نماز به زبان عربی و دستورزبان عربی

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در اين باره لازم به ذكر است كه كليه احكام و قوانين فقهي در عبادات و ساير رفتارهاي ديني چيزي جز سامان دادن به شكل و قالب اعمال ديني نيستند كه البته جزئيات اين احكام در تاثير گذاري باطني و روح بخشي به اعمال نيز نقش تعيين كننده اي دارند كه عمده اين تاثير گذاري در نگاه تعبدي و تسليم بودن در برابر جزئيات اين دستورات حاصل مي شود.
در واقع اين گونه نيست كه اگر كسي در احكام جزئي عبادتي چون نماز دقت به خرج مي دهد از روح اين عمل عبادي جدا شده و با حقيقت و ماهيت آن ارتباط برقرار نمي كند، بلكه برعكس اين امر به بهترين شكل در قالب تسليم و خاكساري در برابر قوانين الهي در كم و كيف عمل متجلي مي شود.
اما در عين حال نبايد از ياد برد كه اين قبيل دستورات به عنوان كف دستورات و آموزه هاي ديني در انجام يك عمل محسوب مي شوند و نبايد در اين بخش متمركز و متوقف ماند ؛ در واقع ضوابط شرعي يك عمل گام نخست در انجام درست و كامل يك دستور ديني است كه بايد در وهله اول مورد توجه قرار گرفته، پس از آن فرد به دستورات اخلاقي و عرفاني و آموزه هاي بالاتر در اين زمينه متمسك گردد.
متاسفانه برخي كوتاهي ها و قصورها در زمينه آموزش هاي ديني و كم توجهي به اهميت اين موضوعات باعث مي شود كه مومنين يا از اساس توجه به اين بخش را رها كرده و آن را غير مهم تلقي كنند و يا در پيچ و خم جزئيات آن متوقف شوند و تمام همّ و غم عبادتشان مصروف در رعايت همين امور گردد.
اما حقيقت آن است كه رعايت احكام و جزئيات صحت عملي چون نماز و بخصوص رعايت قرائت صحيح در عبارات نماز اصلا امر دشوار و شاقّي نيست و با تمريني كوتاه و ساده مي توان به وضعيت قابل قبول و ايده آل در اين زمينه رسيد؛ مشكل ما اينجاست كه به دليل اهميت كمي كه به اين موضوعات مي دهيم از راه صحيح و ريشه اي به اين مساله برخورد نمي كنيم والا خانواده هايي كه كودكان خود را از سنين كودكي با كلاس هاي آموزش قرائت قران و نماز همراه مي كنند يا زمينه ورود آنان به جلسات مذهبي را فراهم مي نمايند، به وضوح مشاهده مي كنند كه فرزندانشان از همان كودكي با مشكلات قرائت نماز خداحافظي كرده و با قرائتي صحيح و بي تكلف وارد سن بلوغ مي گردند.
همانند خانواده هايي كه فرزندان خود را از دوران كودكي به كلاس هاي زبان مي فرستند و اين فرزندان بدون هيچ مشكلي در مراكز آموزشي و سطوح تحصيلي نمرات مناسب را در اين درس كسب مي كنند يا در عرصه هاي فن آوري و ارتباطات با ابزارهاي رسانه اي انگليسي زبان ارتباط برقرار كرده و مشكلي در اين خصوص احساس نمي كنند.
در نهايت تذكر دو نكته لازم است و آن اين كه از نظر فقهي ضرورتي ندارد كه قرائت نماز كاملا عربي و با رعايت همه آداب تجويد باشد، بلكه اين امر بايد در حد صحت تلفظ حروف به زبان عربي باشد(1) كه در رعايت اختلاف تلفظ حروف معمولا خود عرب زبانان بي تكلف تر و راحت تر از ما فارس زبانان رفتار مي كنند و اصراري بر اين اظهار تمايز روشن و گاهي عجيب بين حروف ندارند.
در اين زمينه بايد به شكل متعارف و معمول به تلفظ صحيح حروف پرداخت كه يادگيري اصول اختلافات در اين بخش چندان دشوار نيست و نبايد گرفتار وسواس و رفتارهاي نامعقول شد.
به علاوه اگر تلفظ قطعي و صحيح براي فردي ممكن نباشد هرچند در مواردي پيشنهاد استحبابي رعايت اقتدا به ديگر افراد داراي تلفظ صحيح شده است. اما در قالب كلي از باب دوري تعاليم اسلام از تكاليف فوق طاقت و صحت عمل فرد بر اساس آنچه در توان دارد كه در قرآن هم مورد تاكيد قرار گرفته (2) نبايد گمان كرد كه اعمال همه اين افراد عامي باطل بوده و مقبول نخواهد بود.
امام خميني در اين باره مي فرمايند: «كسى كه به هيچوجه نمى‌تواند صحيح آن ‌را ياد بگيرد، بايد هر طورى كه مى‌تواند آن ‌را بخواند. احتياط مستحب آن است كه چنين فردى نماز خود را با جماعت بخواند.» (3)
مثال روشن اين امر تلفظ حرف "شين" توسط موذن رسمي پيامبر اسلام جناب بلال حبشي است كه به نقل تاريخ به دليل ناتواني بلال در تلفظ درست عربي"سين" تلفظ مي شد و پيامبر هم در جواب انتقاد برخي مسلمانان در اين خصوص فرمودند: « إِنَّ سِينَ بِلَالٍ عِنْدَ اللَّهِ شِينٌ (4) همانا سين بلال در نزد خدا شين محسوب مي شود.»
پي نوشت ها:
1. خمينى، سيد روح اللّٰه موسوى، توضيح المسائل (امام خمينى)، 1426 ه‍ ق، ص 218 مساله 969.
2. بقره (2) آيه 286.
3. امام خميني، همان.
4. ابن فهد حلى، عدة الداعي و نجاح الساعي‏، دار الكتاب اسلامى‏، قم‏، 1407 ق‏، ص 27.
موفق باشید.