با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در مورد اين كه عبارت "بسم الله الرحمن الرحيم" عبارتي قرآني است، هيچ اختلافي نيست. زيرا اين عبارت، جزيي از آيه 30 سوره نمل است، ولي بحث در اين است كه آيا اين عبارت در ابتداي سوره هاي قرآن جز توبه، در وحي تكرار شده يا اين كه نويسندگان اين عبارت را در ابتداي سوره ها- جز سوره توبه- گذاشته اند؟
شيعه به اجماع و به تبعيت از امامانش، آن را در ابتداي سوره هاي قرآن- جز توبه- از وحي دانسته كه در سوره حمد مستقلا يك آيه شمرده شده، ولي در بقيه سوره ها جزئي از آيه اول مي باشد. اين مسائل از نظر شيعه توقيفي هستند و بايد مطابق روايت و دستور امامان عمل كرد و اين ربطي به رسم الخط قرآن ندارد. (1)
بعضي اهل سنت نظر شيعه را بر گزيده اند.
ابن عباس و عبدالله بن مبارك آن را در ابتداي همه سوره ها جز توبه از وحي مي دانند. شافعي هم در يكي از قول هايش بر اين نظر است.
بعضي ديگر آن را در ابتداي سوره حمد از قرآن و وحي مي دانند، ولي در بقيه سوره ها از وحي نمي دانند. شافعي در قول ديگرش آن را فقط در ابتداي حمد از وحي مي داند و در ابتداي بقيه سوره ها از وحي نمي داند.
گروه سوم هم فقط آن را جزيي از آيه 30 نمل شمرده اند كه توسط نويسندگان مصاحف از همان ابتدا در اوايل سوره ها جز توبه نهاده شده است. (2)
اما اين كه چرا در سوره حمد يك آيه مستقل به حساب مي آيد بايد عرض كنيم كه در اين مورد دليل خاص و روايت داريم كه در سوره حمد بِسْمِ اللَّهِ الرحمن الرحيم را مستقلا به عنوان يك آيه به حساب آورديد:
در كتاب عيون اخبار الرضا روايتي از امام علي (ع) آمده كه فرمود: جزء سوره فاتحه الكتاب است و رسول خدا همواره آن را مي خواند و آيه اول سوره به حسابش مي آورد و از طرق اهل سنت و جماعت نظير اين معنا روايت شده است، مثلا دارقطنى از ابى هريره حديث كرده كه گفت: رسول اللَّه (ص) فرمود: چون سوره حمد را مي خوانيد، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ را هم يكى از آياتش بدانيد، و آن را بخوانيد، چون سوره حمد، ام القرآن، و سبع المثانى است، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، يكى از آيات اين سوره است. (3)
پي نوشت:
1. سيد محمدباقر حجتي، سيد محمدباقر حجتي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ 12، سال 1377، ص 67.
2. ابن عجيبه، البحر المديد، قاهره، عباس زكي، 1419 ق، ج1، ص52.
3. علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ترجمه موسوى همدانى، ناشر دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسين حوزه علميه قم، چاپ قم ،سال 1374 ش، نوبت پنجم ج1، ص 36.
موفق باشید.
