نحوه ی پاسخ به یک شبهه در خصوص حج

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در مورد اين قبيل مطالب بايد گفت معمولا اين قبيل مطالب آميخته اي از اخبار درست و نادرست است كه به اغراض ضد ديني و نه به هدف حل مشكل و يا بهبود يك روند معقول رفتاري انتشار مي يابد و نقد روشن و منطقي در قبال اين قبيل حملات بهترين شيوه در برابر آن است ، بخصوص اگر به شكل ارائه موارد نقض و مستندات مخالف باشد.
به يقين برخي از اظهارات نقل شده در اين متن آماري نادرست بوده و اظهارات مسئولين و حتي زوار در سال هاي گذشته به وضوح خلاف اين ادعا را به اثبات مي رساند كه " ماموران كشور عربستان بدترين و توهين آميز ترين رفتار را با زوار ايراني داشته اند و ايران از لحاظ توهين ماموران عربستان مقام اول را به خود اختصاص داده است " ؛ زيرا محدوده ارتباط و تعامل زوار با ماموران تنها منحصر در ورودي و خروجي فرودگاه و يا ماموران شرعي در اماكن ديني است.
به صراحت مسئولين مربوطه و زائران نحوه برخوردها در فرودگاه با زائران ايراني لااقل در چند سال اخير بسيار خوب و محترمانه بوده و حتي از بازجويي هاي شديد بخصوص در سال گذشته خبري نبود؛ البته اختلافات اعتقادي در نحوه عملكرد زوار در امكن ديني ماند خواندن زيارت نامه و ... اموري است كه در مواردي خلاف آيين نامه هاي قانوني در اين كشور بوده و زائران ايراني موظف به رعايت اين آيين نامه ها هستند و بعضا تخلفات صورت گرفته در اين زمينه موجب برخي مشكلات مي شود كه اين امر ربطي به مليت زائر ندارد.
اين ادعا هم كه" زائران ايراني ناخواسته ترين و منفورترين خارجي ها در عربستان محسوب مي شده اند" هم به يقين دروغ است. زيرا جمعيت اقليت عربستان كه جمعيت شيعه هستند به يقين عشق و ارادت عجيبي به ايرانيان دارند و شيعيان ايران با علاقه در مساجد شيعيان عربستان حاضر شده و با هم تعامل سازنده اي دارند.
حتي جمعيت اكثريت سني عربستان نيز به دليل علاقه زوار ايراني به خريد سوغات در بازارهاي آن ها شوق زيادي به حضور ايراني ها در عربستان دارند و حتي به شهادت زوار ايراني معمولا از زوار مختلف سراغ زائران ايراني را گرفته و زمان حضور آنان در مكه و مدينه را جويا مي شوند.
دوليت عربستان نيز همه ساله ظرفيت مقرر و معيني را بر اساس سهميه هاي تعيين شده به زوار ايراني اختصاص داده و همكاري مناسبي را با مسئولان بعثه ايران و سازمان حج و زيارت دارد كه معمولا از جانب مسئولان ايران مورد تقدير قرار مي گيرد.
فتواي كافر دانستن ايرانيان هم دروغ است و اين قبيل فتاوا هرچند ممكن است در مورد برخي افراد كه اعمال خاصي را انجام مي دهند مثلا به زيارت قبور مي روند از برخي مفتيان غير مشهور وهابي رسما صادر شود، اما از جانب مفتيان رسمي عربستان آن هم در مورد همه مردم ايران به هيچ وجه صادر نشده است و اگر عربستان ايرانيان را كافر مي دانست، طبق قوانين خود نمي توانست اجازه ورود ايرانيان با مكه را بدهد، چون ورود كفار به حرم ممنوع است.
اما عمده اشكالات متن مذكور به اصل فريضه حج و تصور عوامانه از اين فريضه مهم در حد يك سفر عادي زيارتي و يا يك توريسم مذهبي است، در حالي كه به هيچ وجه اين گونه نيست. در واقع فريضه حج به عنوان يك فريضه واجب بايد همانند هر عمل ديني ديگر حتي در شرائط سخت و دشوار انجام شود و موانع اجتماعي و سياسي و اقتصادي نبايد جلوي انجام اين عمل مهم و واجب را بگيرد.
در اسلام يكي از 5 ركن اساسي دين حج قلمداد شده است (1) در نتيجه برابر دانستن اين عمل واجب با سفرهاي زيارتي عادي و مقايسه آن با انفاقات و مبرات و خدمات اجتماعي بي مورد است؛ اگر بنا بر مقايسه باشد مي توان بسياري از اداب و سلوك فرهنگي و رسومات عرفي را كه هر ساله در ايران انجام مي شود مقايسه كرد و مثلا گفت هر ساله چند هزار ميليارد تومان در كشور هزينه رسم و رسوماتي مانند سفره هفت سين و تشريفات شب يلدا و... مي شود كه با اين پول مي توان چند صد بيمارستان و مدرسه و ... ساخت.
بديهي است كه از نظر همين مخالفان اعمال ديني مانند حج اين مقايسه ها بي معناست و نبايد امور مختلف را در مقايسه با هم ديد، در اين صورت بايد از اين افراد ملي گرا پرسيد اگر اين مقايسه در اين گونه امور عرفي و غير واجب مجال ندارد، چگونه در مورد يك عمل واجب و ضروري قابل طرح است. البته بديهي است كه اگر موانعي مهم و ضروري مانند هتك حرمت مسلمانان و يا مشقت فوق طاقت در انجام يك عمل ديني وجود داشته باشد انجام اين عمل واجب از وجوب مي افتد كه اين امر هم بر اساس رواياتي است كه تاكيد مي كند:
« رُفِعَ عَنْ أُمَّتِي أَرْبَعُ خِصَالٍ خَطَأُهَا وَ نِسْيَانُهَا وَ مَا أُكْرِهُوا عَلَيْهِ وَ مَا لَمْ يُطِيقُوا (2) از امت من چهار چيز برداشته شده خطا و فراموشي آن ها و آنچه به انجام آن اجبار شوند و آنچه فوق طاقت آن ها باشد.»
در كشور عربستان هم در طول تاريخ حكومت هاي گوناگوني روي كار آمده اند و مسلمانان جهان از هر نژاد و مليت و مذهب تلاش كرده اند با حكومت هاي حاكم در اين كشور كنار آمده و تكليف ديني خود را انجام دهند و شيعيان ايران هم همين گونه عمل كرده و مي كنند و اگر در برهه اي از زمان به تشخيص مراجع و بزرگان دين انجام اين عمل ديني داراي مفاسدي بيش از مصالحش باشد، موقتا انجام آن متوقف خواهد شد.
در پايان بايد گفت مخلوط كردن اعمال عبادي و معارف عميق ديني با تعابير شاعرانه و احساسي چيزي جز عدول از حريم منطق و تعقل نيست كه اين امر در يك بحث منطقي و عقلاني كاملا ناصحيح و به دور از ضوابط متعارف است؛ بديهي است كه ساحت عرفان و معنويت با نگاه خاص خود از ساحت اعمال ديني با ضوابط قانوني و فقهي خود را نمي توان در هم آميخت و نقد ظاهر گرائي هاي بي توجه به باطن را به منزله انكار همه دستورات ديني و فقهي دانست.
پي نوشت ها:
1. ثقة الاسلام كلينى، الكافي، دار الكتب الإسلامية تهران، 1365 ه ش، ج 2، ص 18.
2. همان، ج 2، ص 462.
موفق باشید.