ادامه تحصیل

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
اهميت علم و دانش به قدري زياد است كه يكي از گرايشهاي فطري انسان حقيقت جويي است و يكي از تواناييهاي انسان قدرت شناخت واقعيات است. شناخت خود و جهان پيرامون يا به عبارت ديگر خودآگاهي و ديگرآگاهي از ويژگي هاي انسان است. انسان با آگاهي از خويشتن، قادر مي شود چيزهاي ديگر را بشناسد و حتي خداشناس گردد.
اميرالمؤمنين(ع) فرموده اند:«كيف يعرف غيره من يجهل نفسه»(1)كسي كه به خويشتن جاهل است چگونه غير خود را مي شناسد.
بنابراين اهميت و امكان تحصيل علم و شناخت، از طريق خودشناسي بر ما آشكار مي گردد و وقتي علم براي رسيدن به كمال و غايت وجودي انسان ضرورت و اهميت داشته باشد، پرورش قوه درك حقايق نيز اهميت خواهد داشت. قوه عاقله انسان هر چه در درك حقايق تواناتر باشد، مقصد و مسير و موانع حركت به سوي مقصد را بهتر مي شناسد و امكان رسيدن به كمال را بيشتر فراهم مي كند. و بالعكس، اگر قوه شناخت انسان كارآيي خود را از دست دهد، حركت در مسير كمال ناممكن مي شود و گمراهي و هلاكت را در پي مي آورد.
اين مطالب هم از طريق خودشناسي فهميده مي شود و هم كتاب و سنت آن را تأييد مي كند. در قرآن كريم و روايات معصومين(ع) در فضيلت علم و علم آموزي سخنان زيبايي وجود دارد كه در اينجا برخي از آنها را ذكر مي كنيم:
1- «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِكَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ»(2) خدا كه همواره به عدل قيام دارد گواهي مي دهد كه جز او هيچ معبودي نيست و ملائكه و صاحبان دانش نيز (شهادت مي دهند).
رسيدن به مرتبه درك توحيد پروردگار و شهادت به آن، براي صاحبان علم امكان پذير است و اين در فضيلت و ضرورت علم به تنهايي كافي است. چون علم چنين ثمره دلپذيري دارد خداوند فرموده است: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ»(3) خداوند كساني را كه ايمان آوردند و آنان را كه علم داده شدند بسيار بلند مرتبه مي فرمايد.
2- خداوند در مواضع فراواني برتري عالم را نمايان ساخته است و در آياتي به اين برتري تصريح نموده است: «قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ»(4) بگو آيا كساني كه مي دانند و كساني كه نمي دانند يكسانند؟
3- قرآن به علم آموزي تشويق و بلكه امر مي كند: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»(5) پس اگر نمي دانيد از آگاهان بپرسيد.
از پيامبر اكرم(ص) روايت شده است كه: «خداوند چون براي كسي نيكي بخواهد او را عالمي ژرف نگر در دين مي سازد»(6)
همچنين از ايشان نقل شده است: «عالم هفتاد درجه از عابد برتر است.»(7)
تا به اينجا با توجه به رواياتي كه بيان شد، كاملاً مشخص شد كه تحصيل و يادگيري علم، بسيار مورد تأكيد و ارزشمند است و نبايد به راحتي از كنار آن گذشت. اما سخن شما در اين است كه فضاي برخي از دانشگاه ها به گونه اي است كه انسان را بين تحصيل و مشكلات ديگر مردد مي كند.
- اما در جواب به اين پرسش شما بايد عرض كنيم:
1- بايد مقداري تغيير نظر دهيد و برخي از مشكلات بوجود آمده را تحمل كنيد، زيرا اهميت دانش آموزي به قدري زياد است كه نمي توان به خاطر برخي از مشكلات آن را رها كرد. علم چنان نقش ارزنده اي در حيات الهي انسان دارد كه علم آموزي به فرموده پيامبر(ص) فريضه است: «طلب العلم فريضه علي كل مسلم»(8) علم آموزي بر هر مسلماني واجب است.
و نيز فرموده اند: «كسي كه دوست دارد به آزادشدگان از آتش نگاه كند، بايد به دانش آموزان نظر نمايد. قسم به كسي كه جانم به دست اوست هيچ دانشجويي كه در مسير علم رفت و آمد مي كند نيست، مگر آنكه خداوند براي هر قدمش عبادت يكسال را مي نويسد و برايش با هر قدمي كه بر مي دارد شهري در بهشت مي سازد و در حالي كه بر زمين گام مي زند زمين برايش آمرزش مي طلبد و او در حالي كه بخشوده است صبح و شام مي كند و فرشتگان گواهي مي دهند كه دانش طلبان، آزادشدگان خدا از آتشند.»(9)
همچنين فرمودند: «كسي كه راه علم آموزي را مي پويد خداوند او را در راهي به سوي بهشت پيش مي برد.»(10)
حال با اين همه تأكيد و سفارش بايد درصدد رفع مشكلات دانشگاه بر بياييد و از كنار تحصيل نگذريد. اي كاش برخي از مشكلات را بيان مي كرديد تا در مورد آن با همديگر بحث مي كرديم و به نتيجه مي رسيديم. منتظر نامۀ بعدي تان هستيم.
- حاصل سخن اينكه:
به تحصيل دانشگاه ادامه دهيد و با مشكلات مبارزه كنيد و در فضايي آرام به تحصيل علم بپردازيد تا بعدها خود را توبيخ نكنيد. ضرورت مسأله بيش تر از تحمل مشكلات است، زيرا اهميت علم و علم آموزي چنان كه گفته شد از آن روست كه معارف لازم براي سعادت از طريق علم آموزي و بكارگيري قوه تفكر و انديشه به دست مي آيد. معارف سعادت بخش اعم از معرفت خداوند و شناخت راه رسيدن به اوست. هر حركتي كه انسان انجام مي دهد و هر گامي كه بر مي دارد فقط در پرتو نور علم مي تواند در راه صحيح و به سوي خداوند باشد. امام علي(ع) خطاب به كميل فرمودند:
«اي كميل! هيچ حركتي نيست جز آنكه تو در آن نيازمند دانشي هستي.»(11)
دانش عمل را سودمند مي سازد. زيرا عمل بدون آگاهي انسان را به هدف نمي رساند، حتي اگر صورت ظاهري عمل درست باشد. آگاهي، روح عمل است؛ چرا كه عمل با نيت جان مي گيرد و عمل بدون آگاهي كاري بدون نيت و يا با نيت نادرست است.
امام صادق(ع) مي فرمايند: «چون شناخت آنچه از خيرخواهي انجام ده ـ خواه اندك يا بسيار ـ زيرا عملِ (همراه با شناخت) پذيرفته مي شود.»(12)
پي نوشت ها:
1. غرر الحكم و درر الكلم، عبدالواحد بن محمد التميمي، مكتب الإعلام الإسلامي، قم، 1366 ه.ش. ج 4، ص 565.
2. آل عمران(3) آيۀ 18.
3. مجادله(58) آيۀ 11.
4. زمر(39) آيۀ 9.
5. نحل(16) آيۀ 43.
6. فيض كاشاني، المحجة البيضاء، نشر جامعه مدرسين قم 1370 ش. ج 1، ص 17.
7. همان، ص 18.
8. همان.
9. همان.
10. اصول كافي، ج 1، كتاب فضل العلم، باب ثواب العالم و المتعلم.
11. حكيمي، اخوان، الحياه، ترجمه احمد آرام، دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏. ج 8، ص 35.
12. همان، ص 38.
موفق باشید.