شبهه اعتقادی

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
انسان علاوه بر جنبه مادي و جسمي، داراي جنبه معنوي و روحي هم هست و هر يك از آن ها در رسيدن به كمال مطلوب خود، برنامه هاي خاصي احتياج دارند. يكي از برنامه هايي كه جنبه معنوي دارد، تقوا و پرهيزگاري است. به اين معنا كه اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوي ارتقاء دهد و به عالم طهارت و رفعت متصل كند، اولين چيزي كه بايد بدان ملتزم بشود، جلوگيري از افسار گسيختگي خود است. او نبايد خود را سرگرم لذت هاي جسمي و شهوات بدني كند، بايد خود را بزرگتر از آن بداند كه زندگي مادي را هدف بپندارد. بهترين، نزديك ترين، مؤثرترين و عمومي ترين راهي كه افراد را در اين امر (تقوا) مي تواند كمك كند، روزه است كه با پرهيز محدود از خوردن، آشاميدن و شهوت جنسي، به تدريج بر اراده خود مسلط مي شوند و در برابر هر گناهي عنان اختيار را از كف نمي دهند.
« يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون ؛ (1) اي افرادي كه ايمان آورده ايد! روزه بر شما نوشته شد; همان گونه كه پيشينيان از شما نوشته شده تا پرهيزگار شويد».
روزه، علاوه بر فايده معنوي (تقوا)، فايده هاي ديگري هم دارد:
الف ) اثر اجتماعي روزه:
روزه، درس مساوات و برابري در ميان افراد اجتماع است. با انجام اين دستور مذهبي، افراد متمكن، وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمي يابند، و اين باعث مي شود كه به كمك محرومان بشتابند . امام صادق (ع) مي فرمايد:«روزه به اين دليل واجب شد كه ميان فقير و غني مساوات برقرار گردد، و اين بدان جهت است كه غني، طعم گرسنگي را بچشد و نسبت به فقير اداي حق كند; چرا كه اغنيا معمولا هر چه را بخواهند، براي آن ها فراهم است. خدا مي خواهد ميان بندگان خود مساوات باشد، و طعم گرسنگي و درد و رنج را به اغنيا بچشاند تا به ضعيفان و گرسنگان رحم كنند».(2)
ب) اثر بهداشتي و درماني:
عامل بسياري از بيماري ها، زياده روي در خوردن غذاهاي مختلف است; چون مواد اضافي جذب نشده به صورت چربي هاي مزاحم در نقاط مختلف بدن، يا به صورت چربي و قند اضافي در خون باقي مي ماند. اين مواد زمنيه مناسبي براي پرورش انواع ميكروب هاي عفوني است، و در اين حال، بهترين راه براي مبارزه با اين بيماري ها، نابود كردن آنها از طريق روزه است .(3) پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد:«معده خانه تمام دردها و امساك (روزه) بالاترين داروهاست). (4)
البته دلائل ديگري نيز وجود دارد كه به جهت اختصار از ذكر آنها خود داري مي كنيم .
مطابق آنچه بيان شد تا حدودي دليل قرآني و فقهي وجوب روزه روشن مي شود چرا كه خداوند در آيه مذكور " اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد روزه بر شما واجب شده همانطور كه بر اقوام قبل از شما واجب شده بود شايد با تقوا شويد"نه تنها مسلمانان را به گرفتن روزه امر مي كند. بلكه آن سنتي مطابق اقوام قبلي نيز مي داند.
بنابراين قرآن به وجوب روزه امر كرده كه البته براي كشف حكم فقهي دلائل روايي فراواني نيز وجود دارد كه در روايات وجوب روزه به چهار بيان آمده است:
الف) فرض:«... وصيامُ شهرِ رمضانَ فريضةٌ"(5) و روزه ماه رمضان واجب است‏..."
ب) وجوب :«الصَّومُ على أربعينَ وَجهاً: فَعَشْرَ أوجَهٍ مِنها واجبةٌ كَوُجوبِ شهرِ رمضانَ"(6) روزه بر چهل صورت است؛ ده صورت آن واجب است مثل وجوب ماه رمضان،..."
ج) امر :" فإن قال: فلم أمروا بصوم شهر رمضان لا أقلّ من ذلك و لا أكثر؟ قيل: لأنه قوّة العبادة الّذي يعمّ فيها القويّ و الضّعيف‏..."(7) اگر كسى بپرسد چرا مردم مامور شدند كه فقط ماه رمضان را روزه داشته باشند و كمتر و يا زيادتر از اين مدت خواسته نشد؟ در پاسخ گفته مى‏شود: اين مدتى است كه قوى و ضعيف ميتوانند در آن مدت عبادت كنند،"
د) تكليف: "وَ اللَّهِ مَا كَلَّفَ اللَّهُ الْعِبَادَ إِلَّا دُونَ مَا يُطِيقُونَ إِنَّمَا ... كَلَّفَهُمْ فِي السَّنَةِ صِيَامَ ثَلَاثِينَ يَوْماً ..." (8)به خدا سوگند كه خداوند بندگان را جز به كمتر از طاقت آنها تكليف نكرده است، ...و در يك سال روزه سى روز را واجب كرده و ..."
پي نوشت‏ها:
1. بقره(2)آيه 183.
2. شيخ صدوق،‏ من لا يحضره الفقيه‏، چ جامعه مدرسين‏، قم 1404ه ق، ج 2، ص 73.
3. ر.ك مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، چ دار الكتب الاسلاميه، تهران،1374 ه ش، ج 1، ص 632.
4. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، چ الوفاء، بيروت1404 ه ق، ج 10، ص 205 .
5. همان، ج 10، ص 225.
6. كليني، الكافي، چ دارالكتب الاسلاميه، تهران 1365ه ش، ج 4، ص 84.
7. شيخ صدوق،علل الشرائع، چ مكتبة الداورى قم بي تا، ج 1، ص 270.
8. شيخ صدوق، خصال، چ جامعه مدرسين، قم 1362ش، ج 2، ص531.
موفق باشید.