چگونه بر عصبانیتم غلبه کنم؟

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرخاشگري ( aggression ) عبارتست از رفتاري كه هدف آن صدمه زدن به خود يا به ديگري مي باشد در اين تعريف قصد و نيت فرد مهم است. يعني رفتاري پرخاشگري محسوب مي شود كه از روي قصد و عمد براي صدمه زدن به ديگري يا به خود انجام گرفته باشد.
سنين جواني و پايان نوجواني علاوه بر اينكه با تغييرات بيولوژيكي، شناختي و رشد جنسي روبه‌رو است، همچنين سن ايجاد سازگاري با انتظارات والدين، مدرسه و گروه همسالان است كه با سرعت در حال تغيير و تحول اند. يكي از ويژگي هاي اين دوران، احساس خشم و رفتار پرخاشگرانه است.
علل پرخاشگري:
1- تجاوز به مالكيت فرد: يعني زماني كه كسي بدون اجازه و با زور و قلدري و يا پنهاني وسايل ومتعلقات فرد را برمي‌دارد و در امور شخصي وي دخالت مي‌كند
2- تحقير شدن: مانندمورد تمسخر، بي‌احترامي و حتي فحش و ناسزا واقع شدن
3- مورد حمله فيزيكي قرار گرفتن: مانند هل، كتك، پرت شدن شي و فشار از جانب عاملي خارجي مانند والدين
4- طرد كردن: وقتي جوان توسط فرد يا گروهي طرد مي‌شود و يا به جمع ساير همسالانش پذيرفته نمي‌شود.
5- اصرار و پافشاري براي انجام كاري: زماني كه جوان مايل نيست كاري را انجام دهد ولي والدين و اطرافيان وي با اصرار و زور او را مجبور به انجام كاري مي‌كنند.
6- از ديگر عوامل مهم رفتار پرخاشگرانه، اعمال شيوه‌هاي تربيتي مستبدانه و پرخاشگرانه در خانواده است. پدر يا مادري كه در خانواده پرخاشگري مي‌كند، سرمشقي براي نوجوان خود مي‌شود، جوان يا نوجوان با مشاهده و تقليد رفتار پرخاشگرانه والدين، پرخاشگري را ياد مي‌گيرد و از آن براي غلبه بر ناكامي‌ها و كنار آمدن با موقعيت‌هاي سخت زندگي، استفاده مي‌كند.
7- يكي از دلايل تكرار رفتار پرخاشگرانه اين است كه نوجوان به اين نتيجه مي‌رسد كه نه ‌تنها رفتار پرخاشگرانه‌اش منجر به پيامد بدي نمي‌شود، بلكه تقويت هم مي‌شود. مثلاً والدين گاهي چون حوصله سر و صدا و داد و فريادهاي جوان يانوجوان خود را ندارند يا از رفتارهاي پرخاشگرانه او مي‌ترسند، هنگام بروز رفتار پرخاشگرانه از سوي او سريع او را به خواسته‌اش مي‌رسانند تا او را آرام كنند، در نتيجه فرد ياد مي‌گيرد براي رسيدن به خواسته‌اش پرخاشگري كند.
8- در نهايت مي توان اين احتمال را هم در نظر گرفت كه مشكل پرخاشگري راهي براي خروج از مشكلات و بحران هاي روحي و رواني باشد. در صورتي كه احساس غم و افسردگي در زندگي شما وجود دارد، هر چه سريعتر به متخصصين رونشناسي باليني مراجعه كنيد. همچنين فشار قلب شما بايد بررسي شود. احتمال نياز به داروهاي ضد اضطراب تا حدي قطعي است. لذا توصيه مي كنيم مراجعه به متخصص روانشناس باليني را جدي بگيريد.
در مواردي كه مشكل پرخاشگري تنها با همكاري كل خانواده قابل حل باشد، متخصصين امر توصيه به برگزاري جلسات مشاوره با تمام اعضاي خانواده مي كنند. بنابراين در ادامه راه كارهايي را جهت حل مشكل شما ارائه مي دهيم و از شما مي خواهيم، در صورت لزوم به همراه والدين خود از كمك هاي تخصصي مشاورين خانواده بهره مند شويد.
