اصولا رواياتي كه به دست ما رسيده، مسير طولاني تقريباً هزار ساله را پيموده تا به ما رسيده است. اگر مشاهده شده روايات با هم در برخي موارد جزئي متناقض هستند، مسلّماً يكي از آن دو صحيح نيست يا هر دو صحيح نيست يا علّتي مانند تقيه در كار بوده است وامام معصوم يكي را از روي تقيه فرموده است. گاهي امامان بزرگوار شيعه در جواب سؤال كنندگان به جهت تقيه و وجود  حكام ظالمي مانند بني اميه و بني عباس، به صورت متفاوت جواب مي دادند چون گاهي مخالفت كردن با حكام ظالم، به ضرر شيعيان يا امامان(ع) تمام مي شد.

علت ديگر در اختلاف بين روايات، مقدار فهم سؤال كنندگان و حاضران بود. بديهي است اگر عالمي از امام سؤال مي كرد، يكجور جواب مي شنيد و همان سؤال را اگر شخص عامي و كم سوادي سؤال مي كرد، امام جور ديگري جواب مي داد.

علت ديگر اختلاف بين روايات، نقل به معنا بودن بيش تر روايات است، زيرا برخي ازكساني كه مطالبي و حديثي را ازامامان مي شنيدند، عين الفاظ امام را نقل نمي كردند، بلكه مضمون و محتواي كلام امام را به ديگران منتقل مي كردند و اين نحوه از نقل روايات باعث اختلاف در روايات مي شد.

علاوه بر اينكه بسياري از رواياتي كه به ظاهر متعارض مي نمايند، در واقع متعارض نيستند؛ بلكه مكمل و قرينه همديگرند. توهم تعارض در اين گونه روايات، از نگاه ابتدايي و بدون تامل ناشي مي شود، در حالي كه با تامل، مي توان اين روايات به ظاهر متعارض راجمع كرد. گاه روايتي حكمي عمومي را بيان مي كند و روايت ديگر، مواردي خاص را از شمول حكم خارج مي نمايد، يا روايتي حكمي را با اطلاق بيان مي كند و روايت ديگر قيدهاي آن حكم را مشخص مي نمايد.

از آن جا كه در زمان حيات معصومين (ع) بسياري از اين عوامل باعث پيدايش روايات متعارض شده است، خود آنان راه علاج روايات متعارض را آموزش داده اند. راهي كه مي تواند فقيه را در شناخت راي صحيح امام معصوم (ع) ياري كند. بنابراين، وجود روايات متعارض، نشانه تعارض در دين يا عدم عصمت ائمه اطهار (ع) نيست. روايات متعارض گرچه فهم احكام ديني را براي فقيه دشوارمي كند، خود دين راه علاج آن را آموزش داده است و با رعايت قواعد آن ، اين مشكل برطرف مي شود، يا به حداقل مي رسد. براي شناخت كامل ديدگاه دين در يك مسئله، نمي توان تنها به يك روايت بسنده كرد، بلكه بايد همه آيات و روايات و دلايل عقلي مربوط به آن مسئله را به دقت بررسي كرد.

بعد از مقدمه فوق درباره روايات متعارض و متضاد، بايد بگوييم كه اين روايات اگر در باب فقه و احكام اسلامي باشد، يك بحثي دارد كه علماي فقه و اصول در باب روايات متعارض، بحث هاي زيادي دارند و راه قبول و رد اين روايات را بيان كرده اند از جمله اينكه اگر دو روايت با هم متعارض شد، بايد به مرحجات مراجعه كرد. اين گونه روايات چون به جنبه عملي دين مربوط است و بايد تكليف درباره آن مشخص شود، از اهميت بيشتري برخوردار بوده و به همين دليل راهكارهاي تشخيص روايت صحيح از غير صحيح مشخص شده است. اما اگر روايات متعارض مربوط به اعتقادات باشد، مانند نمونه هايي كه در سوال ذكر كرده ايد، نمي توان گفت تمام آنها متعارضند، بلكه بعضي از آنها مثل روايات باب شفاعت، مطلق و مقيد هستند، يعني بعضي روايات اصل شفاعت را بيان مي فرمايد كه شفاعت چيزي است كه وجود دارد و قابل انكار نيست، و بعضي روايات ديگر آن را مقيد مي كند به اذن خدا يا مربوط به قيامت و...

