از دست رفتن علایق

پرسشگر محترم با سلام و تشکر از ارتباطتان با اين مرکز
دنيا سراي فاني زودگذر و تغيير پذير و نابود شدني است. علاقه و تمايلات انسان نيز از اين امر مستثنا نيست. هيچ چيزي در اين سرا باقي نماند،‌حتي لذّت ها و خوشي هاي آن در دنيا باقي نمي ماند، تا چه رسد به سراي ديگر و جهان آخرت. "ما عندكم ينفد و ما عنداللّه باق؛ آنچه نزد شما (در دنيا) است،‌از بين مي رود و آنچه نزد خدا است باقي مي ماند".(1)
جبرئيل به پيامبر (ص) گفت :احبب ما أحببت فانّك مفارقه، و عش ما شئت فانّك ميّت، و اعمل ما شئت فانّك تلاقيه؛
هر چه را مي خواهي دوست بدار اما از آن جدا خواهي شد .هر چه مي خواهي زندگي کن اما روز ي خواهي مرد . هر کاري مي خواهي انجام ده که روزي نتيجه آن را خواهي ديد.(2)
(دنيا) وسيله اى بيش نيست ; كه انسان با آن به آخرت مى رسد. خصوصيات مهم اين وسيله :
1- فانى است , نه باقى ; (3)
2- بسيار كوتاه است ;(4)
3- جاى رفتن است , نه ماندن ;(5)
4- محل امتحان و ابتلا است , زيرا اميرمؤمنان فرمود: «خداى سبحان دنيا را مقدمه زندگىِ پس از آن قرار داده و آن را براى مردم بوتة آزمونى كرد تا آن كه را نيكوكارتر است , باز شناسد .براى دنيا آفريده نشده ايم و مأموريّت مان تلاش در جهت آن نيست , بلكه براى آزمايش در دنيا نهاده شده ايم».(6)
5- بيش و كمى , صحت و سلامت , مرگ و زندگانى و... در آن مقرر شده است .
اميرمؤمنان در اين باره كلامى نغز دارد: «...خداوند دنيا را با راحت گشائى ها و سختى هاى تنگدستى , سلامت را با آفات كوبنده و بيمارى هاى فاجعه آفرين ......... آميخت و مرگ را بيافريد».(7)
خاصيت دنيا اين است كه پر از اضداد باشد . خواص را جز خداوند متعال , معيّن نفرمود. امير مؤمنان در شعر زيبايى مى فرمايد:
«و ما الدهر الا كماترى رزيةُ مال او فراق حبيب ٍ(8)؛دنيا هميشه همين طور بوده است : يا عزيزى را از دست مى دهى يا مالى را!».
گرفتن آن چه را که به آن دل بسته ايم ،جنبه امتحان دارد . خداوند براي پرورش شخصيت افراد آن ها را به انواع مختلف امتحان مي کند که مهم ترين آن ازدست دادن مال و فرزند و قطع علاقه ها مي باشد.
يكي از مهم ترين سنت هاي الهي، امتحان و آزمايش الهي است. انسان ها در هر لحظه از زندگي خود در حال گذراندن آزمون هاي متفاوت هستند، در دوره گذار به سر مي‏برند .آزمون ها هميشگي، دائمي و فراگير مي‏باشند. هنگامي كه چشم انسان در معرض نگاه حرام است، آزمايشي الهي است . زماني كه در معرض مال حرامي است، آزموني را پيش رو دارد . زماني كه در مقابل امر و نهي الهي است، باز هم آزمون برقرار است. هم چنين در مقابل دوست، مردم جامعه، افراد خانواده، همسر و... كه يا سربلند بيرون مي‏آيد و يا اينكه سر بزير و سرافكنده. از لحظه‏اي كه تكليف متوجه انسان است تا زماني كه مرگ انسان را فرا مي‏گيرد، چنين است .صرف گفتن شهادتين و ايمان آوردن كافي نيست كه انسان دين دار واقعي باشد . بايد ايمان از مرحله زبان به اعماق جان رسوخ نمايد. خدا در سوره عنكبوت مي‏فرمايد:
"آيا مردم گمان كردند به حال خود رها مي‏شوند و آزمايش نخواهند شد؟! ما كساني را كه پيش از آنان بودند آزموديم، (و اين ها را نيز امتحان مي‏كنيم) (9)
مفهوم آزمايش خداوند با آزمايش هاي ما بسيار متفاوت است. آزمايش هاي ما براي شناخت بيش تر و رفع ابهام و جهل است، اما آزمايش الهي "پرورش و تربيت" است.
