$$پرسشگر گرامی با عرض سلام و تشكر از ارتباطتان با اين مركز
خوشا آن دل که دارد قصد کویش خوشا آن دیده دارد عشق رویش
خوشا آن بنده شیرین زبانی که همواره بود در گفت و گویش
خوشا آن سالک شوریده حالی که سرگرم است اندرهای و هویش
ای عزیز گرامی!
اولین گام برای غبار رويی دل و پاک کردن قلب از زنگارهای گناهان بعد از خروج از غفلت و بیداری دل و شناخت اجمالی ، «توبه »است.زیرا توبه انقلابی است درونی که در نتیجه حصول معرفت و بیداری در قلب آدمی پدیدار می شود و روی دل را به سوی درگاه الهی می گرداند .در نتیجه این تحول درونی ،قلب از تیرگی گناها ن تصفیه می شود و از مرگ معنوی نجات می یابد.
زنگ دل را زُدای تا یارت بدهد در حریم خود بارت
به خدای علیم بی همتا حاجبی نیست غیر زنگارت
نکاتی که برای شما در این راه مفید است:
برای رسیدن به مقصد والای مورد نظر، باید دو گام برداشت:
1. تحصیل شناخت و ایمان نظری؛
2. ایمان و رفتار عملی .
اولین گام در مسیر حرکت به سوی خدا و تقرّب و نزدیکی به او، ایمان است . ایمان دو حوزه دارد: نظری و عملی و هر یک از آن دارای درجات و مراتبی است .
الف) ایمان در حوزه نظری:
اولین درجه ی ایمان نظری، شناخت و معرفت خدا و اعتقاد به وحدانیت او و عقیده بر این که نظام هستی قائم به تدبیر و اراده ی او و متحرک به قدرت قیّومی او است . همه ی موجودات در پیدایش و بقا ی خویش به او نیازمندند. پس از آن ، شنا خت و اعتقاد به فرشتگان به عنوان کارگزاران خداوند در نظام هستی و شناخت و عقیده ی به وحی و نبوت همه ی پیامبران و امامان و اعتقاد به عالم برزخ و قیامت کبری و حساب و کتاب ، حشر و نشر و بهشت و جهنم همه از شعبه های ایمان نظری است .
نیازمندی های راه خود سا زی:
انسانی که می خواهد در مسیر سیر و سلوک گام بردارد و با زدودن "گنا ه"به صفای "دل"برسد ، پیش از گام های عملی نیازمند یک سری شناخت های مقدماتی است ، که در ذیل به برخی از آن ها اشاره می کنیم .
1. راه‌شناسی:
خودسازی و تهذیب نفس و سیر و سلوک «الی‌الله» راه و راه‌هایی دارد که سرانجام منتهی به «صراط مستقیم» می‌شود، بدون شناخت صحیح و پیمودن آن راه‌ها حرکت تکاملی میسر نیست. تا انسان «سبیل‌های» الهی را نشناسد و نداند که کدامین سبیل نزدیک‌ترین راه به صراط مستقیم است چگونه می‌تواند در جاده رشد و تکامل سیر و سلوک کند و به منزل مقصود و کمال مطلوب نایل گردد.
2. راهنماشناسی:
بی پیر مرو به خرابات، هر چند سکندر زمانی.
سالک باید کسانی که مسیر خودسازی و اصلاح نفس را پیموده‌اند و به سلامت به سر منزل مقصود رسیده‌اند ،شناسایی کند، از آنان استمداد بجوید، نقشه راه بخواهد، تا آنان راه‌های هموار و ناهموار مسیر را برایش مشخص کنند و راه‌های پر پیچ و خم و گردنه‌های سهمگین و خطرناک آن را گوشزد نمایند و خطرهایی که ممکن است راهرو را مورد تهدیدقرار دهند، بیان کنند.
3. وظیفه‌شناسی:
خداوند می‌فرماید: «لا یکلف الله نفسا الا وسعها ؛ (1) هر کسی به قدر توانمندی خویش تکلیف دارد». انسان‌ها همان‌گونه که از لحاظ جسمانی، عقلانی و فکری، روحی، عاطفی، علمی و معرفتی متفاوتند، از جهت مراتب ایمان، صبر و بردباری، مقام رضا، زهد، اخلاص، یقین و توکل نیز با هم فرق دارند.
