با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد گفت: بر اساس روايات مرگ پديدة دردناك، تلخ، وحشت‌آور است، به گونه‌اي كه سختي و دشواري آن با عقل و خرد آدمي در دنيا قابل درك نيست، از اين رو در نهج البلاغه آمده:
«وأنّ للموت لغمرات هي أفضع من أن تستغرق بصفةٍ أو تعتدل على عقول اهل الدنيا؛(1) مرگ دشواري دارد كه هراس‌انگيزتر از آن است كه بتوان در قالب الفاظ ريخت و يا انديشه‌هاي مردم دنيا بتوانند آن را درك نمايند».
اما در عين حال اين پديده وحشتناك را مي‌توان به صورت خوشايندترين رخداد پذيرا شد. در اين باره روايات متعدد نقل شده، ولي در اين جا به عنوان نمونه به دو روايت اشاره مي‌شود، امام صادق(ع) فرمود:
«هو للمؤمن كأطيب ريح يشمّه فينعس لطيبه فيقع التعب والألم كلّه عنه؛(2) مرگ براي مؤمن مثل بوي خوشي است كه آن را استشمام مي‌كند و تمام سختي و دردها از او برداشته مي‌شود».
در ادامه همين حديث آمده كه از حضرت سؤال شد: اگر چنين است، پس چرا گفته مي‌شود كه تحمل مرگ براي انسان از تحمل قطعه قطعه شدن با اره و يا تيغ قيچي سخت‌تر است؟ حضرت در جواب فرمود:«مرگ براي كفار و افراد فاجر و فاسق آن گونه است، نه براي افراد صالح و مؤمن».(3)
از اين روايت معلوم مي‌شود اگر انسان درست عمل كند و اهل گناه نباشد و از عملكرد بد خود توبه نمايد. مرگ براي او هيچ گونه تلخي و سختي نخواهد داشت.
در روايت ديگر آمده كه سدير صيرفي مي‌گويد: به امام صادق عرض كردم: آيا مؤمن از مرگ و قبض روح خود مي‌ترسد؟ فرمود:
« سوگند به خدا !هرگاه فرشته مرگ به سوي مؤمن مي‌آيد، وحشت مي‌كند، آن گاه فرشته به او مي‌گويد: اي وليّ خدا! وحشت منما، قسم به خدايي كه پيامبر را برانگيخت! نسبت به تو از پدر مهربان‌تر هستم. چشم‌هاي خود را باز نما و نگاه كن. محتضر چشم‌هاي خود را باز مي‌كند، مي‌بيند كه رسول خدا، اميرمؤمنان، فاطمه زهرا، حسن و حسين و ساير ائمه عليهم السلام براي او نمودار شده‌اند. اين حال شيرين‌ترين لحظات براي اوست».(4)
بر اساس اين گونه آموزه‌هاي متعالي معلوم مي‌شود مرگ با وصف اينكه تلخ و ناخوشايند است، براي مؤمن شيرين و خوش خواهد بود.
گفتني است كه در باره سختي سكرات مرگ اين كلام امام صادق(ع) فرمود:
«مردي از ابوذر پرسيد: چرا ما از مرگ كراهت داريم؟ گفت: به دليل آن كه دنيا را آباد كرده‌ايد و آخرت را خراب. از اين رو ترس داريد كه از جاي آباد به محل خراب انتقال يابيد».(5)
ترس و ياد مرگ براي انسان آموزنده و مثبت است، ولي بايد سعي نمود كه از اين روحيه در جهت اصلاح نفس و توبه و استغفار استفاده كرد. به رحمت بي‌كران خداوند اميدوار، چون نااميدي از رحمت خداوند، از وسوسه‌هاي شيطان و گناه كبيره است.
بنابر اين گرچه سكرات مرگ بسيار سخت است ولي براي مومنان و صالحان چه رسد به انبيا و اولياء(ع) آن گونه است كه در روايات ياد شده اشاره گرديده است. در نتيجه روايتي در باره حضرت موسي(ع) در پرسش اشاره شده گذشته از اين كه معارض رواي دارد با مباني هم ساز گاري ندارد.
پي‌نوشت‌ها:
1. نهج البلاغه، نشر موسسه امير المومنين، قم 1375ش ، خطبه 221.
2. فيض، محجه البيضاء، نشر جامعه مدرسين، قم 1372 ش، ج 8، ص 256.
3. همان.
4. همان، ص 261.
5. مجلسي، بحار الانوار، نشر دارالاحيا التراث العربي بيروت، 1403 ق، ج 6، ص 137.
موفق باشید.
