پل صراط

با سلام و سپاس از ارتباطتان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
بر اساس روایات، صراط پلی است بر دوزخ در مسیر بهشت که نیکان و بدان بر آن وارد می شوند. نیکان به سرعت از آن عبور می کنند و به نعمت های بی پایان خدا می رسند، و بَدان سقوط کرده و به قسمت زیرین آن (یعنی جهنم ) سرازیر می شوند. (1)
البته هیچ استبعادی ندارد که در اخرت در ظاهر هم واقعا پلی وجود داشته باشد و انسان ها به عبور از آن مجبور شوند ؛ اما بر اساس منابع دینی و با استفاده از آیات و روایات در مورد حقیقت صراط می توان گفت: منظور از صراط، مجموعه افکار، عقاید، صفات و اعمالی است که انسان با آن‏ها مرتبط است. همین افکار، صفات و اعمال است که در آخرت به صورت گذرگاهی وسیع و دلپذیر یا تنگ وحشتناک ظهور و تجلی می‏کند.
هر انسانی به میزان نزدیکی و انسی که با دستورات الهی و سیره پیامبر و ائمه اطهار دارد، به صراط مستقیم نزدیک‏تر است و در آخرت به راحتی از صراط می‏گذرد، و به میزان بُعد و دوری از راه حق و روش و منش انبیا و اولیای الهی، از صراط مستقیم فاصله دارد و در آخرت از پل صراط در جهنم فرو می‏افتد .
به عبارت دیگر: پل صراط در عالم قیامت ظهور باطن صراطی است که انسان‏ها در زندگی دنیایی داشته و در آن ها قرار گرفته بودند. روشن است همان گونه که بهشت و نعمت های بهشتی و دوزخ و آتش آن از نوع ماده دنیوی نیست، صراط آن جا نیز از نوع ماده دنیوی نیست تا بعد مادی داشته باشد، بلکه ماده و جسم در آن عالم به تناسب قوانین حاکم بر همان عالم خواهد بود.
«صراط» اخروی، ظهور صراط و مسیری است که انسان‏ها در این دنیا داشته‏اند؛ زیرا در حقیقت انسان‏ها در زندگی دنیایی خود، صراط یا راهی به سوی خدا داشته‏اند یا راهی به سوی غیرخدا. همه ما انسان ها هم اکنون بر روی صراط قرار داریم که در صورت رفتن به سوی باطل و ناپاکی از آن فرو می غلطیم و به دوزخ و تباهی می افتیم و روز قیامت تجسم همین دنیا خواهد بود.
ظاهراً به همین جهت بوده است که در روایات، صراط را به راهی که از مو باریک‏تر و از شمشیر، تیزتر است، تعبیر کرده‏اند. (2) زیرا رفتن بر مبنای حقیقت و پاکی بسیار ظریف و سخت است و احتیاط بسیار باید داشت.
بنا بر این میان پل صراط و راهی که انسان در دنیا آن را طی می‏کند، تناسب و هم‏ خوانی دقیقی وجود دارد. به تعبیر روشن‏تر، راهی که انسان در دنیا آن را می‏پیماید، به صورت گذشتن از صراط و یا فرو افتادن از آن در جهنم، تجلی و ظهور می‏کند و تندی و کندی سرعت حرکت بر پل صراط دقیقاً به میزان هم‏ سویی با راه حق و فرامین حجت‏های خدا بستگی دارد. از این روی هر کس تعبد و تبعیت بیش‏تری در دنیا نسبت به فرامین الهی داشته است، مثل برق از صراط خواهد گذشت و به تناسب فاصله‏ای که از راه حق و حقیقت داشته است، بر روی صراط گرفتار و متزلزل خواهد بود.
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: «از صراط برخی مثل برق جهنده، عده‏ای مثل دویدن اسب، بعضی چهار دست و پا، افرادی به صورت راه رفتن، عده‏ای دیگر در حالی که به آن چنگ زده و آتش قسمتی از آن‏ها را فرا گرفته است، عبور می‏کنند و دیگران نیز هرگز از آن عبور نکرده، به جهنم سقوط می‏کنند! » . (3)
از منابع اهل سنت نیز روایت شده که رسول خدا (ص) فرمود: « صراط هفت پل است باریک‏تر از موی و تیزتر از شمشیر، هر یکی سه هزار ساله راه، هزار ساله فراز و هزار ساله راه نشیب و هزار ساله راه هموار، به هر پلی که بنده برسد بازش دارند، و بپرسند، بر پل اول ، از ایمان پرسند. بر پل دوم ، از نماز پرسند، بر پل سوم از زکات پرسند، و بر پل چهارم ، از روزه پرسند، بر پل پنجم ، از حج پرسند، بر پل ششم ، از خیانت پرسند، بر پل هفتم از حق پدر و مادر پرسند. » . (4)

پی‌نوشت‌ها:
1. علامه مجلسی ، بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1403‌ه . ق، ج 8، باب 22 (الصراط)، ص 64 - 65 .
2. همان.
3. همان.
4. سواد اعظم، حکیم سمرقندی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران ، ص 78.