در شرح آغا جمال الدين خوانساري بر غرر الحكم و درر الكلم آمده:

 حق تعالى دوست دارد كه: بنده هر چيزى را از او سؤال كند حتّى نمك آش را چنانكه در حديث وارد شده است. (1)

در حديث قدسي هم آمده:

يَا مُوسَى سَلْنِي كُلَّ مَا تَحْتَاجُ إِلَيْهِ حَتَّى عَلَفَ شَاتِكَ وَ مِلْحَ عَجِينِكَ(2)

اي موسي همه چيز را از من بخواه حتي علف گوسفندت و نمك خميرت را.

اما اهل بيت چون واسطه فيض خدا هستند و خداوند به واسطه آنها به بندگان روزي مي دهد. (3)

از اين جهت توصيه شده كه همه چيز را از اين واسطه بخواهيد. زيرا وساطت آنان در فيض كلي است و همه فيض ها از كوچك و بزرگ از طريق آنان به خلايق مي رسد و طريق ديگري نيست.

اما ارتزاق از طريق اهل بيت، نمي دانيم منظور شما چيست؟

اگر منظور اين است كه مثلا از طريق مداحي يا روضه خواني و ... رزق و روزي خود را كسب نكند، اين كارها ناپسند نيست به شرط اين مداح يا مرثيه خوان براي رضاي خدا مدح و ثنا يا رثاي اهل بيت بگويد وتعيين مزد نكند و آنچه مردم با رضايت مي دهند را به عنوان هبه بگيرد. شعرايي مثل دعبل و ... از اين طريق روزي مي خوردند، ولي براي مزد مدح و ثنا و رثا نمي گفتند و امامان هم نه به عنوان مزد بلكه  به عنوان هبه به آنان عنايت مي كردند.

در اين موارد روايتي نيافتيم.

 پي نوشت ها:

1. جمال الدين خواانساري، شرح غرر الحكم، تهران، دانشگاه تهران، 1366ش، ج1، ص58؛ ج2، ص52 و 451.  

2. شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، قم، آل البيت، 1407ق، ج7، ص32.

3. شيخ صدوق، الفقيه، قم، انتشارات اسلامي، 1404ق، ج2، ص615.

لعن و نفرين خداوندي به معناي دور ساختن از رحمت و عفو و مغفرت خويش است. اما لعن و نفرين ملائكه و ديگران، به معناي طلب دوري از رحمت خدا براي لعنت شوندگان است.(1)

لعن در قرآن از طرف خدا، ملائكه و ديگر لعن كنندگان به كافران و منكران و ظالمان و دروغ گويان آمده است: «ان الله لعن الكافرين و اعدّ لهم سعيراً؛ خداوند كافران را لعن مي‌كند و عذاب را براي آنان آماده كرده است».(2)

لعن نوعي اعلام انزجار و بي‌ارزشي لعن شونده است.

درست است كه قاتلان امام حسين از دنيا رفته‌اند و خداوند آنان را مجازات مي‌كند  ولي با ابراز لعن و نفرين كار آنها مورد تنفر ما است و ما با لعن آنان، از عمل زشتشان اعلام تنفر مي‌كنيم. حزب شيطان سابقه دار است و قاتلان امام حسين(ع) يك گروه از اين زنجيره‌اند. هر كس به كار آنها راضي باشد، حلقة ديگر حزب شيطان مي‌باشد، همان گونه كه حزب الله يك سلسله است. با لعن قاتلان سيدالشهدا و گريه براي امام، عضويت خود در حزب الله و نفرت خود را از حزب شيطان اعلام مي‌كنيم.

عشق به خدا و بندگان صالح او و نفرت از شيطان و دوستداران او، پايه و اساس دين است.