در قرآن بيش از بيست مورد امتحان به خدا نسبت داده شده است. اين يك قانون كلّي و سنّت دائمي پروردگار است كه براي شكوفا كردن استعدادهاي نهفته و پرورش دادن بندگان،‌آنان را مي آزمايد؛ به اين معنا كه انسان‌ها را به ميدان عمل مي كِشد تا ورزيده و آزموده و پاك شوند و لايق قرب خدا گردند.
امتحان خدا به كار باغبانيِ پر تجربه اي شبيه است كه دانه هاي مستعد را در زمين هاي آماده مي پاشد. دانه‌ها با استفاده از مواهب طبيعي شروع به رشد مي كنند . با مشكلات مي جنگند . با حوادث پيكار مي نمايند . در برابر طوفان هاي سخت و سرماي كشنده وگرماي سوزان، ايستادگي به خرج مي دهند تا شاخة گلِ زيبايي، يا درختي تنومند و پرثمري بار آيد كه بتواند به زندگي و حيات خود در برابر حوادث سخت ادامه دهد. اين رمز آزمايش هاي الهي است.
قرآن مجيد به اين حقيقت تصريح كرده : "او آنچه را شما در سينه داريد،‌ مي آزمايد تا دل هاي شما كاملاً خالص گردد . او به همة اسرار درون شما آگاه است".(10)
اگر آزمايش الهي نبود، استعداد‌ها شكوفا نمي شد .ميوه هاي اعمال بر شاخسار نمايان نمي گشت. معلوم است كه امتحان براي پاداش و كيفري است كه بشر با آن مواجه خواهد شد.(11)
علامه طباطبائي (ره) مي فرمايد: امتحان الهي صرفاً براي اين است كه صلاحيت باطني انسان از نظراستحقاق ثواب و يا عذاب به منصّه ظهور برسد (12). اين يك شيوه كلي و سنت دائمي پروردگار است كه براي شكوفا كردن استعدادهاي نهفته و از قوه به فعل رساندن آن‌ها را مي آزمايد، يعني همان گونه كه فولاد را براي استحكام بيش تر در كوره مي گذارند تا به اصطلاح آبديده شود، فلز خالص تر به دست آيد، آدمي را نيز در كوره حوادث سخت پرورش مي دهند تا مقاوم و خالص گردد. (13)
علي عليه السلام مي فرمايند: گرچه خداوند بزرگ به روحيات بندگانش از خودشان آگاه تر است، ولي آن‌ها را امتحان مي كند تا كارهاي خوب و بد كه معيار پاداش و كيفر است، از آن‌ها ظاهر گردد. (14)

پي نوشت ها :
1. نحل (16) آيه‌96.
2. المحجةالبيضا،ج2 ،ص 184.
3. غررالحكم , ج 4،ص 1205.
4. تحف العقول , ص 396.
5. نهج البلاغه , حكمت 128.
6.همان , نامه 55.
7.همان , خطبه 91.
8.شرح ديوان امام علي (ع) قاضي مير حسين ميبدي , ص 321.
9. عنكبوت(29) 2 و 3.
10. نهج البلاغه، كلمات قصار، جمله 93.
11. ترجمة تفسير الميزان، ج 20، ص 5 - 10؛ تفسير نمونه،‌ج1، ص 526 - 530 و ج 24، ص 314 - 318، با اقتباس و تلخيص.
12. تفسير نمونه، ج 4،ص 61.
13. نهج البلاغه فيض الأسلام ، كلمات قصار، جمله 90 .
14. اصول كافي، ج 4، ص 148.