و نادرست ما به حقیقت عدالت خداوند است ؛ اصولا معیار و نتیجه گیری نهایی چیست ؟
محاسبه خداوند در خصوص افراد گوناگون و عدالت لحاظ شده ،در این فرایند از چنان پیچیدگی برخوردار است که به راحتی نمی توان آن را دریافت ؛ این امر تا حدی دقیق است که حتی دو انسان با یک محیط رشد و شرایط زندگی و والدین مشترک را نیز نمی توان یافت که امتحانات الهی ، تکالیفی که از آن ها انتظار می رود ، سختی و آسانی مسئولیت هایی که در زندگی بر عهده آن ها نهاده می شود ، نمره قبولی آن ها و نحوه محاسبه الهی در قیامت در برابر اعمال شان یکسان باشد.
در مورد افراد دیگر کشورها و محیط های کاملا دور از تعالیم اسلامی هم مساله به همین نسبت است ، یعنی وضعیت مسئولیت و تکالیفی که خداوند از من و شما و دیگر افرادی که در کشورهای اسلامی و در متن دین حق و شریعت واقعی رشد یافته اند ، می طلبد ، با انسان هایی که در مناطق مختلف دیگر همچون کشورهای غیر اسلامی یا اقوام بدوی و قبایل ابتدایی مناطقی چون صحراهای آفریقا یا جنگل های آمریکای جنوبی زندگی می کنند، کاملا متفاوت است . هیچ گاه همسانی و همانندی وجود ندارد.
به این دلیل است که خداوند در قرآن مجید می‌فرماید: «و ما کنّا معذبین حتی نبعث رسولاً؛ هیچ طایفه ای را عذاب نمی کنیم مگر اینکه فرستاده ای را برای شان مبعوث کرده(و حجت را بر آن ها تمام کرده) باشیم»(1)یعنی میزان و معیار در مطالبه عقیده و عمل صحیح از افراد و در نتیجه عذاب و ثواب در محاسبه این اعمال ، وجود ارشاد و هدایت و تبیین مسیر صحیح توسط پیامبران الهی و مانند آنان است .
این حقیقتی است که در روایات ما هم مورد اشاره قرار گرفته حتی از انسان هایی نام برده شده که به خاطر تمام نشدن حجت بر ایشان در قیامت یا برزخ به نوعی مورد محاسبه و آزمون قرار می گیرند. (2) بابی در این زمینه در کتاب های روایی باز شده تحت عنوان کسانی که حجت بر آنان تمام نشده است .
در هر حال از نگاه اسلام همه انسان ها ، چه مسلمان زادگان و چه کفار و پیروان سایر ادیان الهى وظیفه دارند درباره دین حق و شریعت حقیقی زمان کنونی تحقیق کنند . دستورهاى ادیان را با هم مقایسه کرده، به حقیقت دست یابند . زندگی خود را بر اساس آن تنظیم نمایند ، در نتیجه چه بسا ایمان بی تحقیق و تقلیدی بسیاری از مسلمانان هم در آخرت ثمر چندانی برای آن ها نداشته ،آن ها را با چالش و مشکلات بسیاری مواجه نماید .
در نتیجه اگر ما در مکان دیگری به دنیا می آمدیم هرچند احتمال پیروی از دین آن منطقه بر ما محتمل تر بود اما امکان تحقیق و بررسی عقلانی در مورد حقیقت و کشف حقیقت از جانب ما وجود داشت و در غیراین صورت باز نوع تکلیف و مسئولیت ما در برابر حقیقت همانند وضعیت کنونی که در این کشور و در این محیط دینی متولد شدیم نبود ؛ به علاوه در همبین وضعیت هم بر هر مسلمان زاده ای که به حکم سنت خانوادگی عنوان مسلمان یافته است لازم است که در جستجوی حقیقت برآید و دین حقیقی خود را با تحقیق و بررسی و یقین به دست آورد که این دین حقیقی هیچگاه ارثی نخواهد بود .
پی نوشت ها :
1. مائده (5) آیه 73.
2. بحارالانوار، ج 5، ص 289، حدیث 2و 3، باب اطفال و کسانی که در دنیا بر آن ها حجّت تمام نشده است.
