تفسير صبر و تقوا

پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مركز
در مورد تقوا بحث فراوان است و تقوا از "وقی" به معنای حفظ و نگهداری است. (1) تقوا مرتبه ای از ایمان و باور است که انسان را از مخالفت امر و نهی خدا باز داشته و به امتثال امر و نهی خدا وا می دارد. این مرتبه در اثر تفکر و تدبر در باره عظمت خدا و حاکمیت او و در باره معاد و عاقبت گناهکاران و مطیعان و در اثر عمل به دستور های خدا پیدا می شود و کم کم قوی می شود تا انسان را در مصونیت از گناه قرار می دهد.
آیات تقوا در قرآن فراوان است و با تامل در آن ها، به مفهوم تقوا و راه های به دست آوردن و حفظ آن و نتایج ارزشمند آن آگاهی می یابید.
اما صبر به معنای خودداری از اظهار جزع و ناتوانی و بی تابی (2) و مقاومت و تسلیم نشدن است. در مقابل صبر تسلیم و پذیرش شکست می باشد.
صبر و مقاوت مربوط به میدان مبارزه است :
مبارزه با ناگواری ها و مصیبت ها و مقاومت در برابر آن ها و تسلیم نشدن و شکست نخوردن.
مبارزه با خواهش های نفس و مقاومت در برابر آن تا غلبه یافتن بر نفس و مهار آن.
مبارزه با سختی های طاعت و ماندن در میدان اطاعت و تحمل سختی های آن و دست نکشیدن از انجام وظیفه.
اینها وجوه صبر و مقاومت است. در روایت داریم :
«قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : الصبر ثلاثة : صبر عند المصيبة وصبر على الطاعة وصبر عن المعصية ، فمن صبر على المصيبة حتى يردها بحسن عزائها كتب الله له ثلاثمائة درجة ما بين الدرجة إلى الدرجة كما بين السماء إلى الأرض ومن صبر على الطاعة كتب الله له ستمائة درجة ما بين الدرجة إلى الدرجة كما بين تخوم الأرض إلى العرش ومن صبر عن المعصية كتب الله له تسعمائة درجة ما بين الدرجة إلى الدرجة كما بين تخوم الأرض إلى منتهى العرش ؛ (3) رسول خدا فرمود: صبر بر سه قسم است:
صبر بر مصیبت؛ هر کس بر مصیبت صبر و تحمل کند (و جزع و بی تابی و اعتراض به خدا نکند) و به نیکویی عزا را بگذراند، خدا برای او سیصد درجه مقرر می فرماید که فاصله هر درجه از دیگری به فاصله زمین تا آسمان است.
صبر بر طاعت که هر کس بر سختی طاعت صبر کند (و با تحمل سختی بر طاعت استقامت ورزد و ادامه دهد) خدا برای او شش صد درجه مقرر فرماید که فاصله هر درجه از درجه بعد فاصله بین عمق و مرکز زمین تا عرش است.
صبر در مقابل خواهش نفس و گناه که هر کس از گناه و خواهش نفس خود نگه داری کند، خدا برای او نهصد درجه مقرر می فرماید که فاصله هر درجه با درجه بعد فاصله مرکز زمین تا منتهای عرش است» .
بنا بر این صبر نتیجه فهم و باور و ایمان و عشق به رضای خدا و خوف از قهر خداست و پایداری و استقامت در مبارزه می باشد.
اما بی خیالی یعنی تسلیم نفس و شیطان شدن و بی اهمیتی به خواست خدا و بهشت و دوزخ و شرکت نکردن در مبارزه. بی خیالی نتیجه جهل و ندانستن و نفهمیدن است. یعنی بی اهمیتی به خدا و خواست او و بهشت و دوزخ و ... چون نه می فهمد خدا چه حرمتی دارد تا در صدد اطاعت امر و نهی برآید و به میدان مبارزه وارد شود و نه می فهمد بهشت چه ارزشی دارد تا دلش هوای آن را کند و نه دوزخ را می فهمد تا از ترس عذاب خدا بر خیزد!!
پی نوشت ها:
1. خلیل فراهیدی، کتاب العین ،دوم ، دار الهجره، 1409 ه. ق، ج 5 ، ص 238.
2. طریحی، مجمع البحرین ، دوم، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1408 ه.ق، ج2، ص 577.
3. کلینی، كافي ، پنجم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363 ه. ش، ، ج 2 ، ص 91.