اين بحثي كتابتي است.بايد به كتاب هاي مربوط به كتابت و رسم الخط عربي مراجعه كنيد.
در يكي از مقالات اينترنتي آمده:
در عربي الف حركت (صدا) پذير در واقع همان همزه است . به آن «الف يابسه» نيز مي گويند . جزء حروف اصلي مي باشد.
همزه در ابتداي كلمات هميشه (در سه حالت مفتوح، مكسور، مضموم) به شكل الف و در وسط يا آخر كلمه به شكل مخصوص به خود «ء» نوشت مي شود . بيش تر وقت ها اين همزه با توجّه به حركت خود و يا حركت قبلش روي يكي از سه حرف «ؤ ـ أ ـ يء» قرار مي گيرد،مانند:
اَحْمَدْ، جُزْءْ، سَأَلَ، مُؤْمِنْ، بارِيءُ
در مقاله ديگري آمده:
در رابطه با همزه به اين نتيجه رسيديم كه در كتابت اوّليّه، شكل خاصّي نداشت . گاهي به تناسب حركت خود يا قبلش به صورت يكي از سه حرف «ا، و، ي» نوشته مي شد . بعد كه براي همزه شكلي وضع گرديد «ء» آن شكل را روي اين سه حرف «أ، ؤ، يء» قرار دادند تا تلفّظ صحيح آن حروف مشخّص باشد، در اين صورت طبق رسم الخط قرآن هاي موجود، اين سه حرف در قرائت ناخوانا خواهند بود و فقط در نگارش نوشته مي شوند. ساده ترين عنواني كه مي توان براي آن انتخاب كرد «پايه و كرسي همزه» است و در تعريف آن مي گوييم: همزه از حروفي است كه بعضي وقت ها به تنهايي نوشته مي شود، مانند: سَماء، يَشاءْ . گاهي وقت ها به تناسب حركت خود يا قبلش روي يكي از سه حرف «أ، ؤ، يء» قرار مي گيرد كه در اين صورت تنها همزه خوانده مي شود . اين سه حرف در حكم پايه و كرسي براي همزه خواهد بود، مانند:
سَأَلَ، مُؤْمِنْ، بارِيءُ، مَلائِكَةُ
در مقاله اي ديگر آمده :
همزه در كلمه‌هاي همزه‌دار يا در اول كلمه است يا در آخر آن و يا در بين حرف‌هاي يك واژه.
? همزه اول و آخر
در فارسي همزه اول را مثل حرف 'الف' مي‌نويسيم . همزه آخر را در فارسي تلفظ هم نمي‌كنند. مثال:
استعلام،اعضا،رؤسا،امضا،وزرا،انشا،انقضا ،اطبا،استعفا،انبيا.
هر گاه اين كلمه‌ها مضاف واقع شوند، پس از آواي 'الف' به جاي افزودن كسره اضاف، 'ي' بعد از آن ها مي‌افزايند. مثال:
استعفاي مدير ،امضاي خوانا، اطباي مشهور،رؤساي جمهور، وزراي كابينه .
همزه‌هاي آخر كلمه بيش تر در واژه‌هايي است كه از زبان عربي به فارسي آمده. قاعده اين همزه به قرار زير است:
- هر گاه همزه پس از حرف فتحه‌دار باشد، بهصورت 'الف' نوشته مي‌شود و بيش تر با نشان همزه 'ء' ، مانند: ملجأ، مبدأ، خلأ، منشأ.
هرگاه اين همزه پيش از ياي نسبت يا وحدت بيايد، بهصورت 'ئـ' نوشته مي‌شود:
ملجئي، مبدئي، منشئي.
- هرگاه پس از حرف ضمه‌دار بيايند ، به صورت 'ؤ' نوشته مي‌شدند:
لؤلؤ، تلألؤ ...