تکلیف هر کسی به میزان برخورداری از این صفات و توانمندی ها است. کسی که از جهت ایمان و صبر و ... در درجه دهم قرار دارد، با کسی که در مرتبه پایین تر است ، تکلیف یکسان ندارد. بنا بر این کسی که در مرتبه اول است، نباید تکلیف کسانی را که در مرتبه دوم است ،بر خود تحمیل کند . کسی که در مرتبه دوم است ،حق ندارد بر نفس خویش ستم کند و آن را به انجام تکالیف صاحبان مراتب بالاتر وادار نماید. از این رو هر انسان خداجویی باید نخست تکلیف خویش را بشناسد و بر اساس تکلیف عمل کند تا به سر منزل مقصود برسد. در غیر این صورت نه تنها پیش‌رفت و تکاملی نخواهد داشت بلکه چون عملش بر اساس تکلیف و رضایت خدا نیست، از یک سو زود خسته و فرسوده و ناامید می‌گردد و از دیگر سو، به جای حرکت به جلو، عقب‌‌گرد می‌کند.
4. مقصدشناسی:
هر سالک و رونده راه خدا، اجمالا می‌داند که مقصدش خدا و جلب رضایت اوست . لیکن این مقدار معرفت و آگاهی فقط برای آغاز حرکت و ابتدای راه کفایت می‌کند . سالک هر مرتبه‌ای را که پشت سر می‌گذارد به بازسازی خویشتن و کسب معرفت جدیدی نیاز دارد ، پس باید پیوسته بر میزان معرفت و آگاهی خود نسبت به خدا، صفات جمال و جلال او و مظاهر و تجلیات آن در هستی بیفزاید و از آثار مواهب و نعمت‌های نزدیکی و قرب به خدا آگاهی بیشتری به دست آورد و اطلاعات خویش را نسبت به نعمت‌های خدا در آفاق و انفس و دستگیری‌ها و هدایت کردن‌های او زیاد کند و تجلیات صفات او به ویژه غفاریت، ستاریت، رحمانیت و رحیمیت او را درمراحل مختلف زندگی‌اش بالوجدان حس کند.
این گونه شناخت‌ها و معرفت‌ها نسبت به خدا است که شعله‌هایی شوق و محبت و عشق به خدا را در درون سالک فروزان‌تر می‌سازد و وسوسه‌گران جنی و انسی را از اطراف ذهن و فکر و دل انسان دور می‌سازد. به زندگی‌اش امید، گرمی، لطافت، هدف و قداست می‌بخشد عبادت و اطاعت را لذت‌بخش می‌کند، و مهجوری معشوق حقیقی آنان را می‌سوزاند.
5. صبر و ثبات:
مسیر تکامل معنوی به همان میزان که ارزشمند و هدف آفرینش و زندگی است، مسیری طولانی و دارای گردنه‌هایی دشوار است. از این رو رهرو باید خود را برای تحمل زحمت‌ها و تداوم راه آماده سازد، زیرا "حجم تحمل زحمت‌ها و رنج‌ها و فداکاری‌ها و جان‌نثاری‌ها و محرومیت‌ها، مناسب حجم بزرگی مقصود و ارزشمندی و علو رتبه آن است" چه رهروهایی که در مراحل اولیه، با شور و احساسات و اخلاص زایدالوصفی وارد شدند، اما بعد از مدتی خسته شده و از ادامه راه باز ماندند0 پس باید همواره این اصل را در نظر داشته باشیم که شرط موفقیت برای نیل به مقصد، ثبات قدم، شکیبایی و پشتکار مداوم است.
رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
6. توقع اجرت و خدمت نداشتن:
اجرت عاشق توجه معشوق است . رهرو نباید توقع اجر و مزد داشته باشد حتی مزد معنوی و برآورده شدن حاجات. همین که به او اجازه سخن گفتن و مناجات کردن و درد دل نمودن می‌دهد، پس به او توجه دارد و از او راضی است.
عاشقان را شادمانی و غم اوست
دستمزد و اجرت خدمت هم اوست
غیر معشوق ار تماشایی بود
عشق نبود هرزه سودایی بود
عشق آن شعله است کاو چون بر فروخت
هر چه جز معشوق باقی جمله سوخت
تیغ «لا» در قتل غیر حق براند
درنگر زآن پس که بعد «لا» چه ماند؟
ماند «الا الله» باقی جمله رفت
شاد باش ای عشق شرکت سوز رفت
7. حرکت تدریجی است ، پس عجله نکن.
خداوند قادری که با اراده خویش هر آنچه بخواهد، فوراً محقق می‌سازد و به تعبیر قرآن «کن فیکون» می‌کند، آسمان و زمین را در شش دوره و روزگار آفرید و آفرینش انسان را تدریجی قرار داد.