در حديث قدسي آمده است: خداوند به موسي(ع) فرمود: آيا هرگز كاري براي من انجام داده‏اي؟ موسي عرض كرد: برايت نماز گزاردم، روزه گرفتم، صدقه دادم و تو را ياد كردم؛ خداوند فرمود: نماز برهان و حجّت براي توست؛ روزه سپر تو در برابر آتش جهنم است؛ صدقه، ساية سرت]  در روز قيامت[  و ياد من، نوري براي تو است اما چه كاري براي من كرده‏اي؟ موسي(ع) عرض كرد: مرا به كاري كه براي توست  راهنمايي فرما. خداوند فرمود: آيا هرگز براي خاطر من با كسي دوستي يا دشمني كرده‏اي؟ موسي دانست كه برترين اعمال، دوستي و دشمني به خاطر خداست». (3) در روايتي آمده است كه ايمان، دوستي اولياي خدا و دشمني با دشمنان خدا است.(4)

در زمينه حب و بغض به خاطر خدا، به نقل از شيعه و سني نبي اكرم مي‏فرمايد: «حب و بغض به خاطر خداوند، واجب است»، (5) بنابراين، يكي ديگر از فلسفه‏هاي زيارت عاشورا  و ابراز لعن بر قاتلان شهيدان كربلا را تحكيم حب و بغض به خاطر خدا مي‏توان برشمرد.

بر همين اساس، تولي و تبري از فروع اسلام است ودر فرهنگ اسلامي و خصوصاً شيعه جايگاه خاصي دارد .

تولي به معناي دوست داشتن دوستان خدا وتبري به معناي بيزاري جستن وتنفر از دشمنان خداست.

تولي و تبري، محدوده و اساس گرايش‌ها، موافقت‌ها و مخالفت‌هاي مسلمان را در ارتباطات انساني مشخص مي‌كند.

خداوند در ما محبت را آفريده است تا نسبت به كساني كه به ما خدمت مي‏كنند، يا كمالي دارند، - خواه كمال جسماني، يا كمال عقلاني يا رواني و يا عاطفي - به ابراز علاقه و محبت بپردازيم.

هنگامي كه انسان احساس كند كمالي و يا صاحب كمالي يافت مي‏شود، نسبت به آن كمال و صاحب كمال محبت پيدا مي‏كند. علاوه بر آن در وجود انسان نقطه مقابل محبت به نام «بُغض و دشمني» قرار داده شده است. همان گونه كه فطرت انسان بر اين است كسي را كه به او خدمت مي‏كند دوست بدارد؛ فطرتش نيز بر اين است كسي را كه به او ضرر مي‏زند، دشمن بدارد.

البته ضررهاي مادي دنيوي براي مؤمن اهميتي ندارد. چون اصل دنيا براي او ارزشي ندارد. اما دشمني كه دين و سعادت ابدي را از انسان بگيرد، آيا قابل چشم‌پوشي است؟ قرآن مي‏فرمايد:   «ان الشيطان لكم عدو فاتخذوه عدواً؛ شيطان دشمن شما است، شما هم بايد با او دشمني كنيد.»(6)

 با شيطان نمي‏شود كنار آمد، وگرنه روح شيطاني در آدمي نفوذ مي‌يابد.

اگر بايد با اولياي خدا دوستي كرد، با دشمنان خدا هم بايد دشمني كرد. اين فطرت انساني است و عامل تكامل و سعادت آدمي است. اگر «دشمني» با دشمنان خدا نباشد، به تدريج رفتار انسان با آنها دوستانه مي‏شود و در اثر معاشرت، رفتار آنها را مي‏پذيرد و حرف‏هاي آنان را قبول مي‏كند و كم كم شيطان ديگري مثل آنها مي‏شود.

دشمني با دشمنان، سيستمي دفاعي در مقابل ضررها و خطرها ايجاد مي‏كند. بدن انسان همان گونه كه عامل جاذبه‏اي دارد كه مواد مفيد را جذب مي‏كند، سيستم دفاعي نيز دارد كه سموم و ميكروب‏ها را دفع مي‏كند. اين سيستم با ميكروب مبارزه مي‏كند و آنها را مي‏كشد. كار گلبول‏هاي سفيد همين است. اگر سيستم دفاعي بدن ضعيف شد، ميكروب‏ها رشد مي‏كنند. رشد ميكروب‏ها به بيماري منجر مي‏شود و بيمار ممكن است با مرگ رو به رو شود.

