با سلام خدمت شما،
من علاقه فراوانی به خواندن احادیث و روایات و اجرای آنها در زندگی ام دارم، منتها مسئله این است که احساس میکنم برخی واژه ها نیاز به توضیح دارند و تا آنها خوب دانسته نشود نمی توان از احادیث بهره واقعی را برد. مثلا در احادیث به صبر، تفکر، تواضع ........ توصیه شده است و معنای اجمالی اینها مشخص است، اما متاسفانه من منبعی سراغ ندارم که معانی عمیق اینها را باز کرده باشد. مثلا منظور از تشویق به تفکر دقیقا تفکر به چه چیزی است؟ از نظر شرعی چه کسی متفکر است؟ چه کسی صابر است؟ چه کسی متواضع است؟ آیا کتابی هست که دقیقا بیان کرده باشد مثلا منظور از صبر چیست و از آن مهمتر حد اعتدالش چیست. مثلا یکی ممکن است با شنیدن حدیثی درمورد تواضع معنایش را درست نفهمد و آن قدر افراط کند که از حد مورد نظر اسلام خارج شود.
لطفا در صورتی که کتابی با هدف روشن کردن این گونه موارد سراغ دارید معرفی بفرمایید.
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
تصميم و علاقه شما به فهميدن روايات بسي مايه خوشبختي و سعادت است. ما هم به محققين با چنين اراده و انگيزه ارزشمندي، افتخار مي كنيم و شما را مي ستاييم و تحسين مي كنيم و براي موفقيت روز افزون تان دعا مي كنيم.
شما نيز قبل از هر تدبيري از خداوند متعال بخواهيد كه شما را در اين راه پايدار و موفق بدارد. علاقه و انگيزه موتور حركت انسان است. اگر به اندازه كافي ذوق و علاقه داشته باشيد مطمئنا به هدف خواهيد رسيد.
برنامه ريزي و استفاده كردن از اوقات فراغت( و يا از اوقاتي كه اگر برنامه ريزي نشود، هدر مي رود) مي تواند به شما كمك كند تا با استفاده بهينه كردن از اوقات مختلف خود، دسترسي به هدفتان را آسان تر كند. البته لازم به ذكر است اولويت اولتان هم اكنون و در دوره علمي، رسيدگي جدي و كافي به درس هاي رشته تحصيلي تان است، زيرا دانشجو هستيد و از امكانات دانشگاه و فرصت به دست آمده بايد فعلا بيشترين استفاده را در رشته تحصيلي تان ببريد، ولي در عين حال اگر در فرصت باقي مانده وقت پيدا كرديد (كه مطمئنا وقت پيدا مي شود) مي توان به برنامه ريزي حساب شده و درحد توان به فراگيري تفسير روايات نيز بپردازيد.
- نكاتي را به عرضتان مي رسانيم:
1- همانطور كه مي دانيد، متن روايات به مانند قرآن نيازمند شرح و تفسير است. برخي روايات به مانند قرآن داراي معني ظاهري و باطني است و براي فهم برخي روايات بايد به خود معصومين مراجعه كنيم؛ خود ائمه اطهار در اين مورد فرمودند كه برخي روايات ما سخت است:« رواياتنا صعب مستصعب لاتحتمله الاّ ملك مقرَّب او نبىٌمرسل او مؤمن قد امتحن اللّه قلبه للايمان»(1) روايات ما مشكل است كسى جز ملك مقرّب يا نبىّ مرسل و يا مؤمنى كه خدا دل او را به ايمان امتحان كرده باشد، نمىفهمد؛ و حتي مواردي نقل شده كه فرمودند اگر نفهميديد بياييد از ما سؤال كنيد.
2- بيشتر رواياتي كه حاوي خبرهايي از آينده و يا مباحث اعتقادي است در معرض خطر هستند؛ اين جور نباشد كه هر روايتي كه به فارسي ترجمه شده فردي بدون توجه به تفسير و شرح آن نقل كند. چون ما را از معارف اهل بيت دور مي كند.
