سلام
ایا باز گویی خبر برای دیگران یک گناه محسوب میشود.در جایی خواندم(بازگویی خیراگرمنتهی به ثواب بودخودثواب شمرده میشود،ولی اگربرای ریاوتظاهروامثال این بودکه کارخیرراهم فاسدمیکند)لطفا در مورد این گناه و مصداقهای عینی ان کمی توضیح دهید و یا شواهدی که در جامعه از این گناه دیده اید را توضیح دهید.
ممنون
پرسشگر گرامي! سوالي كه پرسيده ايد، خيلي كلي است و مشخص نيست كه مقصودتان از طرح اين سوال چيست. منظورتان از بازگويي خبر چيست؟ آيا منظور انتشار خبر دروغ يا غيبت از عيوب ديگران و يا امور ديگر است؟!
- در هر حال به نكات كلي زير توجه فرماييد:
1- پوشاندن و جار نزدن اشتباهات و گناهان ديگران:
اميرالمومنين(ع) مي فرمايند: «فَكَيْفَ بِالْغَائِبِ الَّذِي غَابَ أَخَاهُ وَ عَيَّرَهُ بِبَلْوَاهُ؟» چگونه است حال غيبت كنندهاى كه غيبت برادر (هم كيشش) را كرده و او را بر گناهى كه دامنگير او شده سرزنش كند؟
روي اين سخن با كساني است كه از مرتبه اهل عصمت پايين ترند و كم و بيش گناهاني از آنها سر مي زند. با جمله بعد از اينها نيز مي خواهد كه به پاسداشت نعمت گناه پوشي خدا كه نسبت به خود اينها روا داشته است از برملا كرده گناه ديگران خودداري كنند. و بعد مي فرمايد:
آيا بياد نمىآورد جايى را كه خداوند گناهانش را پوشانيد و آن از گناه برادرش كه او با غيبت آن را فاش كرد بزرگتر بود و چگونه او را بر گناهى نكوهش مىكند كه خودش همانند آن را به جا آورده است و اگر هم عين آن گناه را مرتكب نشده جور ديگري معصيت خدا را كرده است كه از آن گناه برادرش بزرگتر بوده است.
در اين بيان امام(ع) با اظهار شگفتى كه آميخته با احتجاج و استدلال است مىپرسد: چگونه كسى ديگرى را بر گناهى سرزنش مىكند در حالي كه خود، آن را به جا مىآورد؟! مفاد اين عبارت به همراه عبارت بعد اين است كه جايز نيست كس ديگرى را به گناهى كه خود مرتكب آن مىشود عيبجويى و سرزنش كند؛ زيرا گناهى را كه او مرتكب شده يا مانند همان گناهى است كه خود، آن را به جا مىآورد و يا بزرگتر از آن است كه در اين صورت لازم است به جاي عيبجويي و سرزنش ديگران به سرزنش خويش بپردازد و اين مساوات و يا برتري در گناه او را از نكوهش ديگران باز دارد.
2- گناهي بزرگ به نام «جرأت بر گناه»:
اميرالمومنين(ع) مي فرمايد: «وَ أَيْمُ اللَّهِ لَئِنْ لَمْ يَكُنْ عَصَاهُ فِي الْكَبِيرِ وَ عَصَاهُ فِي الصَّغِيرِ لَجُرْأَتُهُ عَلَى عَيْبِ النَّاسِ أَكْبَرُ»(1) سوگند به خدا! اگر گناه بزرگى را هم مرتكب نشده و عصيان او اندك و كوچك باشد، همين جرأت و گستاخى او بر بازگويى عيب مردم، گناهى بس بزرگتر است.
و اگر گناهش از گناه او كوچكتر است باز هم اين شخص، حقّ عيبجويي و غيبت او را ندارد، زيرا همين جرأت او بر فاش ساختن عيب ديگران، خود گناهي به مراتب بزرگتر از گناه آنهاست.
