آيات قرآن حكايت دارد كه اصل خواندن و نوشتن در عرب بي سابقه نبوده و به صورت نادر وجود داشته است، زيرا در آيات صحبت از خواندن و كتابت و زبور و صحيفه و...به ميان آمده كه بر خواندن و نوشتن يا نوشت افزار دلالت دارد .
پيامبر(ص) بعد از رفتن به مدينه و تشكيل حكومت ،افرادي را به يادگيري خواندن و نوشتن مأمور كرد. جالب اين است كه بعضي از اسيران مشرك در جنگ بدر خواندن و نوشتن بلد بودند . پيامبر مقرر فرمود كه هر كدام به ده كودك مسلمان خواندن و نوشتن ياد دهند تا آزاد گردند.(1)
بنا بر نقل تاريخ هنگام ورود رسول خدا به مدينه افرادي به تعداد انگشتان دو دست خواندن و نوشتن ياد داشتند كه با تشويق پيامبر به سرعت اين عده افزون شدند حتي نقل شده زيد بن ثابت را به فراگيري خط يهود گمارد تا اگر يهود مدينه نامه اي به ايشان نوشتند، وي بتواند آن را بخواند(2) . علاوه بر آن پيامبر افرادي را به نوشتن قرآن گمارد كه به "كاتبان وحي" معروف گشتند.(3)
زيد بن ثابت وقتي از جانب خليفه اول ابوبكر به جمع قرآن در يك كتاب موظف شد گفت:
« فوالله لنقل جبل من الجبال ما كان اثقل عليّ من الذي امرني به من جمع القرآن ، اجمع من الرقاع و اللخاف و العسب و صدور الرجال(4)؛سوگند به خدا كه جا به جا كردن كوه ها سخت تر از آن نبود كه مرا مأمور به جمع آوري قرآن كردند تا آن را از روي برگ ها و سنگ ها و چوبه خرما و محفوظات مردم جمع آوري كنم.»
بنا بر اين در زمان رسول خدا هم نوشتن و خواندن بود و هم لوازم براي نوشتن وجود داشت . البته خط در مراحل ابتدايي بود.
پي نوشت ها:
1. تاريخ قرآن زنجاني،ص28.
2. پژوهشي در تاريخ قرآن،ص183، به نقل از تاريخ المصاحف،ص3 ؛ فتوح البلدان بلاذري،ص385.
3. همان،ص302.
4. همان،ص216 به نقل از الفهرست،ص36 ؛ الاتقان،ج1، ص99.
