سلام و خسته نباشید.میخواستم بدونم چرا برای اموات چهلم گرفته میشه آیا دلیل خاصی داره مثلا برای مرده اتفاقی میافته چون شنیدم که به خاطر تجزیه شدن جسم تو چهلمین روز سر از بدن جدامیشه آیا این مطلب واقعیت داره و دیگه این که بهترین زمان برای دیدار اهل قبور چه زمانیه عصر پنجشنبه یا جمعه؟ و آیا روزی چند رکعت نماز خوندن و قرآن خوندن برای مرده مفیده یا حتما باید خیراتی هم بشه (البته اگر مرده فردی بی آزار و اهل نماز و روزه بوده و حق خوری نکرده و در آخرمعصوم هم نبوده)
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با مركز ملي پاسخگويي به سوالات ديني
سوالات متعددی را بیان کرده اید.به چند نکته توجه کنید:
1- شب چهلم با شب های دیگر فرقی ندارد. آن چه گفته اید ، واقعیت ندارد.
برگزاری مراسم سوم ، هفتم، چهلم و سالگرد، به منظور حفظ یاد و خاطره گذشتگان و احترام به آن‌ها است. موجب تسکین قلوب بازماندگان می‌گردد. در آموزه‌های دینی به برگزاری این گونه مراسم به صورت خاص (هفتم، چهلم و سالگرد) تصریح نشده، بلکه از آموزه‌های دینی استفاده می‌شود که به زیارت قبور رفته و یا به فعالیت هایی پرداخته شود که از آن‌ها به عنوان خیرات و مبّرات و باقیات صالحات یاد می‌شود. بر این اساس برگزاری مراسم هفتم و چهلم و سالگرد به جهت خیراتی که در این مراسم برای رفتگان به عمل می‌آید، از سنت‌های پذیرفته شده بوده و هست.
2- هر دو زمان، عصر پنجشنبه یا روز جمعه ، برای زیارت اهل قبور مناسب است.
در باره استحباب زيارت اهل قبور در روز جمعه ،مخصوصا از اذان صبح تا طلوع خورشيد رواياتي وارد شده ،چنان كه راوي از حضرت باقر (ع) در باره زيارت قبور سؤال نمود و حضرت فرمود:
« إِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فَزُرْهُمْ، فَإِنَّهُ مَنْ كَانَ فِيهِمْ فِي ضِيقٍ وُسِّعَ عَلَيْهِ مَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ؛(1)
هر گاه روز جمعه شد ، آن ها را زيارت كن ،زيرا بين طلوع فجر و طلوع خورشيد به هر كدام از آن ها كه در تنگي باشد ،وسعت و فراخي داده مي شود».
3- از روایت استفاده می شود خیرات و طلب آمرزش برای اموات در وضعیت آن ها در آخرت تاثیر خواهد داشت. برای اموات از هر چیز بهتر و مفیدتر صدقه و احسان به فقرا و اهدای ثواب آن برای مردگان است. رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: «صدقه حرارت قبرها را از بین می‌برد».(2)
برای اموات بهترین دعا این است که انسان برای آنان از خدای مهربان طلب عفو و مغفرت کند . بخواهد خداوند رحمت و بخشش و نعمت‌هایش را بر آنان نازل فرماید.
