با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
آيين مقدّس اسلام در چهارده قرن قبل ضمن برنامه هاي جامع و سعادت بخش خود توجّه مخصوصي به نسل جوان معطوف داشته و جوانان را از نظر مادّي و معنوي، رواني و تربيتي، اخلاقي و اجتماعي، دنيوي و اخروي و ... تحت مراقبت كامل قرار داده است.
اولياي گرامي اسلام، جواني را يكي از نعمت هاي پر ارج الهي و از سرمايه هاي بزرگ سعادت در زندگي بشر شناخته اند و اين موضوع را با عبارات مختلفي به مسلمين خاطرنشان نموده اند. حضرت علي(ع) مي فرمايد: «شَيْئانِ لايَعْرفُ فَضْلُهُما إلاّ مَنْ فَقَدَهُما: الشَّبابُ وَالْعافِيَةُ»(1) دو چيز است كه قدر و قيمتشان را نمي شناسند؛ مگر كسي كه آن دو را از دست داده باشد، يكي جواني و ديگري تندرستي و عافيت».
در اين حديث اميرالمؤمنين(ع) نعمت جواني را در رديف بزرگ ترين نعمت هاي الهي؛ يعني صحّت و سلامت آورده است و به اندازه اي آن را مجهول القدر دانسته كه پي بردن به ارزش آن را تنها هنگام فقدان آن ميسر مي داند.
به پيري خاك بازيگاه طفلان مي كنم بر سر / كه شايد بشنوم زآنخاك بوي نوجواني را
رسول اعظم(ص) نيز فرمود: «إذا كان يوم القيامة لَم تزِلَّ قَدَمَ عبدٍ حتّي يسألَ عن أرْبَعٍ عن عُمْرِهِ فيمَ أفنَاهُ و عن شَبَابِه فيمَ أبلاهُ»(2) در قيامت هيچ بنده اي قدم از قدم بر نمي دارد تا به اين پرسش ها پاسخ دهد: يكم آن كه عمرش را در چه كار فاني نموده است، دوّم جواني اش را چگونه و در چه راه تمام كرده است؟
شناختن ارزش واقعي جواني و توجّه به زشت و زيباي آن، شرط اساسي سعادت جوانان و راه بهره برداري صحيح از نيروي فّعالۀ آنان است. مربّيان جامعه بايد در كمال واقع بيني از يك طرف متوجّه كمال جواني باشند و از نيروي انساني جوانان به صورت شايسته به نفع ملّت و مملكت استفاده كنند، و از طرف ديگر بايد متوجّه نقايص طبيعي دوران شباب باشند و با راهنمايي هاي صحيح و طرح برنامه هاي عالمانه و عاقلانه، جوانان را براي نيل به مدارج عالي تر مجهّز نمايند و با تعديل تمايلات عاطفي آنان، از سركشي و طغيانشان باز دارند.
- راههاي پيشگيري از غفلت و انحراف فكري جوانان:
1- براي آن كه در تشخيص حدّ واقعي جوانان به راه خطا نرويم و با قضاوت نابه جاي خويش دچار افراط و تفريط نگرديم، براي آن كه با واقع بيني دربارۀ ارزش حقيقي جوانان قضاوت نماييم و از راه حقيقت منحرف نشويم، براي آن كه از طرفي جوانان دربارۀ خود و از طرف ديگر مردم دربارۀ جوانان گمراه نشوند، لازم است تعاليم الهي را در اين موضوع مهمّ، معيار نفي و اثبات خود قرار دهيم و از راهنمايي هاي واقعي رهبران عالي قدر اسلام استفاده نماييم.
2- خانواده، مدرسه، كارگزاران تربيتي و سياستگذاران فرهنگي، هركدام به سهم خود مي توانند در پيشگيري از فريب خوردن جوانان و افتادن آنان در دام افراد و جريانهاي ضدمذهبي، نقش مؤثر ايفا كنند.
نقش خانواده در تربيت، از همان دوران كودكي پديدار مي شود كه به ايجاد فضاي گرم و صميمي در خانواده بر مي گردد. همچنين مدرسه با ارايه برنامه هاي سالم و تقويت باورهاي ديني دانش آموزان مي تواند نسلي مذهبي و غير وابسته به جريانهاي ضدمذهبي، به جامعه تحويل دهد. سياستگذاران فرهنگي نيز مي توانند با ايجاد فضاي مناسب و ساخت مراكز فرهنگي، ورزشي و تفريحي، اوقات فراغت جوانان را پر سازند و از انحراف آنان پيشگيري كنند.