جسم و فکر او را به تدریج به رشد و کمال می‌رساند ،یعنی ای انسان راه رشد و تکامل در این دنیا، تدریجی است ،پس در مسیر سیر و سلوک معنوی باید حرکت تدریجی و پیوسته داشت . توقع نداشته باشید که پس از مدتی، حالات و معنویات برخی عارفان را بیابید.
آن چه مسلم و یقینی است، افاضه ربوبی شامل حال ره‌جویان صادق و هدایت‌طلبان خالص می‌گردد ، چه آن که خود فرموده است :
«والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا» ؛ (2) لیکن ممکن است این افاضه ربوبی را برخی‌ها در آخرین روزها و ساعات حیات خویش درک کنند و با آن حال به ملاقات خداوند نایل گردند. پس نباید عجله کرد و دلسردی در این راه معنی ندارد.
ب) گام دوم :
ایمان و رفتار در حوزه عملی :
1. ترک گناه و انجام واجبات: اساسی‌ترین گام عملی برای نزد یک شدن به خدا و جلب رضایت او، ترک گناهان قلبی و بدنی به ویژه حق‌النا س و گناهان چشم، گوش، زبان، شکم و شهوت است. تنها با ترک گناه و انجام واجبات، رضا یت و خشنودی خدا حاصل است. چنان که در حدیث قدسی آمده است که خداوند فرمود: «ما یتقرب الیّ عبدی بشئ احبّ الّی ممّا افترضته علیه ؛ (3) برای نزدیکی و خشنودی من هیچ چیزی نزد من محبوب تر از انجام واجبات و ترک گناها ن نیست».
شخصی از حضرت آیة‌الله بهجت رحمةالله علیه پرسید که می‌خواهم سیر و سلوک آغاز کنم و به قرب الهی برسم، از کجا باید شروع کنم؟ فرمودند: چنانچه طالب، صادق باشد ، ترک معصیت کافی و وافی است برای تمام عمر، اگر چه هزار سال باشد . (4)
2. مقید به نماز اول وقت باشید تا فیوضات رحمانی شامل حالتان گردد.
3. سحرخیزی و پایبندی به نماز شب راه قرب الهی را بسیار نزدیک می‌سازد. اما مواظب باشید که طولانی نباشد.
4. شب‌های جمعه دعای کمیل و هر روز بعد از نماز صبح دعای عهد با امام زمان علیه‌السلام را بخوانید و به آن حضرت متوسل شوید.
5. بعد از نماز مغرب هفت مرتبه بگویید: «بسم الله الرحمن الرحیم و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم ».
این ذکر را بعد از نماز صبح نیز هفت مرتبه بگویید ولی به جای «و لا حول و لا » ... بگویید: «لا حول و لا» ... (یعنی بدون واو).
6. بعد از نماز صبح د ست راست خود را بر سینه بگذارید و د ست چپ خود را جلوی صورت نگه دارید و هفتاد مرتبه بگویید: «یا فتاح» تا گره‌های مادی و معنوی تان را گشوده گردد.
7. خواب و استراحت کافی داشته باشید.
8. از تنهایی و بیکاری بپرهیزید.
9. مسافرت، تفریح و ورزش، به خصوص ورزش گروهی و دسته‌جمعی را حتما در برنامه خود داشته باشید.
10. نظم و انضباط: برای همه کارهای مهم و غیر مهم خود برنامه و تقویم اجرایی با تعیین وقت معین داشته با شید و آن را حتی‌المقدور اجرا کنید. زیرا نظم داشتن یکی از علایم تقوا پیشگا ن است.
11. تبسم و خنده: چهره مؤمن باید نشان دهنده نشاط، شادی و خوشحالی باشد و بر لبا نش تبسم و خنده در برخورد با د یگران مشاهده شود.
بنا بر این اهل شوخی و خنده باشید اما مشروع و نه خیلی زیاد. در مجالس جشن و شادی که شؤون اسلامی رعایت می‌شود شرکت کنید.
12. در هر کاری از افراط و تفریط اجتناب نمایید.
پی نوشت ها:
1. بقره، آیه 286 .
2. عنکبوت، آیه 69 .
3. الکافی، ج2، ص 352.
4. مؤسسه البهجه ،بهجه القلوب ، ( زندگی نامه آیة الله بهجت ) ، مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیة الله العظمی بهجت ، ص 39 .
