پرسش 1:
خمس و حج شرح : سوال بعدي من راجع به وام هاي خانگي است که افرادي جمع مي شوند و پول روي هم مي گذارند و هر ماه قرعه کشي کرده و يک نفر به عنوان برنده از امتياز وام استفاده مي کند. آيا اين وام از نظر شرعي مشکل ندارد ؟ البته تمام افرادي که در قرعه کشي شرکت مي کنند، نسبت به اين شرايط آگاهي و رضايت کامل دارند . و گفته مي شود مقدار پولي که به عنوان قسط پرداخته ايم و سال بر آن گذشته و هنوز در قرعه کشي برنده نشده ايم ،مشمول خمس مي شود ، نظر به اينکه ما به آن پول دسترسي نداريم و اگر در دست بود ،خرج مي شد؟
پاسخ:
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
گرفتن اين وام از لحاظ شرعي اشکال ندارد . در صورتي که سال بر آن بگذرد ، خمس آن واجب مي شود اما بعد از اينکه پول خود را دريافت کرديد، واجب است که خمس آن مقداري که خودتان پس انداز کرده ايد بپردازيد ،نه کل آنچه که به عنوان وام گرفته ايد .(1)
پي نوشت :
1. سوال تلفني از دفتر (7741850-0251 ) آيه الله نوري همداني .
پرسش 2:
پولي که به ديگري قرض داده ايم و يک سال دست او مانده، مشمول خمس مي شود ؟

پاسخ:
در صورتي که به راحتي مي توانيد پول خود را پس بگيريد ،بايد خمس آن را پرداخت کنيد .اگر اطمينان به وصول قرض خود نداريد ، هر وقت که قرض خود را پس گرفتيد، بايد خمس آن را بدهيد.(1)
پي نوشت :
1. آيه الله نوري همداني ، استفتائات ج2 ، س 737 .
پرسش 3:
سال ها پيش مبلغي پول از طريق ارث به دست آوردم که آن موقع چون همسرم وضعيت مالي خوبي نداشت، همه آن را در اختيار او قرار دادم و او صرف خريد يک زمين و اقدام براي خريد منزل نمود. حالا پس از سال ها خانه را فروخته و زمين همچنان بلا استفاده باقي مانده است و از آن انتظار سود دهي دارد. البته پس از فروش خانه من پول خود را مطالبه نکردم و او صرف خريد زمين بلا استفاده ديگري نمود که آن هم همچنان بدون مشتري مانده است. با توجه به اينکه حالا ما مستاجر هستيم و تمام سعي ما براي خريد خانه است آيا ما مستطيع هستيم ؟ علاوه بر آن در اين اوضاع که ثبت نام براي مکه بي نتيجه است و سال ها طول مي کشد، آيا بايد ثبت نام کنيم؟
پاسخ:
اگر مالي که به عنوان ارث به شما رسيده، به اندازه مخارج حج باشد ، مستطيع هستيد.
در صورتي که براي حج ثبت نام نمي کنند، اگر مي توانيد بايد فيش آزاد بخريد .در غير اين صورت بايد صبر کنيد تا زماني که ثبت نام شروع شود. اگر آن موقع مستطيع بوديد ،بايد ثبت نام کنيد اما شوهرت درصورتي مستطيع مي شود که علاوه بر داشتن مخارج رفت و برگشت حج، شغلي داشته باشد که با درآمد آن بتواند زندگي را اداره کند و يا مالي داشته باشد که با آن مخارج زندگي را تامين کند. نيز بايد خانه يا پول آن را داشته باشد. در غير اين صورت مستطيع نمي باشد.(1)
پي نوشت :
1. سوال تلفني از دفتر(7741850-0251) آيه الله نوري همداني .

پرسش 1:
احکام خمس،تقليد،روزه شرح : باسلام آيا مقلدان جوان مقام معظم رهبري مي توانند از رساله ي حضرت امام (ره) استفاده نمايند، با توجه به اين که ايشان رساله ي عمليه ندارند؟
پاسخ:
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
مقام معظم رهبري آيت الله خامنه اي رساله عمليه اي به صورت استفتاآت دارد. اگر مسئله اي پيش آمد ازآن پيدا کنيد. اگر آن مسئله دراستفتاآت نباشد به رساله حضرت امام عمل کنيد . اگر در هيچ کدام نبود از دفتر ايشان سوال کنيد.

