وحی در فرهنگ قرآن به چه مواردی اطلاق میشود?
با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
وحي در لغت به معني فهماندن مطلب به صورت سريع و پنهاني است. با كلام يا بي كلام و با رمز و اشاره. در اصطلاح شرعي و ديني وحي عبارت است از علومي كه انساني كامل از طريق غير عادي ( غير از راه حس و عقل ) و با ارتباط با غيب دريافت مي كند. به وسيله فرشته باشد يا در بيداري باشد يا در خواب فرقي نمي كند. (1)
در فرهنگ قرآني «وحى» در معانى مختلفى به كار رفته است كه گرچه از جهات گوناگون قابل تقسيم بندي است اما ما آنها را در 5 مورد بر مي شماريم:
1. اشاره پنهانى: كه همان معناى لغوى است. چنانكه درباره زكريّا(ع) در قرآن مىخوانيم: «فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ فَأَوْحى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا (2) او محراب عبادتش به سوى مردم بيرون آمد و با اشاره به آنان گفت: به شكرانه اين موهبت صبح و شام خدا را تسبيح كنيد».
2. هدايت غريزى: يعنى رهنمودهاى طبيعى كه در نهاد تمام موجودات به وديعت نهاده شده است. هر موجودى اعم از جماد، نبات، حيوان و انسان، بهطور غريزى راه بقا و تداوم حيات خود را مىداند. از اين هدايت طبيعى با نام وحى در قرآن ياد شده است: «وَ أَوْحى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ... (3) « پروردگارت به زنبور عسل وحى [الهام غريزى] نمود كه از كوه و درخت و داربستهايى كه مردم مىسازند، خانههايى درست كن، سپس از همه ميوهها [شيره گلها] بخور [بنوش] و راههاى پروردگارت را به راحتى بپوى».
3. الهام (سروش غيبى): گاه انسان پيامى را دريافت مىدارد كه منشأ آن را نمىداند، به ويژه در حالت اضطرار كه گمان مىبرد راه به جايى ندارد. ناگهان درخششى در دل او پديد مىآيد كه راه را بر او روشن مىسازد و او را از آن تنگنا بيرون مىآورد. اين پيامهاى رهگشا، همان سروش غيبى است كه از پشت پرده ظاهر شده و به مدد انسان مىآيد. از اين سروش غيبى كه از عنايت الهى سرچشمه گرفته، در قرآن با نام وحى تعبير شده است. قرآن درباره مادر موسى(ع) مىفرمايد:
«وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَ لا تَخافِي وَ لا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ»(4) «ما به مادر موسى الهام كرديم كه: «او را شير ده و هنگامى كه بر او ترسيدى، وى را در دريا (ى نيل) بيفكن و نترس و غمگين مباش، كه ما او را به تو بازمىگردانيم، و او را از رسولان قرار مىدهيم»
4. وسوسه هاي شيطاني: قرآن وحى را به معناى وسوسههاى شيطان نيز بهكار برده است، «وَ إِنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إِلى أَوْلِيائِهِمْ لِيُجادِلُوكُمْ ...»(5) « و در حقيقت، شيطانها به دوستان خود وسوسه مىكنند تا با شما ستيزه نمايند.»
5. وحى رسالى: وحى بدين معنا شاخصه نبوّت است و در قرآن بيش از هفتاد بار از آن ياد شده است: «وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها»(6) « و اين گونه قرآنى عربى [فصيح و گويا] را بر تو وحى كرديم تا «أمّ القرى» و مردم پيرامون آن را انذار كنى.»
در پايان ناگفته نماند كه از مجموع موارد استعمال «وحى» و مشتقات آن مىتوان نتيجه گرفت كه وحى از سوى پروردگار دو گونه است: «وحى تشريعى» و «وحى تكوينى»؛ وحى تشريعى همان است كه بر پيامبران فرستاده مىشد و رابطه خاصى ميان آنها و خدا بود كه فرمانهاى الهى و حقايق را از اين طريق دريافت مىداشتند.
«وحى تكوينى» در حقيقت همان غرايز و استعدادها و شرايط و قوانين تكوينى خاصى است كه خداوند در درون موجودات مختلف جهان قرار داده است.
پي نوشت ها:
1. راغب اصفهاني، مفردات راغب، نشر دار الاحيا التراث العربي، بيروت، 1411 ق، ص 515.
2. مريم(19) آيه 11.
3. نحل(16) آيه 68.
4. قصص(28) آيه 7.
5. انعام(6) آيه 121.
6. شوري(42) آيه 7.
موفق باشید.