راه كارها
1. كاملا به خود مطمئن باشيد كه مى‏توانيد روحيه خود را تغيير دهيد ولى براى نتيجه گيرى عجول نباشيد؛ براي تغيير نياز به يك سال تمرين داريد.
2. از حساسيت بيش از حد در هر زمينه بپرهيزيد.
3. همواره در هر مسأله‏اى ابتدا از ديگران انتظار بدترين برخورد را داشته باشيد و خود را براى تحمل آن آماده كنيد. اين مسأله باعث مى‏شود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار در شما ايجاد خوشنودى نمايد. در حالى كه اگر هميشه انتظار برخورد خوب داشته باشيد، چه بسا نتيجه عكس خواهيد گرفت.
4. با خود شرط كنيد كه هيچ گاه و در هيچ شرايطى برخورد تند نداشته باشيد و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد خود را جريمه كنيد؛ مثلا تصميم بگيريد كه مثلا اگر بر سر كسى فرياد زديد فلان مبلغ صدقه بدهيد، يا شب نماز شب بخوانيد، و يا يك روز روزه بگيريد.
5. از تفريحات سالم و تقويت كننده اراده؛ مانند شنا، و پياده‏روى و گردش در طبيعت و... نيز استفاده كنيد.
6. در تصميم‏گيرى‏ها حتى‏الامكان با افراد عاقل و پخته مشورت نماييد و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهيزيد.
7. بيشتر با افراد خوش خلق و غير عصبى معاشرت كنيد.
8. از موقعيت‏هاى كه زمينه تندخويى در آن فراوان است اجتناب كنيد و در موقعيت‏هايى حضور يابيد كه رفتار پرخاشگرانه در آن جا ديده نمى‏شود و از موقعيت‏هاى كه شما را به تندى نمودن دعوت مى‏كند دور شويد.
9. قبل از هر عملى در مورد پيامد آن تفكّر و انديشه كنيد و آنگاه اقدام نمائيد و با تمرين اين راهكار و بكارگيرى آن در مورد تمام رفتارها، اندك اندك كنترل خويش را بر تمام رفتارها توسعه بخشيد.
10. به برخى رفتارها و حالاتى كه از افراد سر زد و شما را به عصبانيت دعوت مى‏كند توجه نكنيد مثلاً اگر كسى با حرف ناروا شما را بر مى‏افروزد از شنيدن و گوش سپردن به سخنان وى اجتناب كنيد و حتى گوش ندهيد يا محيط را ترك كنيد و ديگر به گفته‏هاى او دقت و توجه نكرده و آنها را در ذهن خود مرور نكنيد نسبت به ديگر اعمال فيزيكى و رفتارهاى پرخاشگرانه و تحريك كننده نيز همين طور واكنش نشان دهيد و راه بى‏توجهى و تغافل را پيش گيريد.
11. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفكر از زشتى، ناپسند بودن، غيرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببريد. مثلاً روايات، آيات و داستان‏هايى را كه در مورد اين نوع رفتارها و آثار آن‏ها نوشته شده مطالعه كنيد و بعد در مورد آنها فكر كنيد.
12- براي خاموش شدن آتش خشم بايد تغيير وضع و حالت داد. پيامبر اكرم(ص) مي‏فرمايد: «اگر يكي از شما دچار خشم شد اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بخوابد و اگر خشمش فرو نشست با آب سرد وضو بگيرد يا بدن را شستشو دهد» (محجة البيضاء، ج 5، ص 307)
13. از خواندن قرآن به مقدار زياد و در نوبت‏ها متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزيد چه قرآن تأثير عظيم در رسيدن به حالت سكينه و آرامش درونى دارد. همين طور عبادت‏هاى خود مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب كامل بجا آوريد كه تأثير بزرگى در رسيدن به اطمينان خاطر دارد و آدمى را از درون به سكوى آرامش مى‏سپارد.