پرسش 2:
بنده تازه مشغول به کار شده ام، حقوقم 170 هزار تومان در ماه است. 50هزار تومان هم ماهيانه از پدرم ميگيرم. مي خواهم 170 هزار تومان را براي تهيه ي جهيزيه پس انداز کنم. آيا خمس به آن تعلق مي گيرد.
پاسخ:
پولي که پدر به شما مي دهد خمس ندارد گرچه چند سال بماند اما پول درآمد خودت در صورت پس اندازه خمس دارد مگر در دوسه ماه بعد از سال خمسي با آن پول ما يحتاج زندگي را بخريد در اين صورت خمس ندارد. مي تواني پول پس انداز کني و قبل از رسيدن سر سال خمسي (روزي که اولين حقوق را گرفته اي سال خمسي تو است) باآن جهيزيه بخري در اين صورت خمس ندارد(1)
پي نوشت:
1. آيت الله خامنه­اي، استفتا ات، س 906.

پرسش 3:
به وسايلي که براي جهيزيه تهيه و آماده کرده ام آيا خمس تعلق مي گيرد؟

پاسخ:
در صورتي که شما در شهري زندگي مي کنيد که معمولا مقداري از جهيزيه دختر رادر بين سال تهيه مي کنند و تهيه لوازم زندگي براي آينده عرفا جزء مئونه حساب مي شود به وسايلي مذکور خمس تعلق نمي گيرد.(1)
پي نوشت :
1. آيه الله خامنه اي ، استفتائات چاب جديد ، س 906 . و چاب قديم سؤال 905.

پرسش 4:
اصلا خمس به چه چيزي تعلق مي گيرد؟
پاسخ:
خمس (يک پنجم ) اموال را مي‌گويند و به هفت چيز خمس تعلق مي‌گيرد که توضيح داده مي‌شود:
1 - منفعت کسب: يعني مالي که انسان از طريق تجارت يا صنعت و ياکسب‌هاي ديگر به دست مي‌آورد. و ازمخارج سال او و خانواده اش زياد بيايد.
2 - معدن: اگر از معدن طلا يا نقره يا مس يا سرب يا آهن يا نفت يا زغال يا سنگ يا فيروزه يا عقيق يانمک و يامعدن‌هاي ديگر چيزي به دست آورد و به مقدار نصاب باشد.
3 - گنج: مالي است که در زمين يا درخت يا کوه و يا ديوار پنهان باشد و کسي آن را پيدا کند.
4 - مال حلالي که مخلوط به حرام باشد: اگر مال حلال به گونه اي با مال حرام مخلوط شود که انسان نتواند آن هارا از يکديگر تشخيص دهد، بايد خمس تمام مال را بدهد.
5 - جواهري که به واسطة فرورفتن در دريا به دست مي‌آيد.
6 - غنيمت: اگر مسلمانان به امر امام (ع) با کفّار جنگ کنند و غنايمي در جنگ به دست آورند.
7 - زميني که کافر ذمّي از مسلمان بخرد. کافر ذمّي به کافري گفته مي‌شود که به صورت اقليت در کنار مسلمانان زندگي مي‌کند و شرايط ذمّه را پذيرفته است .

پرسش 5:
حمام براي روزه دار چه حکمي دارد؟
پاسخ:
اگر روزه دار حمام کند، روزه اش باطل نمي شود و روزه اش صحيح است .
روزه دار نمي تواند سرش را زير آبي که يک جا جمع است ببرد ،مثل آب استخر و رود خانه، پس روزه دار نمي تواند سرش را زير آب استخر ببرد، به گونه اي که همه سر يک دفعه زير آب قرار گيرد . اگر عمدا اين کار را بکند ،روزه اش باطل مي شود. اما اگر همه بدن زير آب باشد اما سر زيرآب نباشد، روزه اشکال پيدا نمي کند.(1)
پي نوشت:
1. توضيح المسائل مراجع ،ج1 ،م1608.

پرسش 6:
به کتاب هايي که خريده ام اما مطالعه نکردم آيا خمس تعلق مي گيرد؟

پاسخ:
اگر کتاب ها در زمان خريد آن مورد نياز شما براي مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفي شما باشدخمس ندارد ، حتي اگر پس از سال اول از آن استفاده نکنيد.(1)
پي نوشت :
1. آيت الله خامنه اي ، استفتائات ، چاپ جديد ، س 900 .

