با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در مورد وضو در ابتدا بايد اشاره شود: وضو يكي از عبادات ديني و مبتني بر دستور شارع مقدس است. كيفيت انجام آن را به طور دقيق بايد سنت رسول خدا جستجو نمود و شيعه همه اعمال ديني از جمله وضو را مستند به عمل رسول خدا (ص) و منطبق بر حقيقت شريعت اسلامي مي دانند، گرچه تمام مذاهب اسلامي مدعي اند كه روش آنها طبق سنت رسول خدا است. اما به يقين همه اين ادعاها با حقيقت همخواني ندارد. تنها يك شيوه مي تواند منطبق با شيوه عبادي رسول خدا و نزديك به سنت حقيقي او باشد؛ حال بايد ديد كه حقيقت منطبق بر كدام ديدگاه است ؟
در مقام تحليل و پاسخ بايد گفت:
همه مذاهب فقهى اسلامى براى استنباط احكام دين، از يك سرى اصول و مبانى بهره مي گيرند. طبيعى است كه اگر در اصول، مبانى و منابع استنباط با هم اختلاف داشته باشند، نتيجه و ره آورد استنباط ها متفاوت خواهد شد. بسيارى از اختلافات فقهى شيعه و سني، ريشه در تفاوت ديدگاه ها در اصول و مبانى استنباط دارد، مثلا‍ً اهل سنت افزون بر قرآن و سنت پيامبر(ص) به سنت صحابه و گاهى به سنت تابعين ارزش مى دهند، ولى شيعه افزون بر قرآن و سنت پيامبر (ص)، به سنت اهل بيت (ع) بها مى دهن. سنت صحابه، اگر مستند به سنّت پيامبر نباشد، به عنوان منبع شرعى نمى پذيرند.
اختلاف در وضو هم از همين نوع است. شيعيان با تمسك به حديث ثقلين كه مورد اتفاق فريقين است، به اهل بيت و امامان معصوم(ع) مراجعه مى كنند و احكام شرعى خويش را فرا مى گيرند، امّا اهل سنّت چنين عمل نمي كنند.
در زمان خلفا به ويژه خليفه دوم (عمر) سياست جلوگيرى از نشر حديث رواج داشت. خلفاى بعدى تا زمان عمر بن عبدالعزيز، همين سياست را در پيش گرفتند. سرانجام بسيارى از روايت هاى پيامبر و حوادث صدر اسلام و حتي نحوه اعمال پيامبر به فراموشى سپرده و يا در مورد آن ها اختلاف ايجاد شد و نسل هاى بعدى نسبت به آن بيگانه شدند. اما شيعيان با مراجعه به امامان معصوم(ع) توانستند سنت پيامبر را حفظ كنند. آن را سرمشق زندگى خويش قرار دهند؛ به عنوان مثال در مورد وضو: امام باقر(ع) ظرف آبى برداشت و به وضو پرداخت و فرمود: پيامبر چنين وضو مى ساخت.(1)
اضافه بر اين، وضوي همه مسلمانان تا خلافت عثمان صورت واحدي داشت. مانند وضوي كنوني شيعه بود.(2) اين مسئله با آيه قرآن نيز تطبيق دارد كه مي‌فرمايد: (( وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ )) (3)سر ها و پا ها تان مسح نمايند. در اين آيه خداوند امر به مسح سر و پاها نموده است، و حال آن كه اهل سنت پاها را مي‌شويند. علت تغيير وضو اين بود كه عثمان در اواسط دوران خلافت خود نسبت به چگونگي وضوي پيامبر گرفتار ترديد شد. او وضوي پيامبر را به شكل شستن پا كه اكنون ميان اهل سنت مرسوم است، اعلام نمود. اين قضيه مورد مخالفت بسياري از صحابه پيامبر واقع شد، امام علي(ع) كيفيت وضو گرفتن را به صورتي كه ميان شيعه رائج است، براي محمد بن ابي بكر مي‌نويسد و در پايان يادآور مي‌شود: پيامبر خدا را ديدم كه به همين صورت وضو مي‌گرفت.(4)
و هم چنين نقل شده كه بعد از آن كه حضرت علي(ع) به صورتي كه ميان شيعه رائج است، وضو گرفت و آنگاه فرمود: برخي از مردم چنين وضو گرفتني را خوش ندارند، ولي اين وضوي كساني است كه به رأي و عقيدة خود، وضو گرفتن را ابداع نكرده‌اند. ديدم كه پيامبر اين طور (كه وضو گرفتم) وضو مي‌گرفت.
اما حكومت اموي به سبب اهداف سياسي در نقاط مختلف اسلامي شيوه عثمان را تبليغ كرد. جوي به وجود آوردند كه برخي از صحابه جرأت مخالفت با دستگاه حاكم را نداشتند. و سرانجام اين گونه وضو گرفتن رواج يافت.(5) در نتيجه طبق دلايل مختلف ذكر شده نحوه وضوي شيعيان منطبق با روش وضوي پيامبر انجام مي شود و تنها راه صحيح است.
پي نوشت ها:
1. شهرستاني، وضوء النبي و السنه النبويه، انتشارات مشعر، ج 1، ص 26 و 27.
2. همان.
3. مائده(5) آيه 6.
4. وضوء النبي و السنه النبويه. ص 49و 47.
5. همان ص54.
موفق باشید.
