آیا گناهی هست که توبه به آن کفاف نداده و یا قابل بخشش نباشد یا اینکه برای توبه احتیاج به تغییر اساسی یا فعالیت بزرگی باشد
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
برادر گرامي! گناهان در يك تقسيم بندي يا حقّ الناس هستند يا حقّ الله، كه هر كدام را به صورت جداگانه برايتان تبيين مي كنيم:
1- حق الناس: يعني آنچه مربوط به مردم است.
2- حق الله: يعني كارهايي كه مردم در آن سهمي ندارند. بايد آن را فقط براي خداوند انجام داد، مانند نماز و روزه و حج.
اما حق الناس ممكن است جنبه مالي داشته باشد مثل اينكه كسي پول يا زمين يا فرش و امثال اين چيزها را از شخصي غصب كند يا از طريق معامله باطلي مثل معامله ربايي يا از راه رشوه به دست بياورد.
گاهي جنبه مالي ندارد، بلكه جنبه آبرويي دارد، مثل اين كه با غيبت كردن، تهمت زدن يا از راه تحقير و توهين كردن آبروي كسي را ببرند. در هر مورد بايد رضايت شخصي كه حقش ضايع شده، فراهم شود. اگر شخص قبل از كسب رضايت بميرد، در آخرت به عذاب سخت الهي مبتلا خواهد بود؛ يعني، اگر چه بين خود و خدا هم توبه كرده باشد، ولي بدون رضايت صاحب حق در اكثر موارد نجات از عذاب ممكن نيست.
البته در صورت مردن يا دسترسي نداشتن به وي بايد مالي كه از او در گردنش است، به وراثش بدهد. اگر دسترسي به آن ها هم ندارد، عين مال يا به اندازه قيمت آن را به عنوان رد مظالم در راه خدا انفاق كند و ثواب آن را به صاحب مال هديه كند(البته با اجازه دفتر مرجع تقليدش).
گناهاني كه فقط از حقوق خداوند است، چنانچه قضا و كفاره داشته باشد -مانند نماز، روزه و حج- انسان بايد علاوه بر توبه و تصميم بر ترك گناه و نافرماني خدا، قضاي آن ها را نيز به جا آورد و كفاره آن ها را بپردازد. آن هايي كه قضا و كفاره ندارد- مثل دروغ و ...- فقط توبه و استغفار كافي است. در گناهاني نيز كه در آن ها حقوق مردم پايمال شده -مثل دزدي و از بين بردن اموال مردم يا قتل و جرح ديگران و ...- علاوه بر توبه و پشيماني بايد رضايت صاحبان حق را با پرداخت غرامت يا حلاليت گرفتن حاصل كرد. در هر صورت قضاي واجبات و اداي حقوق مردم وظيفه ديگري است كه از شرايط توبه مي باشد.
- نكتۀ پاياني:
گناه يا حق الناس است يا حق الله. حق الناس ها، همه حق الله را در بر دارند. اما حق الله ها بعضي حق الناس را در بر دارند. گاهي بعضي از گناهان علاوه بر حق اللهي، جنبه حق الناسي نيز پيدا مي كند و آن در جايي است كه از ناحيۀ آن گناه به كسي آسيبي وارد شده -همانند گمراهي اشخاص كه نمونه اي از اين موارد است-، اعم از مالي يا اجتماعي، كه بايد جبران شود و در صورت امكان از شخص آسيب ديده، طلب حلاليت شود. به اين معنا كه اگر انسان به گناه سخني بگويد يا عملي انجام دهد، و در آن به شخصي نسبت بدي بدهد و وي را متهم كند و يا از راه راست گمراهش كند، براي توبه از آن فقط لازم است از خدا در مورد گناهي كه انجام داده، استغفار و توبه كند.
اما اگر با سخن يا رفتار گناهي كه انجام داده، ذهنيتي در ديگران نسبت به شخص مورد اتهام ايجاد كرده، بايد سعي نمايد ذهنيّت منفي ديگران را كه با سخنان او ايجاد شده، برطرف نمايد. در مواردي كه چاره اي جز اعتراف وجود ندارد، بايد با اعتراف به عمل خود، اشتباه خود را جبران كند.
كلام پاياني:
رسول اكرم(ص) فرمود:«هر مرضي، دارويي دارد. داروي گناهان، استغفار و طلب عفو و آمرزش از خدا است».(1)
براي پاك كردن گناهان از نامه عمل، كافي است انسان از صميم دل توبه كند. بر ترك گناه تصميم بگيرد. در اين جهت، فرقي بين گناه كبيره و صغيره، كم يا زياد بودن آن نيست. با توبه حقيقي، خداوند گناهان فرد را مي بخشد.خداوند در قرآن مي فرمايد:
«قل يا عبادي الّذين اسرفوا علي انفسهم لا تقنطوا من رحمة الله أنّ الله يغفر الذنوب جميعاً، إنّه هوالغفور الرّحيم؛(2) بگو: اي بندگان من كه (با گناه كردن) بر خود ظلم و ستم روا داشتيد، از رحمت خداوند مأيوس و نا اميد نشويد كه خدا همه گناهان را مي آمرزد » و در آيه اي ديگر مي فرمايد:« توبوا الي الله جميعاً»(3) هر گناهكاري دعوت به توبه شده است.
پي نوشت ها:
1. محمد ري شهري، ميزان الحكمه، ج 2، ص 997، شماره 6655، ماده ذنب، دار الحديث.
2. زمر(39) آيه 53.
3. نور(24) آيه 31.
موفق باشید.