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
1- خمس اختصاص به غنيمت جنگ ندارد . معناي غنيمت در آيه منحصر به مالي که از طريق جنگ به دست مي آيد نيست ، بلکه غنيمت به مطلق منفعت که براي انسان پيدا مي شود ،گفته مي شود ،چه از طريق کار و کسب کردن باشد و چه از طريق جنگ با کفار باشد.(1)
مسأله خمس در قرآن کريم به صورت کلي بيان شده است . کليت قرآن کريم نياز به تفسير و بيان دارد . جزئيات مسئله خمس و بيان تفسير آيه شريفه در روايات اهل بيت عليهم السلام بيان شده است.
خداوند در قرآن کريم نسبت به خمس چنين مي فرمايد:
و اعلموا انما غنمتم من شيء فان لله خمسه و للرسول و لذي القربي و اليتامي و المساكين و ابن السبيل ان كنتم آمنتم بالله و ما انزلنا علي عبدنا يوم الفرقان يوم التقي الجمعان و الله علي كل شيء قدير ؛(2)
بدانيد كه هر گونه غنيمتي به دست آورديد ، خمس آن براي خدا ، براي پيامبر ، براي ذي القربي و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه ( از آن ها ) است ، اگر به خدا و آن چه بر بنده خود در روز جدايي حق از باطل ، روز درگيري دو گروه ( با ايمان و بي ايمان) روز جنگ بدر نازل كرديم ، ايمان آورده ايد ، و خداوند بر هر چيزي تواناست .
واژه غنيمت که در آيه بيان شده ، به معناي فايده و بهره است كه بدون تلاش و كوشش عادي آن را به دست آورده باشد كه غنيمت جنگي يكي از آن موارد است .(3)
هم چنين از نظر مفسران قرآن نيز (4) و هم از نظر روايات اهل بيت عليهم السلام معناي وسيعي دارد كه هم شامل غنيمت جنگي مي شود و هم شامل ديگر بهره ها و غنيمت هاي مادي.
با در نظر داشت همين معنا، در روايات اهل بيت علاوه بر غنائم جنگي، نسبت به در آمد از راه تجارت، معادن، و گنج و امثال اين ها وجوب خمس بيان شده است. (5)
با توجه به رواياتي که در تفسير آيه شريفه و در خمس بيان شده است، مراجع و فقهاي شيعه، وجوب خمس را در هفت چيز بيان نموده اند:
اول منفعت كسب .
دوم معدن .
سوم گنج .
چهارم مال حلال مخلوط به حرام .
پنجم جواهرى كه به واسطه غواصى يعنى فرو رفتن در دريا به دست مي آيد .
ششم غنيمت جنگ .
هفتم زمينى كه كافر ذمى از مسلمان بخرد .
توضيح هرمورد را در رساله هاي عمليه توضيح المسائل بيان نموده اند(6).
پي نوشت ها :
1. آيت الله سيستاني، توضيح المسائل، مسأله 1722
2. قاموس قرآن، ج5، ص 123. ماده غنم
3. انفال(8)آيه 41
4. مجمع البحرين، ماده غنم ، ج 3، ص 333و تفسير قرطبي، ج 4 ص 284 ، تفسير فخر رازي، ج،15، ص 164 ، تفسير المنار، ج 10 ، ص 7 ـ 3 ـ تفسير روح المعاني ، ج 10، ص 2، مجمع البيان ، ج 4 ، ص 544 ـ 543 تفسير الميزان ، ج 9 ، ص 99
5. وسائل الشيعه، ج6 کتاب الخمس ابواب مايجب فيه الخمس باب 1-12.
6.توضيح المسائل مراجع، ج2، مسأله 1751 به بعد.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز؛ و تشكر به خاطر ارتباطتان با اين مركز؛
پول توجيبي که پدر مي دهد ،هديه حساب مي شود و در تعلق خمس به هديه چند نظر هست:
1- به نظر امام خميني، آيت الله خامنه‌اي،آيت الله صانعي،و آيت الله نوري همداني،هديه خمس ندارد . (1)
2. به نظرآيات عظام: بهجت؛ فاضل لنکراني؛ مکارم شيرازي، بنا به احتياط واجب اگر از مخارج سال زياد بيايد ،خمس دارد . (2)
3- به نظر آيات عظام: اراکي، خوئي، سيستاني، صافي، گلپايگاني، اگر از مخارج سال زياد بيايد ،بايد خمسش را داد. (3)
4- به نظرآيت الله تبريزي، آيت الله شبيري زنجاني، ( به آيت الله زنجاني بلکه بنابر احتياط اگر مال ارزشمندي هم نباشد ،خمس آن را بدهد)، آيت الله وحيد خراساني،اگر هديه چيز کم يا کوچکي باشد که نوعا تا آخر سال مصرف مي‌شود، خمس ندارد و گرنه بايد خمسش را داد. (4)
پي­نوشت­ها:
1. امام خميني، توضيح المسائل، مسئله 1753؛ آيت الله خامنه‌اي، استفتاآت، س 850؛ آيت الله صانعي، توضيح المسائل، مسئله 1752؛ آيت الله نوري همداني، توضيح المسائل، مسئله 1749.
2. آيات عظام: بهجت؛ فاضل لنکراني؛ مکارم شيرازي، توضيح المسائل (به ترتيب ) مسئله: 1377، 1798 و1477.
3. آيات عظام: اراکي، خوئي، سيستاني، صافي، گلپايگاني، توضيح المسائل مراجع، ذيل مسئله 1753؛ کوکبي تبريزي، توضيح المسائل، مسئله 16750.
4. آيت الله تبريزي، توضيح المسائل، مسئله 1762 واستفتاآت، س819، آيت الله شبيري زنجاني، توضيح المسائل، ج 2، مسئله 1762 (بلکه بنابر احتياط اگر مال ارزشمندي هم نباشد خمس آن را بدهد)، آيت الله وحيد خراساني، توضيح المسائل، مسئله 1760.