چگونه جرأت بر عيبجويي و بازگويي گناه ديگران، نزد خداوند، گناهي بزرگتر از اصل آن گناه است؟
پيامبر خدا(ص) ما را اينگونه موعظه فرمود: غيبت مسلمانان را نكنيد و پرده از عيبهاى آنها برمداريد، زيرا هر كس پيگير عيب برادر مسلمان خود باشد، خداوند عيب او را پيگيرى مىكند و كسى كه خداوند پيگير عيب اوست او را رسوا مىگرداند هر چند در درون خانهاش خزيده باشد
مرحوم ابن ميثم شارح نهج البلاغه مي نويسد:
اين كه فرموده است: «جرأت به عيبجويى و بازگويى گناه ديگران، در نزد خداوند گناهى بزرگتر است» يا براى مبالغه در نكوهش اين گناه است و يا به سبب اين است كه آثار زشتى كه بر ديگر محرّمات مترتّب مىشود كمتر از مفاسدى است كه در نتيجه غيبت و بدگويى مردم از يكديگر در جامعه پديد مىآيد؛ زيرا يكى از مقاصد مهمّ شارع مقدّس ايجاد وحدت و هماهنگى در جامعه و همسو كردن مردم به وسيله اجراى اوامر و نواهى خداوند براى حركت در راه اوست و اين غرض هنگامى تحقّق پيدا مىكند كه همكارى و همدلى و الفت و محبّت در ميان مردم برقرار باشد و دلهاى آنها از زنگار كينه و دشمنى و حسد و مانند اينها پاك باشد و چون بدگويى از ديگران، نشانه كينه و نيز سبب بدگويي ديگري از غيبت كننده است؛ اين گناه قابليت آن را دارد كه دامنه اش تمام جامعه را فراگيرد و اين كاملا ضدّ مقصود شارع مقدّس است؛ براي همين در قرآن كريم و احاديث نبوى از آن بسيار نهى شده است؛ چنان كه در قرآن كريم آمده است: «وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً»(2)
- نتيجه گيري:
1- غيبت مسلمانان را نكنيد و پرده از عيبهاى آنها برمداريد، زيرا هر كس از پيگير عيب برادر مسلمان خود باشد، خداوند عيب او را پيگيرى مىكند و كسى كه خداوند پيگير عيب اوست او را رسوا مىگرداند هر چند در درون خانهاش خزيده باشد.
2- در صدد انتشار اخبار بعضاً كذب و حتي گاهي صادقانه بر نياييد. خيلي از اوقات پخش كردن مطلبي عوارض نامطلوبي دارد كه فقط منتشر كنندۀ آن مقصر مي باشد.
3- در مورد مسأله اي كه پيرامون منتهي شدن اخبار خير به ثواب به صورت ريا و يا غير آن، خدمتتان عرض مي كنيم:
هيچ شكي نيست كه منتشر كردن اخبار خوب، با نيتي الهي و در راستاي ارتقاء مسايل اخلاقي - معرفتي، كاري بس مهم و ارزشمند است و قطعاً داراي اجر و ثواب خواهد بود؛ اما اگر انتشار اخبار و بازگويي وقايع با نيت خودنمايي و ريا بود، نه تنها اجري ندارد، بلكه باعث مي شود كه ريشۀ برخي از رذايل را در خود بپرورانيم و ديگران به اين مسأله بي رغبت شوند.
به طور مثال، اگر كسي از اعمال ماه رمضان يا رجب كلام يا روايتي به ميان آورد، چون درصدد بازگويي فضايل و اعمال اين ماه هاي عزيز بودند، از اجر و مزد بهره مي برند، برخلاف كسي كه با نيتي سوء و غير الهي به اينگونه مسايل بهاء مي دهد.
در نامۀ بعدي مقصودتان را به صورت واضح برايمان بيان كنيد تا بتوانيم كامل تر جواب پرسش شما را دهيم.
پي نوشت ها:
1. نهج البلاغة، خطبۀ 140.
2. حجرات(49) آيۀ 12.
