سلام علیکم . سوالی بسیار مهم دارم که دائما بر سر آن با نفس خود در جنگم . او می خواهد عدل الهی را نفی کند و من سعی می کنم دلیل و برهان بیاورم اما از شما دلیل و برهانی دندان شکن می خواهم . سوال این است : راه برای کسب کمالات تا چه حد است ؟ آیا انسان می تواند در این راه به ائمه برسد ؟ آیا انسان می تواند به مقامات عرفانی که معصومین به آنها نایل گشتند برسد ؟ مثلا آیا می تواند با جبرئیل امین هم کلام شود ؟ خب اینجاست که نفس می گوید نه و با این جوابش می خواهد بگوید خدا _نعوذ بالله_ ظالم است و من به دنبال پاسخی روشن از نظر اسلام می باشم . لطفا با شرح کامل جواب دهید ...
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
پاسخ در دو محور ارائه مي‌شود:
1- راه براي تکامل انسان تا جايي که در توان دارد ، باز است . انسان در فرايند تکاملي و ترقي معنوي خود به جايي نمي رسد که در آن جا آخرين منزل و توقفگاه او تلقي شود، از اين روست که دقيق‌ترين بيان در اين باره در کلام مولوي آمده که با اشاره به فرايند تکاملي و سير صعودي انسان مي‌گويد:
از جمادي مردم و نامي شدم و ز نما مردم به حيوان بر زدم
مردم از حيواني و آدم شدم پس چه ترسم کي ز مردن کم شدم
حمله ديگر بميرم از بشر تا بر آدم از ملايک بال و پر
وز ملک هم بايدم جستن ز جو کل شي هالک الا وجهه
بارديگر از ملک قربان شوم آنچه اندر وهم نايد آن شوم
پس عدم گردم، عدم چون ارغنون گويدم که انا اليه راجعون (1)
بنابراين سير تکاملي انسان توقفگاه نخواهد داشت.
1- اما درباره رسيدن به مقام ائمه بايد گفت: هيچ کس غير از پيامبر به اندازه ائمه نيست و به مقام آن ها نمي رسد . نمي‌تواند و قابل مقايسه با آنان باشد. از اين رو امير مومنان فرمود:
«لا يقاس بال محمد (ص) من هذه الامه احد، و لا يسوي بهم من جرت نعمتهم عليه ابدا؛ (2) هيچ کس از اين امت را با آل محمد نمي‌توان مقايسه کرد. آنان که ريزه خوار خوان نعمت آل محمد اند با آن ها برابري نمي‌توانند».
از اين کلام حضرت به روشني به دست مي‌آيد که مردم و همه بشر نه تنها نمي‌توانند به مقام ائمه (ع) بار يابند و به جا و مقامي معنوي برسند که آن ها دارند، بلکه همگان ريزه خوار نعمت معنوي آن ها و با آنان قابل مقايسه نخواهد بود.
سخن عطار بسيار شنيدني است:
جهد هر کس قدر حال او بود سير هر کس تا کمال او بود
گر مگس پران کند چندان که هست کي کمال سرسرش آيد به دست
بنابراين گر چه مسير تکاملي آدمي محدوديتي ندارد و محدود به حدي نيست و هر اندازه تلاش کند مي تواند کامل و کامل‌تر شود، ولي هر کس به اندازه استعداد و توان و تلاش خود سير مي‌تواند و مي‌خواهد به کمال لايق خود برسد، ولي به مقام و کمال ائمه هرگز نمي‌توانند برسد ،همان طور که مگس هر اندازه تلاش کند، به اندازه تند باد (باد سرسر) نمي‌تواند سرعت داشته باشد.
3- اما درباره گفتگو با جبرئيل بايد گفت:
گر چه انسان‌هاي کامل (انبيا و اوليا) از فرشتگان از جمله جبرئيل برتر و بالاترند، ولي انسان عادي فروتر از اوست. (3) گفتگوي آدمي با جبرئيل از حقايقي است که تنها نصيب انبيا مي‌شود، ولي بر اساس آموزه‌هاي وحياني کساني چون حضرت فاطمه زهرا و مريم نيز با جبرئيل گفتگو داشته اند . حقايقي را از او شنيده و دريافت کرده‌اند. در اين ارتباط استاد جواد آملي در کتاب گرانسنگ زن در آينه جلال و جمال، ص 144، با اشاره به آموزه‌هاي ديني مباحث سودمندي بيان فرموده . (4)
اما درباره هم کلام شدن ساير مردم با جبرئيل چيزي در منابع ديني ذکر نشده است. اين نکته قابل دقت است که براي گفتگو و هم کلام شدن با جبرئيل همگوني شرط است . جبرئيل با هر کسي هم کلام نمي‌شود . بايد انسان به جايي از مقام معنوي و تجرد برسد که بتواند با جبرئيل سخن بگويد. اين کار تنها از عهده انبيا و حضرات معصوم ساخته است . کس ديگري بدان پايه از تجرد و معنويت نخواهد رسيد و يا دست کم قابل اثبات نيست.
پي‌نوشت ها:
1. مثنوي معنوي، دفتر سوم، ص 515.
2. نهج البلاغه، خطبه 2.
3. انسان کامل در نگاه امام خميني، ص 113.
4. نشر مرکز اسراء، قم، 1377 ش .