با سلام و تشکر به خاطر ارتباط تان با اين مرکز
1- به پول کارگري که در مقابل کار خود حقوق مي گيرد و پس انداز مي کند بعد از گذشت سال برآن پول خمس تعلق مي گيرد (1)
2- در روايات نداريم که خمس به مالي که مفت و مجاني به ما رسيده ،تعلق مي گيرد، بلکه غنيمت است . معناي غنيمت منحصر به مالي که از طريق جنگ به دست مي آيد نيست ، بلکه غنيمت به مطلق منفعت که براي انسان پيدا مي شود ،گفته مي شود ،چه از طريق کار و کسب کردن باشد و چه از طريق جنگ با کفار باشد.
مسأله خمس در قرآن کريم به صورت کلي بيان شده است . کليت قرآن کريم نياز به تفسير و بيان دارد . جزئيات مسئله خمس و بيان تفسير آيه شريفه در روايات اهل بيت عليهم السلام بيان شده است.
خداوند در قرآن کريم نسبت به خمس چنين مي فرمايد:
و اعلموا انما غنمتم من شيء فان لله خمسه و للرسول و لذي القربي و اليتامي و المساكين و ابن السبيل ان كنتم آمنتم بالله و ما انزلنا علي عبدنا يوم الفرقان يوم التقي الجمعان و الله علي كل شيء قدير ؛(2)
« بدانيد كه هر گونه غنيمتي به دست آورديد ، خمس آن براي خدا ، براي پيامبر ، براي ذي القربي و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه ( از آن ها ) است ، اگر به خدا و آن چه بر بنده خود در روز جدايي حق از باطل ، روز درگيري دو گروه ( با ايمان و بي ايمان) روز جنگ بدر نازل كرديم ، ايمان آورده ايد ، و خداوند بر هر چيزي تواناست . »
واژه غنيمت که در آيه بيان شده ، به معناي فايده و بهره است كه بدون تلاش و كوشش عادي آن را به دست آورده باشد كه غنيمت جنگي يكي از آن موارد است .(3)
هم چنين از نظر مفسران قرآن نيز (4) و هم از نظر روايات اهل بيت عليهم السلام معناي وسيعي دارد كه هم شامل غنيمت جنگي مي شود و هم شامل ديگر بهره ها و غنيمت هاي مادي.
با در نظر داشت همين معنا، در روايات اهل بيت علاوه بر غنائم جنگي، نسبت به در آمد از راه تجارت، معادن، و گنج و امثال اين ها وجوب خمس بيان شده است. (5)
با توجه به رواياتي که در تفسير آيه شريفه و در خمس بيان شده است، مراجع وفقهاي شيعه، وجوب خمس را در هفت چيز بيان نموده اند:
اول منفعت كسب .
دوم معدن .
سوم گنج .
چهارم مال حلال مخلوط به حرام .
پنجم جواهرى كه به واسطه غواصى يعنى فرو رفتن در دريا به دست مي آيد .
ششم غنيمت جنگ .
هفتم زمينى كه كافر ذمى از مسلمان بخرد .
توضيح هرمورد را در رساله هاي عمليه توضيح المسائل بيان نموده اند(6).
پي نوشت ها :
1. آيت الله سيستاني، توضيح المسائل، مسأله 1722
2. قاموس قرآن، ج5، ص 123. ماده غنم
3. انفال(8)آيه 41
4. مجمع البحرين، ماده غنم ، ج 3، ص 333و تفسير قرطبي، ج 4 ص 284 ، تفسير فخر رازي، ج،15، ص 164 ، تفسير المنار، ج 10 ، ص 7 ـ 3 ـ تفسير روح المعاني ، ج 10، ص 2، مجمع البيان ، ج 4 ، ص 544 ـ 543 تفسير الميزان ، ج 9 ، ص 99
5. وسائل الشيعه، ج6 کتاب الخمس ابواب مايجب فيه الخمس باب 1-12.
توضيح المسائل مراجع، ج2، مسأله 1751 به بعد.

