با سلام
در فراز شریفی از قرآن کریم میخوانیم "... لا نفرق بین احد من رسله..." . آیا این " فرق قائل نشدن" از جهت مرتبت و منزلت جایگاه پیامبران نسبت به یکدیگر است؟ آیا به معنی ظرفیت وجودی یکسان همه پیامبران است؟ به طور کلی با توجه به این فراز آیا باید در جمیع صفات و مراتب، پیامبران را یکسان دانست؟ یا این فراز به موضوع دیگری اشاره میکند؟
با تشکر از محضر اساتید گرامی
با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
خداي متعال فرمود:
"آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ"(1)
يعني: پيامبر به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده ايمان دارد و همه مؤمنان (نيز) به خدا و فرشتگان و كتابها (ى آسمانى) و فرستادگانش ايمان دارند (و مىگويند:) ما ميان هيچ يك از پيامبران او فرق نمىگذاريم (و به همگى ايمان داريم) و گفتند: ما (نداى حقّ را) شنيديم و اطاعت كرديم، پروردگارا! آمرزش تو را (خواهانيم) و بازگشت (ما) به سوى توست.
آيه شريفه، در مقام بيان تفاوت مرتبت ميان رسولان و پيامبران الهي نيست.
البته ظرفيت وجودي انبياء و شرافت شان نسبت به يكديگر متفاوت است و در اين ميان مقام شامخ رسول خدا(ص) ممتاز مي باشد كه اين بحث در جاي خود بررسي شده است.
و اما اين كه آيه به اعتراف گروهي بر عدم تفاوت ميان پيامبران اشاره مي كند، سخن مومنان است كه در ايمان به خدا و پذيرش برنامه هاي هدايت و وحي و تبليغ ميان پيامبران فرقي قايل نمي شوند.
ابتداي آيه شريفه به ايمان و اعتراف پيامبر(ص) به آنچه از طرف خداي متعال بر او نازل شده اشاره مي كند و سپس سخن مومنان است به اين كه اگر انسان ايمان به خداي متعال داشته باشد، از اين رو ميان انبياء الهي در كيفيت هدايت و برنامه هاي سعادت فرقي نمي گذارد، زيرا مي داند همه آنها فرستادگان حق اند و از جانب خود سخني نمي گويند.
مومنان مثل كافران نيستند كه خداي متعال در توصيف شان بيان كرد:
"إِنَّ الَّذينَ يَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يُريدُونَ أَنْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَكْفُرُ بِبَعْضٍ ..." (2)
كسانى كه خدا و پيامبرانش را انكار مى كنند و مى خواهند ميان خدا و پيامبرانش تبعيض قائل شوند، و مى گويند: به بعضى ايمان مى آوريم، و بعضى را انكار مى كنيم و مىخواهند در ميان اين دو، راهى براى خود انتخاب كنند.
در هر حال آيه شريفه در عين حالي كه به شان نزولي اشاره دارد، در مقام بيان تساوي در مراتب يا سعه وجودي همه انبياء با هم نيست.
در عين حال مناسب است بياني كوتاه از بعضي از تفاسير در باره شان نزول اين آيه نقل شود.
1. پس از آن كه خداوند وجوب نماز و زكات و احكام شرعيه و سرگذشت پيامبران را بيان كرد سوره را به بيان عظمت خدا و تصديق پيامبر(ص) خاتمه مي دهد.
"آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ" محمد(ص) آن چه را از طرف پروردگارش در اين سوره و غير اين سوره فرود آمده است، باور دارد.
"وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ" و تمام افراد مؤمنين خدا را باور دارند به اين كه ذات خدا و صفات او را اثبات كرده شبيه را از او نفى كرده و از هر چيزى كه سزاوار خدا نيست پاكش مى دانند.
"وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ" و به فرشتگان و اين كه آن ها معصوم و پاكيزه اند و به قرآن و هر كتابى كه از طرف خدا نازل شده و به تمام پيامبران به عنوان حق و راست (ايمان دارند) "لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ" مؤمنين مى گويند ما فرقى ميان پيامبران نگذاشته همه را باور داريم و مانند يهود و نصارى نيستيم كه برخى را قبول داشته و بعض ديگر را منكر باشيم.(3)
2. اين جمله(آيه) شريفه تا آخر آيه از خصوصيّات و صفات مؤمنين است، و گويى كه جدايى نگذاشتن در ميان رسل، صفتى است از صفات باطنى آن ها، يعنى همه مؤمنين ايمان دارند به كتب إلهى و رسولان او، در حالي كه در باطن و از قلب معتقد و گويا هستند كه فرق نمى گذاريم ميان رسولان
آرى، شخصى كه مؤمن به خداوند متعال است، همه انبياء و رسولان الهى را وابسته به خداوند متعال و از جانب او مى داند، و در اين جهت تعصّبى از خود در باره بعضى از آنان نشان نداده، و نسبت به بعضى ديگر اهانت و كم اعتنايى نخواهد داشت، زيرا رسول خدا خود استقلالى نداشته، و تجليل او به دليل توجّه و تعظيم پروردگار متعال است.(4)
البته در آيه 253 بقره به تفاوت مقامي آنها اشاره كرده است:
تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَيْنا عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ
بعضى از آن رسولان را بر بعضى ديگر برترى داديم برخى از آنها، خدا با او سخن مىگفت و بعضى را درجاتى برتر داد و به عيسى بن مريم، نشانههاى روشن داديم و او را با «روح القدس» تأييد نموديم (ولى فضيلت و مقام آن پيامبران، مانع اختلاف امتها نشد.)
پي نوشت ها:
1. سوره بقره، آيه 285.
2. سوره نساء، آيه 150.
3. گروه مترجمان، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن شيخ طبرسي، تهران، انتشارات فراهاني، سال 1360 ه ش، چاپ اول، ج3، ص 214.
4. مصطفوي حسن، تفسير روشن، تهران، انتشارات مركز نشر كتاب،سال 1380 ه ش، چاپ اول، ج4، ص 53.
موفق باشید.