14. شرح موارد فوق را در جدولى بنويسيد و موارد انجام و يا تخلف از آن را يادداشت كنيد و همواره سعى كنيد موارد تخلف را كاهش داده و بيشتر از پيش خود را به انجام آنها مقيد سازيد و حتى قبل از بروز آن موقعيت‏ها و به صورت مستمر راهكارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهيد و از آن به بعد بايد ميزان موارد پرخاشگرى شما كاهش يابد و آنها را نيز يادداشت كنيد و كم كم از ميزان آن‏ها در طول روز، هفته و... بكاهيد و خود تنبيهى را بكار بگيريد.
15. از ميزان پايبندى خود به راهكارها و تأثير آنها در تسلط بر رفتارتان گزارشى براى ما ارسال نمائيد تا پيشرفت و سير حل مشكل را با همكارى همديگر پيگيرى نماييم و در صورت لزوم راهكارهاى ديگرى خدمتتان ارائه كنيم.
16- بهترين ذكر و دعا جهت مقابله با عصبانيت، گفتن "اعوذ بالله من الشيطان الرجيم" است. گفتن اين كلمه انسان را متوجه مي‌كند كه غضب حالت شيطاني است و ابليس دشمن انسان است و نبايد آدمي به حرف شيطان گوش دهد. اگر گوش داد، به ضررش تمام مي‌شود.
17 - ساكت شدن و حرف نزدن : علي (ع) فرمود: «غضب را با سكوت مداوا كنيد».( محمد محمدي ري شهري، همان، واژة غضب)
18 - تفكر در ثواب و منفعت فرونشاندن غضب: پيامبر (ص)مي فرمود: «هر كس غضبش را نگه دارد، خداوند عذابش را از وي نگه مي‌دارد» (همان)
در پايان يكي از ساده ترين روش هاي انجام تن آرامي را ارائه مي كنيم.
هرگاه احساس استرس يا عصبانيت داشتيد، شروع به انجام تكنيك ريلكسيشن كنيد. مرحله اول: چشم هاي خود را محكم بر روي هم بفشاريد و همزمان شروع به جمع كردن اكسيژن از طريق مجاري تنفسي كنيد.هر تنفس همراه با فشار چشمها ده ثانيه طول مي كشد. مرحله دوم: پس از هر بار دم، ده ثانيه عضلات چشمها را آزاد بگزاريد و در همان حال به آرامي شروع به بازدم كنيد. اين عمل را چند مرتبه انجام دهيد. در حين انجام اين كار در ذهن خود تصور كنيد كه بر اين مشكل فائق آمده ايد و قادريد با اراده قوي بر مشكل خود فائق آييد. تلقين به نفس راه كار مهمي جهت كنترل استرس است. اين تمرين را مي توانيد بسته به علاقه خود چند مرتبه در روز انجام دهيد. و اگر دوست داشتيد مي توانيد تكنيك فشار و انقباض همراه با تنفس را در تمامي اعضاي بدن خود از سر تا كف پاها انجام دهيد.
پرسشگر گرامی:
ضمن تشکر از ارتباط شما با این مرکز؛ با توجه به کمبودهای متعدد امکانات و کاهش اعتبارات پاسخگویی، مرکز ملی پاسخگویی ناگزیر به تغییر رویکرد و اقدام به تمرکز سامانه پاسخگویی کرده است.
از این رو پاسخ سوالات خود را از سامانه های زیر دریافت نمایید.
سامانه هاي فضای مجازی ( اينترنتي):
انجمن گفتگوی دینی: http://www.askdin.com
کانون گفتگوی قرآنی: http://www.askquran.ir
پاسخگوئی زنده اینترنتی از طریق سایت : http://www.09640.ir
سامانه پیامک(فقط احکام شرعی): به شماره 30009640 یا از طریق سایت http://www.30009640.ir
سامانه تلفني:
096400