پرسشگر گرامي با سلام سپاس از ارتباط تان با اين مرکز
پاسخ 1 - پولي که هزينه آپارتمان کرده ايد، در صورتي که مي خواهيد آپارتمان ، خانه مسکوني شما باشد، خمس ندارد، ولي در اين صورت چون سال خمسي مشخصي نداشته ايد، بايد با مرجع تقليدتان و يا با نماينده ايشان مصالحه انجام دهيد .
اگر آپارتمان مازاد بر زندگي شما است، يعني خانه محل سکونت داريد، حالا خانه اضافه بر زندگيست ، بايد خمس آپارتمان را پرداخت کنيد.
پاسخ 2 - به پولي که سال خمسي بر آن گذشته است و تبديل به هزينه هاي زندگي نشده ،خمس تعلق مي گيرد .
پاسخ 3 - در صورتي که خمس به شما تعلق بگيرد و نتواني پرداخت کني، مي تواني اجازه تصرف بگيري و يا دستگردان بکني تا کم کم پرداخت کني . (1)
پي نوشت:
1 . شماره تلفن دفتر آيت الله نوري همداني در قم 02517741850 است .

پرسشگر گرامي با سلام سپاس از ارتباط تان با اين مرکز
به مقدار مازاد از اين مواد مصرفي خمس تعلق مي گيرد .(1)
پي نوشت:
1 . آيت الله مکارم ، استفتاات جديد ،ج 2 ،س 544 .

پرسشگر گرامي با سلام سپاس از ارتباط تان با اين مرکز
ديه خمس ندارد ،گر چه بر آن سال خمسي بگذرد .(1)
پي نوشت:
1. آيت الله سيستاني ؛ توضيح المسايل مراجع ،ذيل م 1754.

پاسخ: پرسشگر گرامي باسلام و تشکر به خاطر ارتباط تان با اين مرکز.
1-حضرت آيت الله فاضل مي فرمايند : هزينه هاي مربوط به جهيزيه اگر انسان نتواند يک جا آن را تهيه کند و مورد حاجت باشد ،چنانچه در بين سال از منافع آن سال جهيزيه بخرد ،خمس آن را لازم نيست بدهد . همچنين است اگر مجبور شود به خاطر جهيزيه پول پس انداز کند.(1)
2در خصوص طلاها که از طرف پدر به شما هديه شده، اگر سال به آن خورده ،بنابر احتياط واجب خمس آن را بايد بدهيد.(2)
3-در مورد پولي که به پدر خود داده ايد، اگر به عنوان قرض داده ايد ،پس از يک سال وقتي به شما برگرداند، بايد خمس آن را بدهيد، ولي اگر هديه داده ايد ،خمس ندارد.
4-در مورد اموال ديگر به نظر آيت الله فاضل :کسي که حساب سال نداشته و تا به حال خمس نداده ، اگر فردي حقوق بگير، کارمند يا کارگر است و با دستمزد خود اشيايي فراهم کرده که مطابق و مورد نياز اوست ،خمس ندارد . بايد سال مالي براي خود قرار دهد . اگر تا پايان سال از مخارج سال چيزي اضافه آمد، خمسش را بايد بدهيد.(3)

براي تعيين سال خمسي و روشن کردن وضعيت خمسي خود مي توانيد با دفتر آيت الله فاضل تماس تلفني(02517720500) بگيريد و درعرض چند دقيقه مسئله تان را حل نماييد.
پي نوشت ها:
1. آيت الله فاضل لنكراني، توضيح المسائل، مسئله 1826.
2. همان،م 1798.
3.همان،م 1843.

با عرض سلام و تشکر از ارتباطتان با اين مرکز
بنا به احتياط واجب اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس دارد. (1)

پي نوشت:
1. توضيح المسائل ،1477.