اهل بیت وعالم برزخ

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پاسخ در دو محور بيان مي شود:
الف_ در باره فراز اول پرسش در ابتدا بايد گفت: اطلاعات ما در خصوص عالم برزخ و مراتب و درجات آن، چندان كامل نيست و پاسخ دقيقي به اين گونه پرسش‌ها نمي‌توان داد؛ اما به طور كلي، مي‌توان گفت شيوه ادراك عالم برزخ، براي افراد مختلف يكسان نخواهد بود و افراد گوناگون برزخ‌هاي مختلفي را تجربه مي‌‌كنند.
اما در عين حال، در خصوص اصل ادراك برزخ براي حضرات معصومين يا زمان آن، تفاوت‌هايي وجود دارد و عده‌اي از انديشمندان معتقدند كه اين بزرگوران، برزخي به مراتب كوتاه ‌تر از ديگران دارند.
امام راحل (ره) در كتاب چهل حديث خودشان آورده‌اند:«برزخ و قبر انسان، روشن‌تر و گشاده‌تر، و مكث انسان در آن، كمتر است و لهذا براي اولياي خدا، بيشتر از سه روز ـ چنانچه در بعضي روايات است ـ عالم قبر نيست؛ آن هم براي همان علاقه طبيعي و تعلق جبلي است.» (1)
علامه تهراني با صراحت بيشتري از آيات الهي اين گونه استفاده مي‌كند:
«بندگان مُخلَص خدا پس از آن‌ كه از دنيا رفتند، در برزخ توقّف ندارند. در قيامت نيز حشر و حضور ندارند. صيحه برزخى اوّل كه صور إماته است و صيحه دوّم كه صور إحياء است، هيچ‌كدام در آن‌ها اثر ندارد؛ چون از اين مراتب و درجات عبور كرده‏اند و در عالمى‏ مافوق عالم برزخ و عالم حشر و نشر و حساب و كتاب و عَرْض و سؤال وارد شده، و وجودشان و سرّشان به حقيقت وجه اللهىّ متحقّق گرديده است كه مرگ و بوار و فناء و نيستى در آن‌جا راه ندارد.» (2)
اما با توجه به بعضي روايات، پذيرش اين ديدگاه قدري مشكل به نظر مي‌رسد و گويا روايات، بيشتر به حضور اين بزرگواران در بهشت برزخي حكايت دارند؛ چنان‌كه در روايت داريم كه امام صادق(ع)فرمود: اين قدر پيامبر (ص) را اذيت نكنيد؟ از امام سؤال شد: چگونه ما پيامبر را اذيت مي كنيم؟ حضرت فرمود: آيا نمي‌دانيد اعمالتان بر آن حضرت عرضه مي‌شود؟ پس هنگامي كه معصيتي از شما ببيند، اذيت مي‌شود. پس رسول خدا (ص) را ناراحت نكنيد؛ بلكه او را خوشحال كنيد. (3)
با توجه به اين‌كه در بهشت عقبا و آخرت، اهل بهشت حزن و اندوهي ندارند، پس ظاهر اين روايات بهشت برزخي را براي پيامبر(ص) و به تبع معصومين ثابت مي‌كند؛ هر چند حقيقت و ماهيت اين بهشت مي‌تواند بسيار متفاوت از بهشت ديگر مؤمنان در برزخ باشد. حال چه آنها در برزخ باشند و يا از آن عبور كرده باشند نسبت به اين عالم اشراف واحاطه ي وجودي دارند.
ب_ در باره فراز دوم پرسش بايد گفت: به صورت كلي درباره ارتباط اموات با زنده ها چنان كه در روايات معصومين (عليهم السلام) آمده و تجربه هايي نيز براي خود مؤمنان پيش آمده ارتباط كساني كه در عالم برزخ به سر مي برند با كساني كه در دنيا هستند به صورت كلي قطع نمي شود و امكان ارتباط وجود دارد. اما كيفيت و حدود و مرزهاي اين ارتباط واضح و روشن نيست و به صورت إجمالي بايد بگوييم كه شخصي كه ازدنيا رحلت نموده طبق درجه و مقاماتي كه بر اثر أعمال صالحه كسب نموده يك نوع إشراف و تسلطي بر امور دنيوي پيدا مي كند و لذا امكان ارتباط براي وي وجود دارد و چه بسا از سخن هاي ما آگاه شوند.
از برخي از آيات قرآن كريم هم أصل اين ارتباط را مي توان كشف نمود چنانكه درباره ارتباط شهداء با دوستانشان كه از قافله شهادت عقب مانده اند آمده كه:« وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ» (4)«و [شهداء] بخاطر كسانى كه هنوز به آنها ملحق نشده‏اند[مجاهدان و شهيدان آينده‏]، خوش وقتند كه نه ترسى بر آنهاست، و نه غمى خواهند داشت».
چنانكه علامه طباطبايي در الميزان (5) و ساير مفسرين گفته اند از آيه استفاده مي شود كه أخبار و احوال مؤمنان و مجاهداني كه بعد از شهدا در دنيا مانده اند به ايشان مي رسد.
پي‌نوشت‌ها:
1. امام خميني(ره)، چهل حديث، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره)، چاپ دوازدهم، 1376، ص 124.
2. محمد حسين حسيني طهراني، معادشناسى، نور ملكوت قرآن‏، بي‌تا، ج‏4، ص 212-211.
3. بحرانى سيد هاشم، البرهان فى تفسير القرآن، تهران، بنياد بعثت، 1416ق، ج 2، ص 839.
4. آل عمران(3) آيه 170.
5. علامه طباطبائي، الميزان في تفسير القرآن، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1417ق ، ج‏4، ص 61.
موفق باشید.