فقهي

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در قرآن كريم در چند آيه سفارش به احترام و احسان به پدر و مادر شده است با تعبير:«وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً»(1) يا «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ»(2) در تمام اين موارد لفظ والدين مطلق آمده و هر پدر و مادري را شامل مي شود. چه خوش اخلاق باشند و چه بد اخلاق. و حتي چه مسلمان باشند و چه كافر و ...
اگر چه در دو جاي قرآن خداوند فرموده اگر پدر و مادر تو را به شرك به خدا دعوت كردند آنها را در اين مورد اطاعت نكن. خداوند در اين مورد مي فرمايد: «وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِكَ بي‏ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»(3)؛ و اگر پدر و مادر تو را بر شرك به خدا كه آن را به حق نمى‏دانى وادار كنند در اين صورت ديگر آنها را اطاعت مكن و ليك در دنيا با آنها به حسن خلق مصاحبت كن و از راه آن كس كه به درگاه من رجوع و انابه‏اش بسيار است پيروى كن، كه (پس از مرگ) رجوع شما به سوى من است و من شما را به پاداش اعمالتان آگاه خواهم ساخت.
همان طور كه در اين آيه شريفه تصريح شده فقط در مورد دعوتشان به شرك نبايد از آنها پيروي كرد، ولي در عين حال احترام و احسان به آنها همچنان واجب است. در اين آيه بعد از نهي از اطاعتشان مي فرمايد: «وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً » يعني هر چند آنها تو را به شرك دعوت كرده اند تو نبايد بپذيري، ولي بايد در دنيا با نيكويي و احترام با آنها رفتار كني.
در روايتي از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه پدر و مادر هر چند كافر باشند، احترامشان واجب است: «ثلاث ليس لأحد النّاس فيه رخصة: برّ الوالدين مسلماً كان أو كافراً و الوفاء بالعهد لمسلم أو كافر و الأمانة إلى مسلم كان أو كافر»(4)؛ سه چيز است كه هيچ كس به ترك آن مجاز نيست، نيكى با پدر و مادر مسلمان باشند يا كافر، وفاى به عهد براى مسلمان يا كافر و رد امانت مسلمان يا كافر.
رفتار پدر و مادر مي تواند ريشه در كودكي و شيوه غلط تربيتي آنها داشته باشد و همچنين مشكلات زندگي، محيط كار و رفت و آمد با افراد سست ايمان مي تواند در افزايش آن نقش داشته باشد.
گاهي وقت ها سكوت در برابر افرادي كه چنين اخلاقي را در خود دارد، بهترين پاسخي است كه مي تواند در برابر اين گونه رفتارها باشد. سكوت باعث مي شود كه به عقايد خود و شما فكر كنند.
به طور كلي، والدين در قبال فرزندان وظيفه اي دارند و فرزندان نيز در قبال والدين وظيفه اي ديگر دارند و هر كدام در برابر وظيفه اي كه بر عهده دارند مورد بازخواست و سؤال قرار مي گيرند. بنابراين اگر پدر و مادر به وظيفه خود در قبال فرزندان عمل نكنند دليل بر اين نمي شود كه فرزندان هم به وظيفه خود در قبال آنها عمل نكنند. فرزند به هيچ وجه مجاز نيست در برابر پدر و مادر، واكنش و عكس العمل نامناسب نشان دهد، بلكه همچنان موظف است، حرمت ايشان را نگه دارد.
اگر شما داستان زندگي حضرت ابراهيم را كه در قرآن نيز به آن اشاره شده است بخوانيد متوجه مي شويد كه پدر وي كه در واقع عموي او بوده است و سرپرستي حضرت ابراهيم را برعهده داشته است با آن حضرت بدرفتاري مي كرد و عقايد حق ايشان را قبول نداشت. اما با اين حال، حضرت ابراهيم در حق وي دعا مي نمود و با نرمي با ناپدري صحبت مي كرد.
به هر حال نبايد از حدودي كه خداوند در باره احترام به والدين قرار داده تعدي كرد. بلكه براي درمان چنين مشكلي بايد از كسي كه پدرتان از او حرف شنوي دارد كمك گرفت. و در صورت حل نشدن مشكل نيز بايد صبر كرد و اين صبر، اجرهاي فراواني را در پي دارد. راهكاري كه شما در پيش گرفته ايد و زياد با ايشان هم كلام نمي شويد، مناسب است و مي تواند از بي احترامي هاي احتمالي جلوگيري كند.
براي ارائۀ راهكارهاي مناسب برخورد با پدر، در مكاتبۀ بعدي مطالبي ارائه خواهد شد و يا با بخش تلفني مركز (096400) تماس بگيريد. موفق باشيد.
پي نوشت ها:
1. بقره(2)آيه83؛ نساء(4)آيه36؛ انعام(6)آيه151؛ اسراء(17)آيه23.
2. احقاف(46)آيه15؛ لقمان(31)آيه14؛ عنكبوت(29)آيه8.
3. لقمان(31)آيه15 و شبيه به همين آيه در سوره عنكبوت آيه 8 آمده است.
4. پاينده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، انتشارات دنياي دانش، ص416.
موفق باشید.