رابطه حضرت موسی

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پاسخ در دو محور بيان مي شود:
الف_ در باره فراز اول بايد گفت: در ماجراي گفتگوي خدا با حضرت موسي، بايد توجه داشت كه آن رابطه به شكل غير مسقيم بوده، زيرا خداوند در درختي تجلي كرد و ايجاد كلام نمود. موسي از طرف راست وادي ايمن از درختي شنيد كه مي‌گويد: خداوند پروردگار عالميان هستم. (1) خداوند آن صدا را در آن درخت ايجاد كرد تا آن گونه درخت سخن بگويد.
در اين كه خداوند متكلم است و كلام دارد و گفتگو مي‌كند، مراد ايجاد سخن است. از اين رو امير مومنان فرمود: «انما كلامه سبحانه فعل منه انشائه؛ (2) سخن خدا همان فعل اوست كه ايجادش كرده». (3)
پس خداوند قدرت دارد، امواج صوتي را در هر چيز بخواهد بيافريند و در اين ماجرا صوتي را در ميان درخت ايجاد كرد (4)، چون موسي جسم و گوش دارد و شنوايي بايد از طريق وجود امواج صدا باشد .(5)
علامه طباطبايي گفته است:
اين آيه شريفه بدون ترديد دلالت دارد بر اين كه درخت مزبور به وجهي مبدا آن ندا و آن گفتگو بوده، درخت سخن نگفته، بلكه سخن، سخن خدا و قائم به او بوده، نه قائم به درخت، همان طور كه كلام ما آدميان قائم است به خود متكلم، پس در حقيقت درخت حجابي واسط بود كه خداوند از وراي آن با موسي سخن گفت. در مجموع اين نكته قطعي است كه خداوند در اين ماجرا بدون واسطه با موسي سخن نگفته است، بلكه از فراسوي حجاب و واسطه‌اي كه درخت بوده ،سخن گفت. صوت و صدا را در آن درخت ايجاد كرد تا موسي كلام او را از آن طريق بشنود. (6)
ب_در باره فراز دوم پرسش بايد گفت و براساس آموزه متعالي؛ لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ(7) چشم‌ها او را در نمي‌يابد و اوست كه ديدگان را در مي‌يابد». ديدار حسي خداوند براي هيچ كسي در دنيا واخرت ميسور نيست.
اما حضرت امير فرمود: « چشم‌ها او را آشكار نبيند، لكن دل‌ها به حقيقت‌هاي ايمان دركش كند».(8) اين رؤيت قلبي و ايماني خدا براي همه انسان‌هاي كامل و اهل ايمان ميسور است،خ:
برخي‌اهل‌سنت‌مانند اشعري ها بر‌ اين ‌اعتقادند كه‌ مردم‌ در قيامت ‌خدا را با چشم ‌ظاهري ‌مي‌بينند و معمولا به‌ آيه ‌شريفه"‌؛ صورت‌هايي ‌در آن‌روز شاداب ‌است ‌و به ‌سوي‌ پروردگارش ‌مي‌نگرد[9] استناد مي كنند.
ولي ‌به‌ اعتقاد شيعه ‌دلايل ‌عقلي‌ و نقلي رؤيت ‌خدا را ناممكن مي‌داند ؛ زيرا لازمه ‌رؤيت‌ و ديده‌ شدن ‌چيزي ‌اموري ‌است‌كه ‌هيچ‌ يك‌از آن‌ها در مورد خداوند ممكن‌نيست ‌مانند جسم ‌بودن‌، مكان‌ داشتن‌، جهت ‌داشتن‌؛ علامه‌ طباطبايي ‌مي‌گويد:
رؤيت ‌با چشم‌خواه ‌به ‌همين‌كيفيتي ‌باشد كه ‌امروز است ‌و يا با تحول‌ به‌ شكل‌ديگر به ‌هر حال ‌يك ‌امر مادي‌ و طبيعي‌است‌كه‌با اندازه‌ و شكل ‌و رنگ ‌و عمق سروكار دارد و اين‌ها همه ‌اموري ‌مادي‌ و طبيعي‌هستند و محال ‌است ‌به‌ ذات ‌پاك ‌پروردگار چه‌ در دنيا و چه ‌در آخرت ‌ارتباطي ‌پيدا كند.[10]
اما آيه‌مذكور در مورد پاداش هاي‌روحاني‌و معنوي‌بندگان‌است‌كه ‌تنها به‌ذات‌پاك ‌پروردگار اميد دارند؛ يعني‌،با نگاهي‌با چشم‌دل‌و از طريق‌شهود باطني‌، آن‌كمال‌و جمال‌مطلق‌را مشاهده‌مي‌كنند و مجذوب‌ذات‌بي‌مثالش‌مي‌شوند.
بر اساس آنچه ذكر شد مشاهده خداوند به شكلي محسوس و شناخته شده دنيايي براي هيچ كس ممكن نيست و اگر امري عقلا محال شد اين استحاله ربطي به دنيا و آخرت ندارد و در هر حال محال است ؛ پس انسان چه قبل و چه بعد از مرگ نمي تواند با خداوند ملاقات بصري و مشاهده حسي داشته باشد و اگر در منابع ديني مانند برخي آيات و روايات اشاراتي به اين امر شده مراد رويت حسي خداوند نيست. چون چنان كه گفتيم هرگونه رويت حسي خداوند كه مجرد از ماده است محال است.

پي‌نوشت‌ها:
1. قصص (28) آيه 30.
2. نهج البلاغه، نشر موسسه امير المومنين، قم ، 1380 ش ،خطبه 186.
3. محمد امين صادقي جلوه‌هاي قرآني در نگاه امام خميني، نشر موسسه آثار امام، 1388 ش، ص 41.
4. قصص (28) آيه 30.
5. ناصر مكارم تفسير نمونه نشر دار الكتب الاسلاميه، تهران، بي‌تا. ، ج 16، ص 75.
6. علامه طبا طبايي الميزان، نشر جامعه مدرسين، قم، بي‌تا، با ترجمه سيد محمد باقر همداني.، ج 16، ص 45.
7. انعام (6) آيه 103.
8. نهج البلاغه، نشر موسسه امير المومنين . قم 1375 ش . خطبه 179.
9. قيامت (75)آيه 22-23.
10. ناصر مكارم . پيام قرآن نشر دار الكتب ا لاسلاميه تهران بي تا . ،ج 4 ،ص233.
موفق باشید.