اگر بگوييم ورود ميكروب به بدن ايرادي ندارد، آيا در اين صورت بدن سالم مي‌ماند؟

بايد ميكروب را از بين برد. اين سنت الهي است. اين تدبير و حكمت الهي است كه براي هر موجود زنده‏اي، دو سيستم در نظر گرفته است: يك سيستم براي جذب و ديگري سيستم دفع. همان طور كه جذب مواد مورد نياز، براي رشد هر موجود زنده­اي لازم است، دفع سموم و مواد زيانبار از بدن هم لازم است. اگر انسان سموم را دفع نكند، نمي‏تواند به حيات خود ادامه دهد.

موجودات زنده قوه دافعه دارند. قوه دافعه به خصوص در حيوانات و انسان همين نقش را ايفا مي‏كند. در روح انسان بايد چنين استعدادي وجود داشته باشد. بايد عامل جاذبه رواني داشته باشيم تا از كساني كه براي ما مفيد هستند، خوشمان بيايد، دوستشان بداريم و به آنها نزديك شويم، تا از آنان علم، كمال، ادب، معرفت و اخلاق فرا بگيريم.

چرا انسان افراد و امور پسنديده را دوست دارد؟ براي اينكه وقتي به آنان نزديك مي‏شود، از آنها استفاده مي‏كند. نسبت به خوباني كه منشأ كمال هستند و در پيشرفت جامعه مؤثرند بايد ابراز دوستي كرد اما در مقابل، بايد با كساني كه براي سرنوشت جامعه زيانبار هستند دشمني كرد.  

قرآن مي‏فرمايد بايد به حضرت ابراهيم(ع) و ياران او تأسي كنيد. حضرت ابراهيم(ع) در فرهنگ اسلامي جايگاه بسيار رفيعي دارد. پيغمبر اكرم(ص) هم مي‏فرمود من تابع ابراهيم هستم.

ابراهيم(ع) و يارانش به بت‏پرستاني كه با آنها دشمني كردند و ايشان را از شهر و ديار خود بيرون راندند، گفتند:   «انّا برئاء منكم؛ ما از شما بيزاريم.» بعد مي‏فرمايد: بين ما و شما تا روز قيامت دشمني و كينه برقرار است؛ مگر اينكه دست از خيانتكاري برداريد.

لعن و نفرين و دشمني با كافران و بدكاران و ظالمان، اعلام تنفر از كفر، بدي و ظلم است. مؤمن همان گونه كه عشق به خوبي، نيكي و عدالت و پاكي دارد، از زشتي، بدي و ستمگري بيزار است. نمي‌تواند قلبي پاك باشد، اما از ستم، زشتي، پليدي و خيانت بيزار نباشد. لعن بر كافران و ظالمان اعلام همين حقيقت است.

تنها دوستي دوستان خدا كافي نيست؛ اگر دشمني با دشمنان خدا نباشد، دوستي دوستان هم از بين خواهد رفت. اگر سيستم دفاعي بدن نباشد، سيستم جذب هم، نابود خواهد شد. مهم اين است كه جاي جذب و دفع را درست بشناسيم.

نمي‏توانيم از بركات حسيني استفاده كنيم مگر اينكه اوّل دشمنان او را لعن كنيم، بعد بر او سلام بفرستيم. قرآن مي‏فرمايد:«أشدّاء علي الكفّار رحماء بينهم ».(7)

پس در كنار سلام، بايد لعن باشد. در كنار ولايت، تبرّي و اظهار دشمني نسبت به مخالفان اسلام نيز بايد باشد.

برپايي مجالس عزاداري و لعن و نفرين­ها، بايد با معنا و جهت دار باشد، به طوري كه نفرت از يزيدهاي زمانه را به دنبال داشته باشد، نيز روحيه ياران با وفاي امام به نمايش در آيد و شعارها بر پايه شعور باشد.

پي‌نوشت‌ها:

1. طباطبايي، محمد حسين، الميزان، انتشارات جامعه مدرسين، ج1، ص 390.

2. احزاب (33) آيه 64.

3. محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، انتشارات دار الحديث، ج 2، ص 966.

4. همان، ص 944.

5. كنزالعمّال، ح 24688.

6. فاطر (35)، آيه 6.

7. فتح (48)، آيه 29.

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مركز

زیارت عاشورا به چند طریق به دست ما رسیده است.

