علت بلند خواندن حمد و سوره در نمازهای صبح و مغرب و عشاء

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
آيه 110 اسراء به شرح زير است:
قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَيًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبيلاً
بگو خدا را به نام الله يا به نام رحمان بخوانيد كه به هر نام بخوانيد بلامانع است. زيرا نام هاي نيكو از آن خداست و نمازت را نه خيلي بلند بخوان و نه خيلي آهسته، بلكه بين اين دو راهي برگزين.
آيه مذكور ربطي به مسئله فقهي جهر و اخفات نماز روزانه يعني بلند و آشكار يا آهسته خواندن نماز ندارد. بلكه ناظر به بلند خواندن زياد يا آهسته و در دل خواندن نماز است.
جهر مورد نهي آن است كه فرياد بكشد و اخفات مورد نهي آن است كه در دل بخواند نه به زبان.(1)
بنا به روايات رسول خدا در مكه نمازش را با صداي بلند (كه به اعلام مواضع هم شبيه بود) مي خواند و با توجه به بلند بودن صدايش، مشركان متوجه حضور او مي شدند و ايشان را آزار مي دادند كه خداوند با اين دستور، ايشان را از آگاه شدن و آزار مشركان در امان داشت.(2)
تا اينجا دستور اين شد كه نماز را نه با فرياد بخوان و نه در دل بلكه ميانه اين دو را برگزين. اين حكم كلي است و تفصيل و بيان جزئيات آن با رسول خدا است كه مبين و مفسر قرآن و دين مي باشد. اين آيه اجمالا فرموده كه نماز ها نه با فرياد خوانده شود و نه در دل بلكه حد بين اين دو. آهسته خواندن به گونه اي كه خودت بشنوي و صدايت جوهر نداشته باشد مصداق اين دستور است و بلند خواندن به نحوي كه صدايت جوهر داشته و افراد كنار دست شما هم بشنوند نيز مصداق اين دستور است و اين پيامبر است كه با اذن خداوند حق دارد و بايد روشن كند كه ما آزاديم همه نمازها را به هر گونه كه خواستيم به نحوي كه نه فرياد باشد و نه خواندن در دل ، بخوانيم يا بايد بعضي را بحو اخفات بخوانيم به نحوي كه فقط خودمان صدايمان را بشنويم و صدايمان در گوشي باشد و جوهر نداشته باشد و بعضي را به گونه اي بخوانيم كه صدايمان را افراد كنارمان هم بشنوند و جوهر داشته باشد.
ما چون رسول خدا را از جانب خدا قانونگذار و بيان كننده دين و قرآن مي دانيم، بيان جزئيات احكام را از زبان آنان مي جوييم و بدين جهت راجع به چگونگي قرائت به بيانات آنان مراجعه مي كنيم تا ببينيم آيا دستوري داده اند يا ما در انتخاب نوع قرائت بين آزاد هستيم و فقط بايد به گونه اي بخوانيم كه فرياد نباشد و در دل هم نباشد؟
در كتاب وسائل الشيعه كه از مجموعه هاي حديثي شيعه و مورد مراجعه عالمان و فقيهان است بابي وجود دارد تحت اين عنوان:
"وجوب آشكار خواندن قرائت در نماز صبح و دو ركعت اول مغرب و عشا و وجوب آهسته خواندن در باقي نمازها و ركعت ها جز بسم الله الرحمن الرحيم."
اين باب و احاديث آن دلالت دارد كه "بسم الله الرحمن الرحيم" در همه نمازها بلند خوانده شود(در نماز صبح و مغرب و عشا واجب است و در نماز ظهر و عصر مستحب است) وحمد و سوره در نماز صبح و مغرب و عشا بايد بلند خوانده شود به نحوي كه صدا جوهر داشته و افراد كنار دست بشنوند و قرائت حمد و سوره در نماز ظهر و عصر و قرائت تسبيحات اربعه در همه نمازهاي سه و چهار ركعتي بايد آهسته باشد به نحوي كه صدا جوهر نداشته و افراد كنار دست نشنوند. (3)
حتي در باب بعدي همين كتاب رواياتي است كه مي گويد اگر كسي اين گونه قرائت نكند و جايي كه بايد آهسته بخواند، بلند بخواند و جايي كه بايد بلند بخواند، آهسته بخواند، اگر به عمد و با دانستن مساله اين كار را كرده، بايد نماز هايش را اعاده كند.
بنا بر اين پرسشگر محترم ما در احكام خدا و عبادات بايد تابع خواست خدا و امر هاي او باشيم كه در قرآن يا در بيان پيامبر و امامان آمده و بايد به گونه اي عبادت كنيم كه خدا دستور داده است و اگر آن گونه عبادت نكنيم و طبق ميل يا برداشت خود عمل كنيم، اجري نخواهيم داشت .
روايات پيامبر و امامان ناقض حكم قرآن نيستند، بلكه بيان و شرح و تفصيل آن هستند.
ما در اين جواب به كتب روايي معتبر كه احاديث پيامبر و امامان را جمع آوري كرده اند استناد كرده ايم گر چه كه تفسير نمونه هم همين روايات را نقل كرده و توضيح داده يعني در آنجا هم منبع و استناد به همين روايات است نه اين كه از جانب خود چيزي آورده باشد.
رواياتي كه آدرس آنها را براي مراجعه داديم ،دستور داده اند قرائت حمد و سوره در نماز مغرب و عشا و صبح با صداي آشكار باشد و قرائت همين حمد و سوره (جز بسم الله كه مستحب است در ظهر و عصر هم آشكار خوانده شود) در نماز ظهر و عصر و تسبيحات اربعه در همه نمازهاي سه يا چهار ركعتي آهسته باشد و ما به اين دستور عمل مي كنيم.
پي نوشت ها:
1. تفسير قمي، ج2، ص30 ( به نقل از امام صادق(ع)).
2. تفسير عياشي، ج2، ص318( به نقل از امام باقر و صادق عليهما السلام)؛ در المنثور، ج4، ص206-207.
3. ر.ك وسائل الشيعه، ج4، ص763.
موفق باشید.