- غير از دو مورد بالا در جاهاي ديگر به اين صورت 'ء' نوشته مي‌شوند:
جزء، سوء، نشوء
اين كلمه‌ها نيز پيش از ياء نسبت يا وحدت به 'ء' نوشته مي‌شوند:
جزئي، سوء
همزه ميان واژه‌ها
هرگاه همزه در ميان حرف‌هاي كلمه باشد، دو وضع ممكن است پيش آيد:
همزه ساكن است يا حركت دارد.
- همزه ساكن: اگر همزه ساكن باشد، آن را به صورت مشابه حركت قبل آن مي‌نويسيم. يعني اگر حركت پيش از آن فتحه (زبر) باشد، بهصورت 'الف' . اگر كسره (زير) باشد، به صورت ياء و اگر ضمه باشد، آن را به صورت واو مي‌نويسم.
1. همزه ساكن است، ولي حرف قبل از آن فتحه دارد:
همزه ساكن كه پيش از حرف زبردار (مفتوح) باشد، بهصورت 'الف' نوشته مي‌شود:
مأخذ،رأس،تأثير ،يأس،رأفت،مستأجر ،مأوا ،مأنوس،تأليف.
2. همزه ساكن است، ولي حرف قبل از آن ضمه دارد:
همزه ساكن كه پيش از آن حرف ضمه‌دار (مضموم) باشد، به صورت 'واو' نوشته مي‌شود:
مؤمن،رؤيا ،لؤلؤ ،رؤيت
3. همزه ساكن است ، ولي حرف قبل از آن كسره دارد:
همزه ساكن كه پيش از آن حرف زيردار (مكسور) باشد، بهصورت 'ياء' نوشته مي‌شود:
ذئب (گرگ) بئر (چاه) ائتلاف
- همزه متحرك:
اگر همزه متحرك بود يا قبل آن ساكن است يا متحرك. اگر حرف قبل همزه حركت داشت، همزه به صورت مشابه آن حركت نوشته مي‌شود.
همزه و حرف قبل آن هر دو متحرك است:
?. همزه متحرك است و حرف قبل آن فتحه دارد:
همزه متحرك كه پيش آن حرف زبردار (مفتوح) باشد، به صورت 'الف' نوشته مي‌شود:
تأهل،تأثر،تألم .
?. همزه متحرك است و حرف قبل از آن ضمه دارد:
همزه متحرك كه پيش از آن حرف ضمه‌دار (مضموم) باشد، به صورت 'واو' نوشته مي‌شود:
مؤلف ،مؤدب،سؤال ،مؤسس،مؤثر ،مؤيد،رؤسا،مؤنث
نوشتن 'سؤال' بهصورت 'سئوال' درست نيست، چرا كه مطابق قاعده، اين كلمه آن وقت بايد سِئوال (بر وزن مسواك) تلفظ شود. پس بهتر است كه اين كلمه پس از حرف 'سين' مضموم همزه بهصورت 'واو' نوشته شود: سؤال
3. همزه متحرك است و حرف قبل از آن كسره دارد:
همزه متحرك كه پيش از حرف زبردار (مكسور) باشد، به صورت 'ياء' نوشته مي‌شود:
لئام، تئوري ،تخطئه، رئاليست،تئاتر ،توطئه، سئانس، تبرئه .
همزه متحرك است، ولي حرف قبل آن ساكن است.
همزه‌هاي متحركي كه پيش از آن ها حرف ساكن باشد، به صورت حركت خود نوشته مي‌شود:
مسؤول، هيأت ،مسأله ، جرأت
اين همزه‌ها را امروز در فارسي بهصورت 'ياء' مي‌نويسند:
مسئول، مسئله، هيئت.
وقتي همزه و الف با هم جمع شوند، همزه به صورت الف نوشته مي‌شود و بالاي آن علامتي به نام مد (~) مي‌‌گذارند:
آيينه،مآل ،مآخذ،آداب،آثار ،مرآت ،قرآن،منشآت.
براي يافتن موارد فوق و مطالب بيش تر به اينترنت " رسم الخط همزه در عربي" مراجعه كنيد.
