مشاوره:مطالعه دروس حوزوی

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
حوزه هاي شيعه، آبشار پر بركت علم و معرفت است كه بيش از هزار سال است نداي قرآني«فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّيَتَفَقَّهُواْ فِي الدِّينِ وَلِيُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ»(1) را لبيك مي گويد و علوم و معارف را از گنجينه هاي علم الهي يعني قرآن و اهل بيت استخراج مي كند و با انديشه اي زلال بيابان هاي تشنه فكر بشري را سيراب مي كند.
- به نكات زير دقت داشته باشيد:
*مراحل تحصيل در حوزه هاي علميه:
در حوزه هاي علميه شيعه، هر طلبه به طور معمول سه مرحله درسي را طي مي كند:
الف) مرحله مقدمات
ب) مرحله سطح
ج) مرحله درس خارج
*شيوه هاي تحصيل در دوره مقدمات و سطح:
در اين مورد، شيوه هاي مختلفي وجود دارد كه كامل ترين آن ها شيوه اي است كه شامل مراحل زير مي شود:
1- پيش مطالعه: يعني مطالعه كتاب درسي مربوط پيش از شروع درس استاد كه موجب مي شود تا شاگرد آمادگي ذهني و حساسيت روحي پيدا كند و مطالب را در كلاس زودتر دريافت كند و اشكالات علمي و با ارزشي مطرح سازد.
هر چند ممكن است در پيش مطالعه در روزهاي اول 20% مطلب فهميده شود، ولي كم كم زيادتر مي شود.
2 - حضور در درس: حضور در كلاس موجب بركات علمي و معنوي است; هر چند مي توان از نوار نيز استفاده كرد، ولي اين مورد براي مواقع ضروري مناسب است.
3- مطالعه درس پس از تدريس استاد كه با مراجعه به حواشي و كتاب هايي كه در شرح آن كتاب درسي نوشته شد همراه است و موجب تعميق فهم مطالب مي گردد و طلبه را براي مباحثه آماده مي سازد.
4- مباحثه مطالب تدريس شده كه موجب تثبيت آن در ذهن مي گردد و ابهامات درس را برطرف مي كند. اين مطلب از امتيازات حوزه است كه بسياري از مراكز علمي از آن بي بهره اند.
5 - خلاصه يا شرح نويسي: پس از مراحل فوق، طلاب پر تلاش اقدام به خلاصه نويسي كتاب هاي مفصل مي كنند . همان گونه كه بر كتاب هاي موجز و مختصر شرح مي نويسند تا مطالب در ذهن آن ها تثبيت و در دفتر ثبت شود.
تذكر: برخي از طلاب ممكن است بعضي از مراحل فوق را حذف كنند كه در دراز مدت موجب ضعف علمي آنان مي گردد.
بررسي: در مورد شيوه تحصيل دوره مقدمات و سطح حوزه نقاط قوت و ضعف فراواني گفته شده كه به برخي از آن ها اشاره مي كنيم:
الف) نقاط قوت
1 - آزادي طلاب در انتخاب درس و استاد.
2 - مباحثه كردن.
3 - تعليم ادبيات عرب به طور عميق و مستدل.
4 - بحث و مناظره بين استاد و شاگرد با رعايت احترام استاد.
5 - آزادي طلاب در جهت رشد علمي و جهش هاي علمي متناسب با استعداد خويش.
6- اهميت دادن به تزكيه نفس.
7 - ميسر بودن تدريس همراه با تحصيل براي طلاب در طي دوره سطح.
8 - آشنايي طلاب با سبك استدلال فقيهان سلف.
ب) نقاط ضعف
1 - ضعف حافظه طلاب; چرا كه در اين دوره بر قدرت فهم تكيه مي شود و كمتر بر حفظ مطالب و قواعد تاكيد مي شود.
2 - ضعف قدرت نگارش به دليل اجباري نبودن نوشتن مقالات و مطالب تحقيقي (البته اين دو مطلب در سالهاي اخير تا حدودي در حال جبران شدن است).
3 - طولاني بودن دوران تحصيل در مقدمات و سطح .
4 - تعداد افراد در كلاس ها از حد معمول و متعارف زيادتر است كه موجب پايين آمدن كيفيت درس مي شود.
*** شيوه هاي مباحثه درس:
مباحثه يكي از امتيازهاي بزرگ حوزه هاي علميه است كه بسياري از مراكز علمي دنيا از آن بي بهره اند و موجب تثبيت مطالب در ذهن و رفع ابهام هاي درس و جوشش فكري افراد مي گردد.
- شيوه هاي نوشتن درس:
نوشتن درس اساتيد (تقرير) از امتيازهاي حوزه هاي علميه است كه از زمان هاي دور شروع شده و هنوز هم ادامه دارد.
اولين كسي كه اقدام به اين كار كرد، مؤلف مفتاح الكرامه بود كه درس استادش مرحوم بحرالعلوم را تقرير كرد.(2) و بعدها با كوشش مرحوم آية الله بروجردي رحمه الله در قم به صورت عادت عمومي طلاب درآمد.(3)
- در آخر: با بيان اين نكات، خواستيم تا با شرايط و موقعيت حوزه علميه ها آشنايي پيدا كنيد تا با تدابيري كه با توجه به روحياتتان مي چينيد، بتوانيد در آينده از فضاهاي موجود بهرۀ كافي را ببريد.
پي نوشت ها:
1. توبه(9) آيۀ 122.
ترجمه: شايسته نيست مؤمنان همگى ـ به سوى ميدان جهاد ـ كوچ كنند. چرا از هر گروهى، طايفه اى از آنان كوچ نمى كنند ـ و طايفه اى بمانند ـ تا از دين آگاهى پيدا كنند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود، آنان را انذار نمايند تا ـ از مخالفت فرمان پروردگار ـ بترسند.
2. مجله حوزه، ش 51 ، ص 91.
3. همان، ش 43 - 44 ، ص 248.
موفق باشید.