شیخ طوسی با سه سند این زیارت شریفه را نقل می‏نماید:

1- عقبة ابن خالد از امام باقرعلیه‏السلام ؛

2- صفوان بن مهران از امام صادق‏علیه‏السلام از پدرانش از پیامبرو جبرئیل و سرانجام از خدا؛(بنا بر این سند زیارت عاشورا حدیث قدسی است چون به عنوان كلام خدا معرفی شده است)

بنا بر این نقل امام صادق می فرماید : من برای هر كس كه از دور یا نزدیك به این زیارت اباعبد الله را زیارت كند و دعای بعد از این زیارت را بخواند ، ضامنم كه زیارتش قبول و سعی و تلاشش مورد قدردانی خدا بوده و...، بعد می فرماید این ضمانت را پدرم(امام باقر ) هم داده و از این ضمانت را از پدرش(امام سجاد) هم نقل كرده و او هم این ضمانت را داده و از پدرش (امام حسین ) نقل كرده و او هم این ضمانت را داده و از برادرش امام حسن هم نقل كرده و او هم از پدرش امام علی نقل كرده و امام علی هم این ضمانت را داده و از پیامبر هم نقل كرده و پیامبر هم این ضمانت را از جبرئیل نقل كرده و جبرئیل هم این ضمانت را از خدا نقل كرده كه قسم خورده هر كس به این زیارت و دعای بعدش از دور یا نزدیك اباعبدالله الحسین (ع) را زیارت كند  زیارتش قبول و شفاعتش پذیرفته باشد و... و بر ای قسم ملائكه و ما را شاهد گرفته است (1)

3- علقمه بن محمد حضرمی از امام باقرعلیه‏السلام.

بیشتر رجال این سه سند مورد تأیید علمای علم رجال می‏باشند و سند آن مورد قبول‏ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی است .

پی نوشت ها:

1. شیخ طوسی محمد بن حسن ،مصباح المتهجد ، اول ف بیروت ف مؤسسه الفقه الشیعه ، 1411 ق ، ص781-782

پرسشگر گرامی باسلام و تشكر از ارتباط با این مركز.

معمولا زیارت ها یا وقت مخصوصی دارند یا ندارند. زیارت اربعین از زیارت هایی است كه وقت معین دارد؛ ولی متن آن مطلق است و خواندن آن همیشه ثواب دارد. ان شاء الله

افزايش نيرو و قدرت بدني چيزي است كه مربوط به بعد جسماني و مادي انسان مي شود و بيشتر روشهاي خاص مادي خودش را دارد مثل ورزش مناسب، تغذيه مناسب و... ادعيه هم گنجهاي معنوي هستند كه بيشتر براي آرامش رواني و شفاي دردهاي روحي و معنوي انسان، بيان شده اند. زيرا دعا و مناجات ارتباط روحي با خداوند متعال است و ياد خدا هم مايه آرامش دل و روان است. با عين حال ائمه اطهار(ع) در ضمن مناجات ها و دعاهايي كه مي كردند از خداوند مي خواستند تا قوت جسمي و بدني به آنها بدهد تا آنرا در راه طاعت و بندگي او بكار گيرند. امام علي(ع) در دعاي كميل مي فرمايند: «قو علي خدمتك جوارحي...»(1)؛ خدايا جوارح و اعضاي بدن مرا براي خدمت خودت قوي گردان.

يا در دعاي روز هاي چهار شنبه مي خوانيم:«اللهم ارزقني في الاربعاء اربعا اجعل قوتي في طاعتك...»(2)؛ خدايا در روز چهار شنبه چهار چيز به من عطا كن، قرار بده قوت و توان مرا در اطاعت خودت.

نيز در دعاي روز پنجشنبه مي خوانيم: «اللهم ارزقني في الخميس خمسا.... سلامه اقوي بها علي طاعتك...»(3)؛ خدايا در روز پنجشنبه پنج چيز به من عطا كن... سلامتي كه بواسطه آن بر طاعت تو نيرو بگيرم.

پس مي توان از خداوند درخواست كرد تا او به ما توان و قدرت جسماني بدهد و جسم ما را از امراض و بلاها محفوظ بدارد چرا كه «لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم».

پي نوشت ها:

1. شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، دعاي كميل.

