چرا قبله مسلمانان از جایگاه اولیه خود جا بجا شد و به مکه آمد؟
با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
از آيات قرآن استفاده مي شود كه قبله مسلمانان در حقيقت از اول همان كعبه (بيت الله الحرام( بوده است و بيت المقدس بخاطر مصالحي به عنوان يك قبله موقتي براي مسلمانان قرار داده شده بود.(1) چنانچه خداوند در قرآن مي فرمايد: قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَ إِنَّ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ(2). نگاههاى انتظارآميز تو را به سوى آسمان (براى تعيين قبله نهايى) مىبينيم! اكنون تو را به سوى قبلهاى كه از آن خشنود باشى، باز مىگردانيم. پس روى خود را به سوى مسجد الحرام كن! و هر جا باشيد، روى خود را به سوى آن بگردانيد! و كسانى كه كتاب آسمانى به آنها داده شده، بخوبى مىدانند اين فرمانِ حقى است كه از ناحيه پروردگارشان صادر شده (و در كتابهاى خود خواندهاند كه پيغمبر اسلام، به سوى دو قبله، نماز مىخواند). و خداوند از اعمال آنها (در مخفى داشتن اين آيات) غافل نيست.
مفسرين معتقدنداز عبارت «وَ إِنَّ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ» بدست مي آيد كه يهود در كتابهاى آسمانى خود خوانده بودند كه قبله پيامبر اسلام (ص) كعبه است نه بيت المقدس، چنانچه علامه طباطبايي مي فرمايد: جمله(اوتوا الكتاب) مىرساند كه كتاب اهل كتاب مشتمل بر حقيقت اين تحويل، و اين حكم بوده، حال يا بدلالت مطابقى، (و از نشانههاى او اين است كه قبله امت خود را بسوى كعبه بر مىگرداند)، و يا بدلالت ضمنى (او پيغمبرى است صادق كه هر كارى بكند درست و حق و از طرف پروردگار عالم مىكند).(3)
اما در مورد چرايي و دلائل تغيير قبله مي گوييم كه از آيات قرآن استفاده مي شود كه اين موضوع دلائل متعددي داشته است كه بدانها اشاره مي كنيم.
1- يكي از ادله تغيير قبله فخر فروشي ها و طعنه ها و سرزنش هاي يهوديان بوده است آيه مذكور در اول بحث گواه بر اين است كه پيغمبر از گفتگوهاي يهود در مورد قبله بيت المقدس ناراحت بود و پيوسته انتظار مي كشيد كه مدت اين قبله موقتي پايان پذيرد و قبله ابدي مسلمانان از طرف خداوند بزرگ اعلام گردد.
2-دليل ديگر تغيير قبله تربيت و تكميل مسلمانان بوده و براي پرورش روح اطاعت در افراد تازه مسلمان و پيشرفت هدف مقدس اسلام صورت گرفته است. چرا كه اعراب حجاز مخصوصا اهل مكه علاقه زيادي به سرزمين خود داشتند. لذا در آغاز كار لازم بود بر خلاف تمايل نفساني و تعصبات محلي كعبه را براي مدتي رها كنند و به طرف بيت المقدس نماز بگذارند تا تعصبها در آنها كشته شود و روح اطاعت و فرمانبرداري در آنها تحكيم گردد.(4)
2-يكي ديگر از ادله تغيير قبله كه در آيه هم بدان تصريح شده است آزمايش و امتحان مردم و جداسازى مؤمنين از غير مؤمنين است، و هم مشخص كردن فرمانبران از عاصيان متمرد است.(5) چنانچه مي فرمايد: وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتي كُنْتَ عَلَيْها إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلى عَقِبَيْه؛(6) و ما، آن قبلهاى را كه قبلا بر آن بودى، تنها براى اين قرار داديم كه افرادى كه از پيامبر پيروى مىكنند، از آنها كه به جاهليت بازمىگردند، مشخص شوند.
3- دليل ديگرش مي تواند عبرت گرفتن مسلمانان باشد چرا كه بيت المقدس موزه عبرت جهان و جايگاه عزت و ذلت بني اسرائيل است در بيت المقدس علل انحطاط و ترقي اين قوم مشهود است و زندگي آنها براي مسلماناني كه تازه وارد اين دين مقدس شده بودند درس عبرتي محسوب مي شد.(7)
پي نوشت ها:
1. آيت الله مكارم شيرازي و سبحاني، پاسخ به پرسش هاي مذهبي، انتشارات نسل جوان، قم، 1388، ص444.(با تلخيص و تصرف)
2. بقره(2) آيه 144.
3. علامه طباطبائي، الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، دفتر انتشارات اسلامي، قم، 1374، چاپ پنجم، ج1، ص490.
4. پاسخ به پرسش هاي مذهبي، همان، ص445.
5. علامه طباطبائي، الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، دفتر انتشارات اسلامي، قم، 1374، چاپ پنجم، ج1، ص488.(با تلخيص و تصرف).
6. بقره(2) آيه143.
7. پاسخ به پرسش هاي مذهبي، همان.
موفق باشید.
