چرا خداوندامامان را برتر از دیگران خلق کرده
با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
ابتدا بايد ديد مرادتان از مقام، مقامات اخروي است يا دنيوي چون در دو فرض مساله متفاوت مي شود؛ در فرض اول بايد گفت: سخن گفتن از فضيلت مقامات ائمه، به آن معني نيست كه آن ها در آخرت به خاطر داشتن مثلاً علم بيش تر، ثواب و قرب بيش تري نسبت به ديگران پيدا مي كنند، بلكه ثواب و قرب به خدا ، تنها در سايه عمل به دستورات الهي و تلاش در اين جهت به دست مي آيد، چه در مورد ائمه و چه براي انسان هاي عادي آن چنان كه قرآن تنها ملاك قرب به خدا را تقوا و پرهيزگاري دانسته و مي فرمايد:
"إِنَّ أَكْرَمَكمُْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَئكُم؛ گرامىترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست"(1)
پس ملاك رفعت مقام آن ها نسبت به ديگران، صرف مقامات معنوي كه از جانب خداوند به آن ها عنايت شده نيست، بلكه ملاك، ميزان عمل و صبر آن ها است در برابر ناملايماتي كه براي شان رخ مي دهد كه در اين ميان هيچ گونه تفاوتي بين حضرت و ساير فرزندانش وجود ندارد.
اما اگر مراد شما، مقامات دنيوي باشد. بايد گفت: در حقيقت مقامات روحي و برتري نزد خداوند، بر اثر استعداد و لياقتي است كه فرد در وفاي به عهد الهي از خود نشان داده است. بر اين اساس در مورد اهل بيت (ع)، معتقديم خدا به خاطر استعداد و لياقت اكتسابي معصومين عليهم السلام آن ها را به مقام امامت برگزيده است. امام صادق(ع) در همين زمينه ميفرمايند:
به درستي كه خداوند متعال، انسانهايي را از فرزندان آدم انتخاب كرد. تولد آن ها را پاك و بدنهاي آنان را پاكيزه گردانيد. آنها را در پشت مردان و رحم زنان در حفظ خويش قرار داد، نه به جهت طلبي كه از خداوند داشته باشند؛ بلكه از آن جا كه خداوند، در هنگام خلقت ميدانست كه از او فرمانبرداري ميكنند و او را عبادت مينمايند و هيچ گونه شركي نسبت به او روا نميدارند، پس اينان به واسطه فرمانبرداري از خداوند به كرامت و منزلت والا نزد خداوند، نايل شدهاند.(2)
آنچنانكه در مورد حضرت زهرا (س) نيز آمده است:
"يا ممتحنه امتحنك الله قبل ان يخلقك فوجدك لما امتحنك صابره(3)؛ اي آزموده اي كه تو را خداوند پيش از آفريدنت آزمود، پس تو را در برابر آزمايش شكيبا دريافت ".
لذا مقام ائمه، گرچه موهبتي از طرف خداي متعال به ائمه است، ليكن لياقت و قابليت دريافت موهبت، به اختيار و زحمت و تلاش خود آنها بوده است.
لذا اينكه در مواردي شخص به علم پيشين خود عمل كرده و بر اساس آن عمل كند امري معقول و منطقي است آن چنانكه اين امر در امور عادي خود ما نيز محقق مي شود مثلاً پدري با علم به شايستگي دورني و اينكه اين فرزند در پيگيري امور جديت و تلاش لازم را داشته، رهبري جمع يا امر مهم ديگري را به او مي سپارد لذا از همان ابتداء مورد محبت و احترام ويژه قرار مي گيرد، گرچه ديگران از اين مسئله آگاه نبوده و اين امر را خلاف تلقي كنند.
حال با توجه به آنچه بيان شد، روشن مي شود كه علم خداوند به عمل اختياري افراد در اين دنيا، تعلق مي گيرد يعني خداوند مي داند فلان شخص با اختيار خود، عملي نيك و يا بد انجام مي دهد و در چنين مواردي گرچه خداوند مي تواند تفضلي كرده و با اين علم راه سعادت را براي برخي هموارتر كند. اما به هيچ عنوان نمي تواند بدون عمل و صرفاً با علم پيشين، فرد را به بهشت برده و يا جهنمي كند. بلكه محقق شدن بهشت و جهنم حتي در مورد ائمه(ع)وابسته به عمل آنها در خارج است.
بر اين اساس هيچگاه ائمه برتر از ديگران به اين معنا كه بدون هيچ لياقتي ، مستحق مقامات معنوي باشند، خلق نشده اند
يعني اينگونه نيست كه خلقت و مقامات معنوي آنها بدون هيچ ذليلي خاص باشد لذا حتي پيامبر گرامي اسلام (ص) بسان ساير انسانها، داراي زندگي عادي و طبيعي بود، اما در عين زندگي عادي، با مجاهدت و كوشش فراوان، مقام بندگي و شايستگي خود را براي دريافت وحي به اثبات رساند.
به علاوه آنكه ميزان مسئوليت و شدت آزمايش الهي و سطح توقعات خداوند از يك بنده با مقام و موقعيتي كه خداوند به او اعطا مي كند، رابطه اي مستقيم دارد. هر چه مقام بالا رود، مسئوليت سنگين تر ميشود و تلاش و مجاهدت بيش تري ميطلبد.
اين گونه نيست كه اين مقام را به كسي بدهند و او ديگر خيالش راحت و آسوده باشد، بلكه هر چه مقام بالاتر رود، مسئوليتها بيش تر، تكاليف سنگين تر، هجمههاي شيطاني بيش تر و تلاش و سختي و مصيبت و امتحان افزايش مييابد؛ بلكه رسيدن به مقام نبوت و يا مقامات بعد از آن هم تنها با گذراندن سختيها و تلاشها و امتحاناتي سخت امكان پذير است، مانند داستان حضرت ابراهيم (ع) و ذبح فرزند و...!
نتيجه آنكه اولاً اعطاء مقام خاص و برتري بر ديگران، مبتني بر شايستگي دروني است و ثانياً همين مقام و برتري، تكليف مضاعف را بر گردن آنها وارد كرده و چه بسيار اعمالي كه براي ديگران مكروه است، براي آنها حران است و...
پي نوشت ها:
1. حجرات(49)آيه13.
2. مجلسي، بحارالانوار، چ بيروت، موسسه الوفاء، 1404 هـ.ق، ج 10، ص 170.
3. مكارم شيرازي، مفاتيح نوين، چ مدرسه امير المومنين، قم، 1384ش، ص231.
موفق باشید.