2. همان، دعاي روز چهار شنبه.

3. همان، دعاي روز پنجشنبه.

بعد از نمازها و روضه ها، مؤمنین با الفاظ مختلف به پیامبر و معصومان سلام می دهند؛ ولی روایتی بر این گونه سلام ها كه دلالت بر ثواب آن داشته باشد، نداریم. ولی چگونگی سلام دادن، این گونه است كه ابتدا رو به قبله می ایستیم و می گوییم: «السلام علیك یا رسول الله یا حبیب الله یا خیر خلق الله یا نور عرش الله السلام علیك یا امیر المؤمنین السلام علیك یافاطمة الزهرا سیدة نساء العالمین السلام علی الحسن والحسین سیدی شباب اهل الجنه  وتسعة المعصومین من ذریة الحسین ورحمة الله وبركاته».

سپس رو به سوی حضرت رضا می كنیم و می گوییم: «السلام علیك یا مولا یا غریب الغرباء یا معین الضعفاء و الفقراء یا شمس الشموس و انیس النفوس المدفون بالطوس السلام علیك یا  ابالحسن یا علی بن موسی الرضا ورحمة الله وبركاته».

دوباره رو به طرف قبله می كنیم و می گوییم: «السلام علیك یا صاحب الزمان یا خلیفة الرحمان یا امام الانس والجان الأمان الأمان من فتن آخرالزمان ورحمة الله وبركاته».

گفتنی است طریقه سلام دادن به معصومان كه در احادیث ذكر شده است و دارای ثواب نیز می باشد، این است كه پس از اتمام نماز و بعد از تسبیحات حضرت زهرا، این گونه سلام دهیم:

«اللهم انت السلام ومنك السلام ولك السلام والیك یعود السلام سبحان ربك رب العزة عما یصفون وسلام علی المرسلین والحمد لله رب العالمین السلام علیك ایهاالنبی ورحمة الله وبركاته السلام علی االا ئمة  الهادین المهدیین السلام علی جمیع انبیاء الله ورسله و ملائكته السلام علینا وعلی عبادالله الصالحین السلام علی علیّ امیر المؤ منین... ». همین طور تا دوازده امام معصوم ادامه دارد. حضرت عالی می توانید ادامه دعا را در ابتدای مفاتیح الجنان ص  35 ملاحظه نمایید. (1)

پی نوشت:

1. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص 35.

در احاديث آداب و از مستحباتي كه هنگام غذا خوردن رعايت آنها خوب است، اولا گفتن "بسم الله الرحمان الرحيم" هنگام شروع و شكر كردن هنگام ديدن طعام و خوردن و بعد از فارغ شدن است.

گفتن ذكر بسم الله در شروع همه كارها پسنديده است و شكر خدا هنگام ديدن هر نعمت و هنگام استفاده از هر نعمت پسنديده مي باشد.

علاوه بر اينها دعاهايي هنگام شروع به طعام و هنگام سير شدن و دست كشيدن از طعام وارد شده از جمله هنگام شروع بگويد:

الحمد لله الذي يطعم ولا يطعم ، ويجير ولا يجار عليه ، ويستغني ويفتقر إليه، اللهم لك الحمد علي ما رزقتنا من طعام و أدام، في يسر وعافية من غير كد مني ولا مشقة، بسم الله خير الأسماء رب الأرض والسماء، بسم الله الذي لا يضر مع اسمه داء، بسم الله الذي لا يضر مع اسمه شئ وهو السميع العليم، اللهم اسعدني من مطعمي هذا بخيره، وأعذني من شره، وامتعني بنفعه، وسلمني من ضره.

و هنگام دست كشيدن بگويد:

الحمد لله الذي أطعمني فأشبعني، وسقاني فأرواني، وصانني وحماني، الحمد الذي عرفني البركة واليمن بما أصبته وتركته منه، اللهم اجعله هنيئا مريئا لا وبيا ولا دويا، وأبقني بعده سويا، قائما بشكرك، محافظا علي طاعتك، وارزقني رزقا دارا، وأعشني عيشا قارا، واجعلني ناسكا بارا ، واجعل ما يتلقاني في المعاد مبهجا سارا، برحمتك يا أرحم الراحمين (1)

مهم اين است كه انسان به هنگام طعام به ياد خدا باشد و طعام را از خدا بداند و در حلال بودن آن بكوشد و از خدا بخواهد آن طعام را مايه خير و بركت او قرار دهد و بر آن نعمت شاكر و سپاسگزار باشد. حالا خواه به زبان حال يا به زبان خودش دعا كند خواه از دعاهاي امامان باشد گر چه دعاهاي امامان علاوه بر ذكر و شكر تعليم و تربيت هم هست.