برخي علما در كنار ترجمه، روايات را شرح مي كردند مثل مرحوم علامه مجلسي در بحارالانوار، گرچه ايشان تأكيد كرند كه از نظر سند همه اين روايات را بررسي نكرده و تنها بنا داشته ام كه روايات را جمع آوري كنم. اما در پايان برخي از روايات، شرح دارند و حتي علماي بزرگي به شرح روايات پرداختند كه ملاصدرا كتاب اصول كافي را شرح كرده است.
- راهكارهايي براي فهم بهتر روايات:
1- يكي از پايه هاي اساسي فهم و تفسير قرآن، آگاهي از معاني الفاظ و مفردات قرآن است. براي فهم اين معاني نبايد به معاني رايج اين زمان و يا به معاني ارتكازي در ذهن مراجعه نمود؛ زيرا چه بسا معاني الفاظ به مرور زمان دگرگون شده و نسبت به معاين رايج در عصر رسالت به نوعي تغيير كرده باشد. بنابراين بايد به طريقي معاني رايج در عصر رسالت را پي جويي كرد كه در اين راه كتاب هاي لغت مناسبي وجود دارد.
2- فهم برخي از روايات بدون مراجعه به احاديث ديگر صحيح اسلامي امكان پذير نيست، زيرا برخي از اين روايات، مطلق هايي اند كه قيود آنها در احاديث ديگر پيامبر و امامان معصوم آمده است.
3- براي فهميدن بعضي از واژه هاي اخلاقي مي توانيد به كتاب ها و منابعي كه از نويسندگان و كارشناسان علم اخلاق محسوب مي شوند، مراجعه كنيد:
1) چهل حديث، نويسنده: امام خميني(ره).
2) اخلاق، نويسنده: عبدالله شبر(ره).
3) همچنين مي توانيد با ديدن برخي از لغات اخلاقي كه ممكن است در قرآن هم بكار رفته باشد، به تفاسير قرآن هم مراجعه كنيد تا از صحت و سقم آن اطلاع پيدا كنيد:
مىتوان گفت بهترين تفاسير شيعى عبارتند از:
1. بهترين و جامعترين تفسير از نظر علمى، فلسفى، كلامى و قرآن به قرآن «تفسير الميزان» اثر علامه سيد محمد حسين طباطبايى است.
2. پس از آن تفسير «تسنيم» تأليف آيتالله جوادى آملى قرار دارد كه همان شيوه را به پيش گرفته و مشرب عرفانى از ويژگىهاى آن است.
3. بهترين تفسير فارسى، اجتماعى و عصرى «تفسير نمونه»، اثر آيةالله مكارم شيرازى و جمعى از محققان است.
ضمنا نرم افزار كتب تفسير نيز از سوي مركز تحقيقات كامپيوتري نور عرضه شده است اين نرم افزار شامل تفسير نمونه، الميزان وديگر كتابهاي تفسيري مي باشد.
- توصيۀ پاياني:
فهم معاني واژگان روايات از اهميت خاصي برخوردار است. مراجعه به كتب لغت در اين زمينه، بسيار مفيد، لازم و كارگشاست. در اين ميان، واژه‌هاي قرآن و روايات از اهميت معناشناسي خاصي برخوردارند. اين متون، زيربناي رفتار و اعتقادات مسلمانان بوده و هميشه مورد مراجعه آنها هستند. راغب در مقدمه كتاب المفردات، اهميت معناشناسي واژگان قرآني را متذكر شده و چون فهم معاني واژگان قرآني اولين قدم مهم در فهم معاني قرآن است، آن را به مثابه تهيه خشت در بناي ساختمان مي‌داند. او در ادامه تأكيد مي‌كند كه شناخت معاني واژگان نه فقط در مورد قرآن، بلكه در همه علوم شرع نافع است.
ولي با اين حال، كافي نيست. كتب لغت قابليت ارائه تمام زواياي معاني بسياري از واژگان روايات را ندارند؛ لذا توصيۀ ما اين است كه سعي كنيد يك استاد دلسوز و متخصص در زمينۀ اخلاق پيدا كنيد تا با علم و نگاه مجموعي به روايات، راهگشاي مشكلات شما باشد.
پي نوشت:
1. شيخ حرعاملي، وسايل الشيعه، آل البيت، قم، 1409ه ق. ج 2، ص 182.
موفق باشید.
