با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
ابتدا سوال شما را به صورت دقيق تر مطرح مي كنيم و سپس به پاسخي كه از سوي مفسران ارائه شده اشاره مي كنيم.
سوالي كه در اينجا قابل طرح است اين است كه رحمان بليغ تر از صفت رحيم است؛ زيرا داشتن حروف بيشتر، دلالت بر اشتمال بر معاني بيشتر دارد(1) از سوي ديگر اقتضاي عبارت بليغ، هنگام تبيين صفات متعدد براي يك چيز، آغاز نمودن از صفت پايين تر و ترقي به بالاتر است و لذا بلاغت اقتضاء مي كند كه ابتدا صفت رحيم ذكر شود و سپس رحمان كه بليغ تر است ! بنابراين چرا قرآن كريم كه داراي اعجاز بياني است و بايد در نهايت بلاغت باشد اين قاعده را رعايت نكرده است؟!
مفسران اديب اينگونه پاسخ داده اند كه رحمان بر وزن فعلان، دلالت بر مبالغه دارد و با توجه به اينكه تنها كسي كه در نهايت رحمت است خداوند متعال است لذا موصوف حقيقي آن فقط خداست و لذا همانند عَلَم و اسم خاص براي خداوند متعال است بر خلاف رحيم كه صفت مشبهه است و عموميت دارد. و طبق قواعد ادبي اسم خاص و علم بر صفت مقدم است.(2) از اين رو در قرآن غير خداوند (پيامبر) هم رحيم ناميده شده است بر خلاف رحمان.
لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيمٌ(3)
پي نوشت ها:
1. زيادة البناء تدل على زيادة المعنى
2. ر.ك: صافى، محمود بن عبد الرحيم، الجدول في إعراب القرآن، دمشق- بيروت، دار الرشيد مؤسسة الإيمان، 1418ق، ج1، ص 22 و ر.ك: بيضاوى عبدالله بن عمر، أنوار التنزيل و أسرار التأويل، بيروت، دار احياء التراث العربى، 1418ق، ج1، ص 27.
3. توبه آيه 128.
موفق باشید.