براي اطلاع بيشتر از دعاهاي وارده مناسب است به حليه المتقين باب آداب طعام يا به كتاب هاي دعا در اين باب مراجعه كنيد.

دعاي سفر هم زياد است از جمله امام رضا(ع) فرمود:

خوب است هنگام سفر به مسجد بروي و دو ركعت نماز بخواني و از خدا صد بار طلب خير كني. اگر سفرت دريايي بود، بگو:

" اركبوا فها بسم الله مجريها و مرسيها أن ربي لغفور رحيم " و اگر كشتي متلاطم شد بگو:" بسم الله أسكن بسكينة الله وقر بوقار الله، واهد بإذن الله لا حول ولا قوة إلا بإذن الله " و اگر سفرت زميني بود، بگو:

" سبحان الذي سخر لنا هذا وما كنا له مقرنين وإنا إلي ربنا لمنقلبون "

در اين صورت هيچ خطري شما را تهديد نخواهد كرد و هنگام خارج شدن از منزل براي سفر بگو:

بسم الله آمنت بالله توكلت علي الله لا حول ولا قوة إلا بالله(2)

دعاها و آداب ديگري هم هست كه مي توانيد در حليه المتقين، آداب سفر ببينيد.

اما اين كه در روايت آمده كه "مرغ خوك پرندگان است"(3)،  از باب تشبيه است يعني همچنان كه خوك نجاست مي خورد، مرغ هم غالبا نجاست مي خورد. (4)

پي نوشت ها:

1. نوري، مستدرك الوسائل، بيروت، مؤسسه آل البيت، 1408ق، ج 16، ص 279 – 280.

2. عطاردي، مسند الإمام الرضا (ع)، ج 2، مشهد، مؤسسه آستان قدس، 1406ق، ج2، ص 52 – 53.

3. كليني، كافي، تهران، اسلاميه، 1363ش، ج6، ص312.

4. مجلسي، بحارالانوار، بيروت، الوفا، 1404ق، ج62، ص5.

براي تقویت قوه حافظه و خو ب فهمیدن و توجه كردن به آنچه انسان مي‏شنود و یا مطالعه می كند، چند دعا و آیه ذكر شده است كه ما به برخی از این دعاها اشاره می كنیم:

1. دعایی از رسول خدا (ص ) كه به امام علی (ع) یاد داد و فرمود: «اي علي! هر گاه خواسته باشي آنچه را مي‏شنوي، خوب درك كنی و آن را حفظ كني، بعد از هر نماز بگو: "سُبْحَانَ مَنْ لَا یَعْتَدِی عَلَي أَهْلِ مَمْلَكَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ [لَمْ‏] لَا یُؤَاخِذُ [یَأْخُذْ] أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَنْوَاعِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً- إِنَّكَ عَلي‏ كُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ"». (1)

2. خواندن آیات 255 تا 257 سوره بقره (آیة الكرسی) و خواندن این جملات: «یا حی یا قیوم فلا یفوت شیئا علمه و لایؤده» (2) در ابتدای مطالعه، مؤثر است.

3. قرآن خواندن و مأنوس بودن با قرآن، به خصوص سوره (یس) نیز در خوب فهمیدن و دقت، مؤثر است. (3)

