بنام خداوند
مگر نه اینکه نافرمانی خدا از روی هوی و خواهش نفس و شهوت و بعد حیوانیت صورت می پذیردو نه بر اساس عقل؟
مگر نه اینکه شیطان جز ملائک محسوب میشود؟( و اذ قلنا للملائکه السجدو لادم فسجدو الا ابلیس)
سوال من این است اگر شیطان از ملائک بود و همانطور که میدانیم ملائک فقط بر اساس عقل عمل میکنند و بعد حیوانیت ندارند و برتری انسان نسبت به ایشان بخاطر این قضیه است که انسان هم عقل دارد و هم شهوت و هوی ، پس شیطان چطور نافرمانی خدارا انجام داد آیا عقل به این کار حکم کرد یا هوی و اگر هوی بود پس چطور میگویند که ملائک عقل مطلقند و خالی از هوی
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
طبق آيات قرآن و روايات متعدد شيطان از جنيان است. خداوند مي فرمايد:« تمام فرشتگان سجده كردند، جز ابليس كه از جنس جن بود».(1)
و از امام صادق(ع) در مورد ابليس سؤال شد كه آيا شيطان از فرشتگان بود؟ حضرت فرمود: «ابليس از جن بود، ولي همراه فرشتگان بود؛ آن چنان كه آن‌ها فكر مي‌كردند از جنس آنان است؛ اما خدا مي دانست كه از آن‌ها نيست».(2) پس در حقيقت ابليس همواره جن بود نه فرشته، و جنيان هم مثل آدميان موجود مختار و مكلف اند و در نتيجه شيطان از روي اراده و اختيار از سجده كردن امتناع تمرد كرده است.
از طرف ديگر بايد اشاره شود كه عدم اختيار فرشتگان خود امري است كه مورد ترديد انديشمندان است. بلكه از شواهد و قرائن مي توان دريافت مي شود كه اين تصور در مورد فرشتگان صحيح نيست؛ به عبارت روشن تر مكن است از برخي آيات قرآن مجيد (3) استفاده شود كه ملائكه (فرشتگان) موجوداتي مستقل و داراي اختيار بوده، اعمال و رفتارشان از سر شعور و اراده تحقق مي يابد.
بنابراين مي توان احتمال داد ملائكه داراي اختيار هستند، و به فرض شيطان از فرشتگان باشد باز هم مجبور نبوده است.
اما به يقين شيطان از فرشتگان نبوده، اما در مورد دليل اين كه چرا در كنار خطاب فرشتگان به سجده بر آدم او هم مامور به سجده شد بايد گفت:
اين كه در برخي آيات گفته شده به فرشتگان گفتيم سجده كنند و همه سجده كردند جز ابليس، دليل بر فرشته بودن او نيست، بلكه در اين خطاب جنبه اكثريت افراد مورد توجه قرار گرفته كه در اصطلاح عربي به اين امر تغليب گفته مي شود يعني غلبه دادن اكثريت افراد در به كار بردن تعبير خطاب؛ در واقع در چنين مواردي خطاب به جمعيت است نه يك نفر و به همين دليل، وقتي خطابي به جمعيتي شود آن خطاب شامل اشخاصي غير از خود عنوان خطاب نيز مي باشد.
به علاوه مامور بودن شيطان به سجده بر آدم امري بديهي است هرچند در اين تعبير به طور واضح بيان نشده باشد، چون اگر اندك ترديدي در اين مساله وجود داشت، شيطان در پاسخ خداوند كه چرا سجده نكردي مي گفت چون من مامور نبودم.
دليل روشن تر بر اين امر غير از مطالب مذكور آيه ديگر قرآن است كه به صراحت مامور بودن شيطان بر سجده را روشن مي سازد:
قالَ ما مَنَعَكَ أَلاَّ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُك،(4) خداوند به او فرمود: «در آن هنگام كه به تو فرمان دادم، چه چيز تو را مانع شد كه سجده كنى؟ »
پي‌نوشت‌ها:
1. كهف (18)، آيه 50.
2. علامه مجلسى، بحار الأنوار،مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، 1404 ق، ج 60، ص 218.
3. مؤمن،(40) آيه 7.
4. اعراف (7) آيه 12.
موفق باشید.
