چرا در قرآن همیشه ابتدا از مردان نام برده سپس زنان؟

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
1. بنا بر متن اصلي اسلام يعني قرآن، زن از همان خمير مايه اي آفريده شده كه خمير مايه آفرينش مرد بوده است.(هو الذي خلقكم من نفس واحده و جعل منها زوجها)(1)
2. مخاطب قرآن نه مرد بلكه انسان اعم از زن و مرد است.(ناس، بني آدم،انسان)
3.از نظر قرآن نه مرد برتر است و نه زن، بلكه برتر و مقرب تر در نزد خدا(كه حقيقت برتري است) مردان و زناني اند كه تقواي بيشتري دارند.(انا خلقناكم من ذكر و انثي و...ان اكرمكم عند الله اتقاكم)(2)
4.مسووليت اجتماعي زن و مرد يكسان است:(المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولياء بعض يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر )(3)
اما زبان قرآن عربي است و زبان عربي برخلاف زبان فارسي از دو نوع ضماير مذكر و مؤنت برخوردار است. عرب‏ها اموري كه مخصوص زنان باشد، را با واژگان مؤنت و امور مخصوص مردان را با واژگان مذكر بيان مي‏دارند. به جز اين دو مورد، در دو مورد ديگر، يكي در اموري كه بين زنان و مردان مشترك باشد و ديگري در اموري كه جنسيت در مورد آنها اصلاً مطرح نيست، مانند خدا و فرشتگان، از ضماير و واژگان مذكر بهره مي‏گيرند؛ يعني در چهار حالت مذكور از الفاظ مذكر و تنها در يك حالت لفظ مؤنت بهره مي‏گيرند. در عين حال در بعضي از موارد به لفظ نظر كرده و با توجه به لفظ، مؤنث يا مذكر آورده مي‏شود، در حالي كه از نظر جنس متفاوت با لفظ مي‏باشند.
بديهي است كه هر كتابي بخواهد با اين زبان نوشته شود، اگر چه كتاب الهي باشد، بايد از قواعد آن زبان پيروي كرده و بر آن ساختار باشد و نمي‌تواند بر اساس قواعدي باشد كه براي مردم آن زبان مأنوس نيست؛ چون در اين صورت اصل و هدف آن كتاب (قرآن ) كه فهم مردم باشد، برآورده نخواهد شد.
بنابراين، قرآن به مقتضاي اين كه به زبان عربي نازل شده است، با همين گفتمان سخن مي‏گويد. همگام با قواعد عربي در سه حالت از ضماير و واژگان مذكر و در يك حالت از واژگان مؤنث بهره مي‏گيرد.
با اين توضيح روشن مي‏گردد كه قرآن براي خويش گفتمان ويژه مردانه يا زنانه ابداع نكرده است، بلكه زبان قرآن، زبان محاوره عربي است و قواعد و ادبيات و دستور زبان عربي در آن به كار رفته است.
هم چنين متوجه مي‌شويم كه در جاهايي كه خطاب به لفظ مذكر آمده، اما معنا و مفهوم آن عام و شامل زنان و مردان است، اختصاص به مردان ندارد.
مانند بسياري از آيات كه به خطاب يا ايها الذين آمنواآمده است.
با اين وجود براي اين كه مبادا عرب متكبر يا غير عرب جاهل قرآن را مردانه نشمارد، در آياتي به يكساني زنان و مردان تاكيد كرده است.
"اسماء بنت عميس" به پيامبر اسلام(ص) عرض كرد: چرا فضايلي كه در قرآن به صورت جمع مذكر بيان شده است، در مورد زنان مطرح نيست، كه به دنبال آن آيه مذكور نازل شد و در مورد يكايك صفات و فضايل اخلاقي با تعهد و تأكيد به صورت دو جمع مذكر و مؤنث بيان گرديد،(4) تا بدين طريق شبهه مذكور مرتفع گردد و كسي گمان نكند اگر به مقتضاي ادبيات عرب در امور مشترك، از الفاظ مذكر بهره گرفته مي‏شود، آن را از امور اختصاصي به مردان برداشت نكنند.
در اين باره برخي از مفسران نوشته‏اند: اين آيه به يك حقيقت مهمي اشاره مي‏كند و آن اين است كه آن چه در قرآن به صيغه مذكر آمده است، به مردان اختصاص ندارد، بلكه شامل هر دو جنس مرد و زن مي‏شود. (5)
پس اين كه در غالب موارد فقط صفت يا فعل مذكر آمده و در موردي هم كه هر دو هستند، ابتدا مذكر آمده براي اعلام برتري مردان نيست. بلكه رعايت قواعد زباني است كه قرآن بر آن نازل شده و رعايت اين قواعد براي مخاطبه با آن مردم لازم است.
پي نوشت ها:
1. اعراف(7)آيه179.
2. حجرات(49)آيه13.
3. توبه(9)آيه71.
4. مكارم شيرازي، تفسير نمونه، تهران، اسلاميه، 1374ش، ج 17، ص 308.
5. سيد محمد تقي مدرسي، تفسير هدايت، مشهد، بنياد پژوهشهاي آستان قدس، 1377،ج 10، ص 267.
موفق باشید.