دلیل وضو گرفتن بدین نحوه

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در آيه تشريع وضو آمده "فاغسلوا وجوهكم و ايديكم الي المرافق" در اين آيه اهل سنت بدون استناد به عمل و سخن پيامبر و عترت ايشان، "الي" را به معناي نهايت و آخر شستن در مقابل "من" به معناي ابتدا ي شستن گرفته و گفته اند: شستن از نوك انگشتان شروع و به مرفق و آرنج ختم گردد.
البته "الي" به معناي انتها مي آيد ولي اين يك معناي آن است همچنان كه غايت و آخرين حد نيز يكي ديگر از معاني معروف آن مي باشد. اين كه« الي» در اين جا به كدام معنا است، علاوه بر قرائن بايد از سنت و سيره رسول خدا كه مفسر و مبين قرآن است، بفهميم.
در اين جا قرينه قوي وجود دارد كه "الي" به معناي غايت و تعيين آخرين حد شستن و مسح كردن است، نه تعيين كننده جهت شستن، زيرا "يد" هم به چهار انگشت دست گفته مي شود و هم به دست تا مچ و هم به دست تا آرنج و هم به دست تا كتف. در اين جا خداوند حد دست را معين كرده، فرموده دست ها تا آرنج شسته شوند. منظور تعيين جهت شستن نبوده است، همچنان كه در حكم مسح پا نيز "الي "تعيين حد مسح است. زيرا در پا هم اين ابهام هست و انگشتان يا تا مچ يا تا زانو و يا تا باسن كه شامل ران ها هم مي شود، را "پا" مي گويند و خداوند هنگام اعلام وجوب مسح پا، با آوردن "الي الكعبين"حد مسح را بيان فرموده است.
بنا بر روايت راوي گويد: از امام باقر پرسيدم: از كجا دانستيد و گفتيد كه مسح فقط بعض سر است (بر عكس اهل سنت كه مسح همه سر را لازم مي دانند)؟
امام خنديد و فرمود: رسول خدا فرمود و كتاب از جانب خدا به او نازل شده (و او مفسر كتاب است) زيرا خدا فرموده: "فاغسلوا وجوهكم"و مي فهميم كه همه صورت بايد شسته شود. بعد خدا فرمود: "و ايديكم الي المرافق" و دست ها تا مرفق ها را به وجه و صورت، عطف كرد. پس متوجه مي شويم بايد دست ها تا مرفق ها شسته شود. بعد بين شستن و مسح جدايي انداخت و فرمود:"و امسحوا برؤسكم " از اين كه فرمود "برؤسكم"مي فهميم كه مسح بايد به بعض سر باشد. زيرا باء آمده و به معناي بعض است. بعد پاها را تا كعبين به سر در مسح عطف كرد. همچنان كه دست ها را به وجه و صورت عطف كرده بود. از اين مي فهميم كه مسح پاها تا كعبين كافي است. رسول خدا آيه را اين گونه تفسير كرد، ولي مردم تفسير پيامبر را ضايع كردند.(2)
زراره و ابن بكير خدمت امام باقر رسيدند و پرسيدند: وضوي رسول خدا چگونه بود؟ حضرت ظرف آبي طلب كرد و دست راستش را در آب فرو برد و كفي آب برداشت و بر صورت ريخت و آن را شست. بعد كف دست چپش را پر از آب كرد و بر دست راستش ريخت و آن را از آرنج تا نوك انگشتان از بالا به پايين شست، به طوري كه هنگام شستن دستش به سوي مرفق باز نمي گشت و بعد با كف راستش بر دست چپش آب ريخت و آن را مانند دست راستش شست. سپس سر و دو قدمش را با خيسي وضو مسح كرد، بدون اينكه از آب ديگري استفاده كند و فرمود :خداي بزرگ مي فرمايد:
"يا ايها الذين آمنوا اذا قمتم الي الصلوة فاغسلوا وجوهكم و ايديكم "پس او نبايد جايي از صورت را نشسته بگذارد و بعد امر كرده به شستن دست ها تا آرنج ها، پس نبايد جايي از دست ها تا آرنج ها را نشسته بگذارد، پس بايد صورت و دست ها را تا آرنج بشويد، زيرا خدا فرموده "فاغسلوا وجوهكم و ايديكم الي المرافق"
بعد خداوند مي فرمايد: "وامسحوا برؤسكم و ارجلكم الي الكعبين" بنا بر اين مسح به قسمتي از سر و پا از نوك انگشتان تا بلندي كعب و روي پا ها كافي است. (3)
اين تفسير پيامبر از آيه است و ما بايد به تفسير پيامبر پايبند باشيم.
در اين آيه خداوند امر به مسح سر و پاها نموده است، در حالي كه اهل تسنن پاها را مي شويند و همه سر را مسح مي كنند.
علت اين تغيير ( شستن پاها به جاي مسح آنها) هم اين بود كه عثمان در اواسط دوران خلافت خود نسبت به چگونگي وضوي پيامبر گرفتار ترديد شد, و وضوي پيامبر را به شكلي كه اكنون در ميان اهل سنت مرسوم است ،اعلام نمود. اين قضيه مورد مخالفت بسياري از صحابه واقع شد, لكن حكومت اموي بنا به اغراض سياسي در نقاط مختلف اسلامي شيوه عثمان را تبليغ كردند. جوي به وجود آوردند كه برخي از صحابه جرأت مخالفت با روش دستگاه حاكم را نداشتند. در نتيجه اين گونه وضو گرفتن رواج يافت.
خلاصه آن كه الي المرافق كميت و مقدار شستن را بيان مي كند نه كيفيت و طريقه شستن. و آنچه كه مورد سوال بوده كميت است نه كيفيت. مطلب بعد اين كه در صورت اختلاف قرآن دستور مي دهد كه بايد به رسول خدا مراجعه كرد، ما روايات زيادي از اهل سنت داريم كه پيامبر مانند شيعيان وضو مي گرفته است.
براي اطلاعات بيشتر در اين موضوع و شبهات اهل سنت حتما به سايت وليعصر زير نظر آيت الله حسيني قزويني مراجعه بفر ماييد.
پي نوشت ها:
1. مستند العروة الوثقي، آيت الله خويي، ج 4، ص 445 - جواهرالكلام، ج 11، ص 19.
2. البرهان، ج2، ص257.
3. همان.
موفق باشید.