اهل نجات

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد گفت:
بر اساس آموزه هاي ديني سرنوشت و سعادت هر كس در گرو ايمان و عمل صالح و باور و پذيرش دين حق در زمان خود او است. (1) همه اديان الهي تا وقتي كه دين الهي بعدي نيامده، دين حق محسوب مي شوند. افرادي كه قبل از ظهور حضرت مسيح (ع) به دين حقيقي موسي (ع) باور داشته و به آموزه هاي وحياني آن عمل نموده اند، از نظر قرآن مؤمن محسوب مي شوند. همچنين مسيحياني كه قبل از بعثت پيامبر اسلام (ص) به دين عيسي مسيح (ع) باور داشته و طبق دستورات او عمل نموده اند مؤمن اند و رستگار. تفاوتي از حيث درجه با مؤمنان ساير اديان در زمان حقانيت دين خودشان ندارند، بلكه ملاك و ميزان ايمان و تقوا و عمل صالح، و پيروي از دين حق مي باشد.
قرآن كريم هم به همين واقعيت تصريح دارد و مي فرمايد:
كسانى كه (به پيامبر اسلام) ايمان آورده‏اند، و كسانى كه به آئين يهود گرويدند و نصارا و صابئان [پيروان يحيى‏] هر گاه به خدا و روز رستاخيز ايمان آورند، و عمل صالح انجام دهند، پاداش شان نزد پروردگارشان مسلم است. هيچ گونه ترس و اندوهى براى آن ها نيست. (هر كدام از پيروان اديان الهى، كه در عصر و زمان خود، طبق وظايف و فرمان دين عمل كرده‏اند، مأجور و رستگارند.) (2)
اين آيه اعلام مي كند كه هر كسى كه در عصر خود به پيامبر بر حق و كتاب آسمانى زمان خويش ايمان آورده و عمل صالح كرده، اهل نجات است، و جاى هيچ گونه نگرانى نيست. بنا بر اين مسيحيان مؤمن قبل از ظهور پيامبر اسلام اهل نجات و بهشتند.(3)
وظيفه هر كس در هر زمان تحقيق و يافتن دين حق و باور عمل طبق آموزه هاي آن دين است؛ برهمين اساس ملاك بهشتي و جهنمي بودن افراد پيروي از دين حق و حقيقت جوئي و حق طلبي انسان ها و تسليم بودن در مقابل آن، و يا در مقابل نتيجه انكار آن حقيقت است.
اما در مورد غير مسلماناني كه پس از ظهور اسلام زندگي كرده اند و اكنون زندگي مي كنند بايد به اين نكته توجه كرد كه افرادي كه حقانيت دين اسلام بر آنها آشكار و واضح گشت ولي از روي تعصب و يا عناد و يا هواي نفس و يا عوامل ديگر از حق پيروي نكردند آنها قطعا در قيامت در عذاب خواهند بود و حتي اگر اعمال صالحي هم در دنيا انجام داده باشند چون بر اساس ايمان حقيقي و باورديني درست نبوده و در راستاي اهداف دنيائي و جلب نظر مردم و فريب آنها بوده براي آنها مفيد نخواهد بود.
اما كساني كه در كشف حقيقت كوتاهي نكردند، ولي دين حق را نيافتند و يا اصلا در محيطي بودند كه امكان دسترسي به دين حق نداشتند و يا خوب به آن ها معرفي نشد، به آنان منكر و مخالف اطلاق نمي شود و در صورتي كه بر اساس دين و آييني كه به حقانيت آن ايمان داشتند عمل كرده باشند و يا بر خلاف حكم صريح عقل خود در امور مرتبط با درستي و نادرستي رفتار ننموده باشند به نظر نمي رسد مستحق عقوبتي باشند، بلكه بواسطه رحمت عام الهي اهل سعادت و نجات خواهند بود؛ شهيد مطهرى (ره) در اين باره مى‏گويد:
«اگر كسى در روايات دقت كند، مى‏يابد كه ائمه (ع) تكيه ‏شان بر اين مطلب بوده كه هر چه بر سر انسان مى‏آيد، از آن است كه حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق، تعصب و عناد بورزد و يا لااقل در شرايطى باشد كه مى‏بايست تحقيق و جستجو كند، نكند؛ اما افرادى كه ذاتاً و به واسطه قصور فهم و يا به علل ديگر در شرايطى به سر مى‏برند كه مصداق منكر و يا مقصر به شمار نمى‏روند، آنان در رديف منكران و مخالفان نيستند. ائمه اطهار بسيارى از مردم را از اين طبقه مى‏دانند. اين گونه افراد داراى استضعاف و قصور هستند و اميد عفو الهى درباره آنان مى‏رود».
وى از مرحوم علامه طباطبايى نقل مى‏كند: «همان طورى كه ممكن است منشأ استضعاف، عدم امكان تغيير محيط باشد، ممكن است اين جهت باشد كه ذهن انسان متوجه حقيقت نشده باشد و به اين سبب از حقيقت محروم مانده باشد». (4)
اين گروه در فرهنگ ديني به عنوان مستضعفان فرهنگي شناخته مي شوند. اگر واقعاً و حقيقتاً به دنبال حقيقت و دين حق بودند، اما به دلايلي بر آن دست نيافتند، ولي بر اساس باورهاي فطري و عقلي و يا ديني كه داشتند مؤمن بودند و انسان هاي درستكار بودند، مورد عفو الهي اند اهل نجات خواهند بود.
خداوند در قرآن هم خداوند مي فرمايد: ما از هر كس بيش از اندازه وسع و توانش تكليف نمي خواهيم (5)، پس محاسبه اعمال آنان، و اهل نجات بودن آنها بر پايه عدل خداوندى به نسبت توان شان و ميزان مطابقت اعمال و كردار آنها طبق علم و باورهاي ديني آن ها صورت مي گيرد اگر از روي تمرد وهواي نفس به گناه آلوده شوند گرفتار كيفر الهي خواهند بود و آنها در اين جهت مثل مسلمان هاي گناه كارند كه بدليل گناه به دوزخ مي روند و كيفر شان را مي بينند.
اما در فرض نجات اين گروه هم نمي توان اين عده را همانند مسلمانان مومن دانست و جايگاه آنان را يكسان ديد، زيرا به هر حال اين افراد در زمره مومنان و آگاهان از معرفت حق و عاملان به دستورات ديني مانند تكليف حجاب و ... نبوده و نمي توان ايشان را در جايگاه همسان يك مومن و مسلمان دانست.
پى نوشت‏ها:
1. عصر (103) آيه 3.
2. بقره (2) آيه 62.
3. آيت الله مكارم شيرازي ،تفسير نمونه، دار الكتب الإسلاميه، تهران، چاپ اول، 1374 ش، ج‏1، ص 285.
4. مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، نشر صدرا، تهران 1374 ش، ج 1، ص 320.
5. بقره (2) آيه 282.
موفق باشید.