شرح زیارت جامعه کبیره

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در اين بخش از زيارت، ائمّه اطهار (عليهم‏السلام) به عنوان قائد و رهبر اُمم معرفي شده‏اند. اين رهبري، عموميت دارد و شامل رهبري مادي و معنوي مي‏شود، چنان كه امم نيز عام است و امت‏هاي گوناگون را در بر مي‏گيرد. بنابر اين، هر امتي در هر زمان و مكاني از فيضي مادي يا معنوي بهره‏مند شد از بركت وجودي ائمّه اطهار (عليهم‏السلام) است. سرّش آن است كه آن پيشوايان نور، مجاري هرگونه فيض تكويني و تشريعي خدا هستند و به واسطه آنها ارتباط بين عالم امكان و واجب تعالي برقرار مي‏شود ممكن نيست فيضي مادي يا معنوي از جانب حق تعالي تنزّل پيدا كند و ممكن الوجودي از فيض واجب الوجود بهره‏اي بگيرد و ائمّه اطهار (عليهم‏السلام) واسطه آن نشده باشند.
و فرقي نيست آن فيض به عالم فرشتگان برسد يا به عالم انسان‏ها، حيوانات، نباتات ياجمادات.
علامه مجلسي (رحمه‏الله) در شرح نخستين حديث اصول كافي مي‏گويد:
براساس اخبار و روايات، تمام علوم و حقايق به وساطت ائمّه اطهار (عليهم‏السلام) بر ساير مخلوقات، حتي فرشتگان و پيامبران افاضه مي‏شود.
سپس نتيجه‏گيري مي‏كند و مي‏گويد: با اخبار مستفيضه ثابت شده است كه ائمّه اطهار (عليهم‏السلام) وسيله‏هاي ارتباط بين خلق و حق تعالي در افاضه هرگونه رحمت، علوم و كمالات به جميع خلق هستند و هر چه توسل و اذعان به فضل آنان بيشتر باشد، جوشش فيض خداي تعالي بيشتر خواهد بود؛ و قد ثبت فى الأخبار أنّ جميع العلوم والحقايق ...(1).
افزون بر اين، شعاع رهبري و زعامت آن ذوات نوراني از عالم بشريت فراتر مي‏رود و مجموعه نظام كيهاني با همه موجودات و مخلوقاتش را دربرمي‏گيرد.
نمونه‏هايي از رهبري امامان (عليهم‏السلام)
يكي از شيعيان امام باقر(ع) هنگام ورود به خانه آن حضرت، مرتكب خلافي شد. امام باقر(ع) از داخل منزل فرياد برآورده، فرمودند: «أُدخُل لا أُمّ لك». وقتي وارد شد به او فرمود: چرا چنين كردي؟ گفت: مي‏خواستم شما را بيازمايم كه آيا از پشت در و ديوار هم متوجه مي‏شويد يا نه؟ امام باقر(ع) فرمود:
راست گفتي، قصد تو امتحان بود، ولي بدان كه اگر اين در و ديوار بتواند حجاب و مانع چشمان ما باشد پس بين ما و شما فرقي نخواهد بود.
آن‏گاه فرمود:
مبادا ديگر تكرار شود؛ روى عن أبى الصباح الكنانى قال: صرتُ يوماً إلي باب أبى جعفر(ع) فقرعت الباب فخرجتْ إلىّ وصيفةٌ ناهد فضربتُ بيدى علي رأس ثديها فقلتُ لها: قولى لمولاكِ إنى بالباب، فصاح من آخر الدار «أُدخل لا أُمّ لك فدخلتُ وقلتُ: ما أردتُ ريبةً ولا قصدتُ إلّا زيادةً فى يقينى، فقال عليه السلام: صدقتَ، لئن ظننتم أنّ هذه الجدران تَحْجب أبصارَنا كما تَحْجب أبصارَكم إذاً لافرق بيننا وبينكم، فإياك أن تعاود لمثلها»(2).
ابوبصيرمي‏گويد:
در كوفه به زني قراءت قرآن مي‏آموختم، روزي با او مزاحي كردم. چون در مدينه بر امام باقر(ع) وارد شدم، عتابم كرد و فرمود: كسي كه در خلوت مرتكب خلاف مي‏شود خدا نسبت به او اعتنايي ندارد، به آن زن چه گفتي؟ (چرا با او مزاح كردي؟) من از شرمندگي صورتم را گرفتم و توبه كردم. امام باقر(ع) به من فرمود: تكرار مكن؛ عن أبى بصير قال: كنت أُقري‏ء إمرأةً القرآن بالكوفة فمازَحْتُها بشى‏ءٍ، فلمّا دخلتُ علي أبى جعفر(ع) عاتبنى و قال:«من ارتكب الذنب فى الخلاء لم يعبأ الله به، أىّ شى‏ء قلت للمرأة؟ فغطيتُ وجهى حياءً وتبتُ، فقال(ع): لاتعد»(3).
بنابراين، آنها رهبراني هستند كه تمام امت‏ها را با اعمالشان، در تمام شرايط، به شكل مناسب و به فراخور حالشان رهبري مي‏كنند، ليكن كساني از نسيم رباني اين رهبري بهره‏مند مي‏شوند كه خود را در مسير آن رهبري قرار دهند. چنان‏كه هدايت الهي نيز فقط دست كساني را مي‏گيرد كه دريچه قلبشان را به سوي آسمانِ معنا بگشايند تا شعاع وحي الهي قلب آنان را حياتي مجدد ببخشد:
(ذلك الكتاب لا ريب فيه هدي للمتقين)(4)؛ در آن كتاب [كه شما از حريم عظمتش دور هستيد] شك راه ندارد و هدايت براي تقوا پيشگان است.
بنا براين تصرفات ائمه(ع) به اذن خدا و بر اساس شرائط و لياقت افراد هست نه بدون حساب و در نظر گرفتن ظرفيتها .
براي توضيح بيشتر مراجعه فرماييد به كتاب ادب فناي مقربان، 4
پي نوشت ها:
1. كليني، محمد بن يعقوب، الكافي، ج 1، ص 198.
2. علامه مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، ج46، ص248، ح40.
3. همان، ص 47.
4. آيه الله جوادي آملي، ادب فناي مقربان، نشر اسرا، ج1، ص210.
موفق باشید.