ما قبل از اینکه به این دنیا بیایم کجا بودبم یعنی تو دنیای دبگه قبل از این دنیا زندگی میکردیم
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
تعبير " ما " يا اشاره به جسم ما دارد يا روح ما؛ جسم ما يقينا معلول علل و عوامل مادي همين دنياست و قبل از اين كه اين جسم تحت عنوان موجودي با مشخصات ما شكل بگيرد جزء اجزاء همين عالم بوده و ربطي به ما نداشته؛ اما روح ما كجا بود ؟ عده اي معتقدند كه روح انسان ها ازلي است و از ازل خلق شده بود و در وقت تشكيل جنين در رحم، اين ارواح به اين بدن مادي ملحق شد.
به اعتقاد افلاطون روح جوهرى است ازلي كه قبل از بدن موجود است، اما وقتي بدنى آماده مىشود، از مرتبه خود «تنزل» كرده، به بدن «تعلق» مىگيرد.(1) البته دانشمندان و فلاسفه اسلامي به جهت مشكلاتي كه اين نظريه دارد آن را رد كرده و قايل به حدوث ارواح هستند.
برخي از انديشمندان ديني هم بر اساس برخي آيات قرآن (2) وجود عالمي به نام " عالم ذر " را پذيرفتند و معتقدند كه ارواح انسان ها پيش از خلقت دنيايي، نوعي تجربه پيشيني در عالم ذر دارد و در وقت شكل گيري جنين، روح از عالم ذر به اين عالم منتقل مي گردد كه اين امر هم مورد اختلاف و نظر انديشمندان ديني است و امر ثابت شده اي نيست.(3)
برخي از فلاسفه و انديشمندان اسلامي نظير ملاصدرا معتقدند كه روح انسان ها حقيقتي مادي دارد و در هنگام شكل گيري جسم نيز به تدريج روح شكل مي گيرد و در ابتداي كار جسماني و مادي است، اما به مرور زمان جنبه تجرد از ماده پيدا كرده و قالب روحاني پيدا مي كند؛ به تعبير ملاصدرا روح انسان" جسمانيه الحدوث و روحانيه البقاء " است.
صدرالمتألهين بر آن است كه روح آدمي از عصاره و تلطيف بدن انسان خلق مي گردد. در آغاز پيدايش و مبدأ خلقت آن جسماني است، ولي بر اثر حركت جوهري به تدريج رو به سوي تجرد مي رود و تا تجرد تام عقلي نايل مي گردد.
از باب تمثيل و تشبيه صدرا معتقد است كه روح آدمي نظير نور چراغ است. همان طور كه روغن و نفت از طريق فتيله عبور مي كند. وقتي نزديك شعله چراغ رسيد، تبديل به گاز مي شود، آن گاه تبديل به شعله و بعد تبديل به نور مي گردد. روح انسان نيز چنين مسيري را طي مي كند تا اين كه از مرتبه ماده به تجرد مي رسد و روح مجرد مي شود. تفصيل اين بحث را در منبع ذيل جويا شويد.(4)
پينوشتها:
1. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار(مقالات فلسفي)، تهران، انتشارات صدرا، چهارم، 1377ش، ج13، ص273.
2. اعراف(7) آيه 172 - 174.
3. جوادي آملي، عبدالله، فطرت در قرآن، ويرايش محمدرضا مصطفي‌پور، انتشارات اسراء، ۱۳۸۶ش، ص 123 - 126 و 135.
4. محمدامين صادقي، نتايج كلامي حكمت صدرايي، نشر بوستان، قم، 1389 ش، ص203.
موفق باشید.