3- بسترسازي براي حضور جوانان در مكانهاي مذهبي: فراهم آوردن زمينه حضور جوانان و نوجوانان در مساجد و بهره گيري آنان از برنامه هاي سازنده و روحبخش مذهبي، جوانان را با خدا مأنوس مي سازد(3) و به زيور خوبي ها و زيبايي ها آراسته مي گرداند.(4)
4- تشويق جوانان به مطالعه كتابهاي سازنده: ممكن است. برخي جوانان به دليل تبليغات رسانه هاي گروهي، نسبت به آگاهي از مسايل ديني احساس بي نيازي كنند و انگيزه اي براي مطالعه نداشته باشند. در اين صورت، بايد بكوشيم اين احساس كاذب از ميان برود و انگيزه مطالعه در جوانان ايجاد شود.
5- تشكيل جلسه هاي مذهبي و سرگرمي مناسب: با تشكيل جلسه هاي آموزش مسايل ديني، سياسي و اجتماعي، گردشهاي دسته جمعي و جلسه هاي دعا و نيايش كه از هدفهاي رفتاري مشخص و دراز مدت برخوردارند، مي توان علاقه هاي جوانان را به اين امور جلب كرد. در اين زمينه از هنر و ادبيات نيز در انتقال باورهاي ديني بايد بهره برد. نمايش فيلم هاي سودمند با درون مايه مذهبي در تقويت دين باوري نسل جوان مؤثر هستند.(5)
6- تشكيل جلسه هاي پرسش و پاسخ و گفت وگو: با بهره گيري از آموزگاران و مربيان علاقه مند و با تجربه مي توان بحث هاي آزاد عقيدتي و سياسي درباره مسايل روز و مورد علاقه جوانان برپا كرد.
7- فراهم آوردن محيط گرم و خانوادگي و برخورد دوستانه با جوانان: نوجوانان در سن بلوغ بيش از حد حساس هستند و به همين دليل، نبايد با آنان با سختي و خشونت برخورد كرد. اگر افراد خانواده به ويژه پدر و مادر، به نيازهاي عاطفي و روانشناختي جوانان و نوجوانان در محيط خانواده توجه داشته باشند، آنان ديگر انگيزه اي نخواهند داشت كه با افراد ناباب، رفت و آمد و دوستي كنند. پس پدران و مادران بايد بكوشند محيطي آرام و سرشار از محبت و احترام براي جوانانشان فراهم آورند.(6)
8- انتخاب دوستان خوب و شايسته: گاه ديده شده است كه همه عوامل تربيتي براي يك فرد فراهم بوده، ولي رفت و آمد با دوستان ناباب، او را منحرف كرده و از هدايت و رشد بازداشته است.(7) ممكن است چنين تصور شود كه چه بسا جوان، فردي را خوب و شايسته تشخيص دهد، در حالي كه وي، فردي مشكلدار و وابسته به جريانهاي ضدمذهبي باشد. پدر و مادر نيز نمي توانند براي فرزند جوانشان، دوستان خوب و شايسته برگزينند. پس مراد از اين موضوع چيست؟ در اين زمينه بايد گفت پدر و مادر ميتوانند از همان دوران كودكي فرزندانشان، دوستاني خوب و شايسته براي آنان انتخاب كنند; چون تجربه نشان داده است كه معمولاً جوانان و بزرگسالان دوستي خود را با افرادي ادامه مي دهند كه در دوران كودكي با آنان دوست بوده اند.
پي نوشت ها:
1. تميمى آمدى، عبدالواحدبن محمد، تصنيف غررالحكم و دررالكلم، دفتر تبليغات قم، 1366 ش، ح 5768.
2. مسند الرضا، تحقيق سيد محمدجواد حسيني جلالي ، دفتر تبليغات اسلامي قم ، 1418ق، ح 36.
3. عنكبوت(29) آيۀ 45.
4. ر.ك: آموزش نماز، ويژه نوجوانان و جوانان، محسن قرائتي.
5. مسايل نوجوانان و جوانان، محمدخداياري فرد، تهران، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، 1372، فصل 4، مذهب و جوانان و نوجوانان.
6. خانواده و مسايل نوجوان و جوان، علي قائمي، شفق، 1370، ص 207-204.
7. ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، ج1، ص51 - 43؛ ج 2، ص 61؛ با جوانان در ساحل خوشبختي، سيدحميد فتاحي، نشر الهادي، 1377، ص281 - 314.
موفق باشید.