روایتی از حضرت صادق(ع) نقل شده، که از آن استفاده می‌شود ثواب‌هایی که در عالم برزخ به مؤمن می‌رسد، تا قیامت ادامه خواهد داشت. حضرت فرمود:
«هر کس نزد قبر مؤمنی هفت مرتبه سوره إنّا أنزلنا را بخواند، خداوند فرشته‌ای میفرستد که پیش قبر میت، خدا را عبادت کند. خداوند ثواب عبادت فرشته را برای میت و کسی که إنّا أنزلنا را خوانده مینویسد، تا زمانی که خداوند وی را به واسطه این عمل وارد بهشت کند.بعد از سوره حمد، هفت مرتبه إنّ أنزلنا و هر یک از قل أعوذ بربّ الفلق، قل أعوذ بربّ الناس، قل هو الله أحد، و آیه الکرسی را سه مرتبه بخواند».(3)
یکی از صحابه از حضرت رسول(ص) نقل کرده : «برای مردگان خود هدیه بفرستید»، گفتم: هدیه مردگان چیست؟ فرمود: «صدقه و دعا» و اضافه فرمود: «ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه‌های خود می‌آیند و فریاد می‌کنند... ای خانواده من، پدر، فرزندان و خویشان من، بر ما مهربانی کنید. آن چه در دست ما بود، عذاب و حساب آن ها بر ما است. نفعش برای غیر ما. ای خویشان ما، به درهمی یا قرص نانی یا جامه‌ای ما را کمک کنید تا خداوند شما را از جامه‌های بهشت بپوشاند».(4)
از روایت برداشت می‌شود که لازم نیست به زیارت قبر مردگان بروید یا مقداری نماز و قرآن بخوانید، بلکه در هر کجا و به هر میزان برای آنان صدقه بدهید و دعا و فاتحه و قرآن بخوانید، ثوابش به آن ها می‌رسد. البته رفتن سر قبر بهتر است، چون اثرات دیگری غیر از فاتحه دارد.
در روایتی دیگر می‌فرماید:«هر صدقه‌ای که برای مرده داده می‌شود، فرشته‌ای آن را می‌گیرد. در طبقی از نور می‌گذارد. بر لب قبر می‌ایستد. با صدای بلند می‌گوید: ای اهل قبور، درود بر شما، بگیرید این هدیه را که بستگان تان برای شما فرستاده‌اند».(5) اگر به احادیث ذکر شده دقت شود، متوجه خواهیم شد که مرده‌ها چشم به راه و چشم انتظار هدیه، دعا و... فرزندان و خانواده خود هستند.
سعد به عباده می گوید:یکی از افراد بنی ساعده در سفر بود که مادرش از دنیا رفت، به رسول خدا (ص) عرض کرد: در غیاب من، مادرم از دنیا رفته، اگر برایش چیزی صدقه بدهم، نفعش عاید وی می‌گردد؟ حضرت فرمود: «بلی». گفت: شما را شاهد می‌گیرم که محوطه درخت خرمایم را که به ثمر نشسته، برای او صدقه قرار دادم.(6)
رفتن به زیارت قبور غیر از فوایدی که برای اموات دارد، برای زندگان نیز مؤثر است؛ زیرا انسان را به یاد آخرت می‌اندازد. هدایا و ثواب‌هایی که برای اموات می‌فرستند، برای زندگان نیز مؤثر است و برای خودشان ثواب دارد. کسی که سوره حمد یا آیت الکرسی یا صدقه یا نماز برای اموات می‌خواند، اول ثوابش به خود زنده می‌رسد، بعد برای میت.
مفهوم خیرات و صدقه اعم است . شامل هر نوع کار خیر ، یا حتی نیت و فکر و اندیشه خیر برای مردم و یا اسلام می شود. می توان هر عمل خیری که به قصد قربت انجام می شود ، ثواب آن را به روح اموات نثار کرد.
پی‌نوشت‌ها:
1. شيخ حر عاملى، وسائل الشيعة، مؤسسه آل البيت عليهمالسلام قم، 1409 هجرى قمری، ج7، ص 415.
2. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ماده صدقه، شماره 10342.
3.كامل الزيارات، ابن قولويه القمي، دارالمرتضوية - النجف الأشرف، 1356 ه. ق. ص 222.
4 . محدث قمی، مفاتیح الجنان، بخش زیارت قبور مؤمنین.
5 . همان.
6 . مجموعه ورام، ج2 ، ص 110 ؛ معاد فلسفی، ج1، ص 291.