4. در شب یا روز جمعه چهار ركعت (دو تا دو ركعتي) نماز بگذار؛ در ركعت اول، حمد و یس و در ركعت دوم، سوره دخان و در سوم سوره، سجده و در چهارم، سوره ملك  و بعد از سلام، خدا را حمد و ثنا گوي، و بر محمّد و آل او (ص) درود فرست، و براي مؤمنان صد بار استغفار كن و بعد بگو: «اللَّهُمَّ ازْجُرْنِی بِتَرْكِ مَعَاصِیكَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی وَ ارْحَمْنِی مِنْ أَنْ أَتَكَلَّفَ طَلَبَ مَا لَا یَعْنِینِی وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ النَّظَرِ فِیمَا یُرْضِیكَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ الْعِزَّةِ الَّتِی لَا تُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ أَسْأَلُكَ بِجَلَالِكَ وَ بِنُورِ وَجْهِكَ أَنْ تُلْزِمَ قَلْبِی حِفْظَ كِتَابِكَ الْمُنْزَلِ عَلَي رَسُولِكَ وَ تَرْزُقَنِی أَنْ أَتْلُوَهُ عَلَي النَّحْوِ الَّذِی یُرْضِیكَ عَنِّی اللَّهُمَّ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ الْعِزِّ الَّذِی لَا یُرَامُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ أَسْأَلُكَ بِجَلَالِكَ وَ بِنُورِ وَجْهِكَ أَنْ تُنَوِّرَ بِكِتَابِكَ بَصَرِی وَ تُطْلِقَ بِهِ لِسَانِی وَ تُفَرِّحَ بِهِ قَلْبِی وَ تَشْرَحَ بِهِ صَدْرِی وَ تَسْتَعْمِلَ بِهِ بَدَنِی وَ تُقَوِّیَنِی عَلَي ذَلِكَ وَ تُعِینَنِی عَلَیْهِ فَإِنَّهُ لَا یُعِینُ عَلَي الْخَیْرِ غَیْرُكَ وَ لَا یُوَفِّقُ لَهُ إِلَّا أَنْتَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم‏»؛ (4)

«خداوندا! مرا براي همیشه از گناهان حفظ كن. مرا باز دار از این كه خود را در پي كارهاي بیهوده به رنج افكنم. نسبت به آنچه موجب خوشنودي تو است، خوشبینم كن. اي آفریننده آسمان و زمین، اي صاحب جلالت و بزرگي و عزّت كه به عقل نگنجي. یا الله یا رحمان، به جلال و نور وجه خودت، دلم را بر نگهباني كتابي كه بر پیغمبرت فرستاده‏اي، ملزم فرما و مرا وادار كن كه آن را چنان تلاوت كنم كه از من راضي شوي.

خداوند ایجادكننده آسمان ها و زمین، صاحب جلالت و بزرگي و عزّت كه به فهم نیایي، یا الله، یا رحمان، تو را به جلال و نور و جهت می خوانم كه با كتابت دیده مرا نوراني و زبانم را باز و قلبم را وسیع و سینه‏ام را گشاده سازي، و بدنم را به كار اندازي و بر این امر یاریم كني، كه جز تو كسي نتواند مرا در خوبي‏ها نصرت نماید و به آن ها موفّق گرداند، و حول و قوّه‏اي جز از ناحیه خداوند وجود ندارد».

5. نماز شب، بسیار در نورانیت دل و درك بالا و فهم صحیح مناسب است. (5)

برای اطلاع بیش تر، به مفاتیح الجنان مراجعه نمایید.

پی نوشت ها:

1. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، تهران، دارلكتب الاسلامیه، ص 1026 و 1027.

2. مكارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 18، ص 310، تهران، دارالكتب الاسلامیه، سال 13361.

3. ابن فهد حلی، عدة الداعی و نجاح الساعی، قم، مكتبه وجدانی، ص 64.

4. طبرسی، مكارم الأخلاق، بغداد، الشریف الرضی، ص 341.

5. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج 17، ص 104، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سال 1384.

در روايتي آمده كه پيامبر به امام علي(ع) فرمود هر گاه خواستي هر چه مي شنوي و مي خواني، حفظت شود، دعاي زير را بعد از هر نماز بخوان:

سُبْحَانَ مَنْ لَا يَعْتَدِي عَلَي أَهْلِ مَمْلَكَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا يَأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوَانِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِيمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِي قَلْبِي نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً إِنَّكَ عَلَي كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ (1)

اين دعا به دعاي مطالعه معروف شده و مناسب است قبل از مطالعه خوانده شود.

پي نوشت ها:

1. محدث نوري، مستدرك الوسائل، بيروت، مؤسسه آل البيت، ج5، ص78.