انحصار پاداش و كيفر در تجسم اعمال خلاف ضرورت دين است

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
مسأله تجسم اعمال به عنوان بخشي از عذاب يا پاداش در مقابل عذاب يا پاداش هاي قراردادي فرض شده است و براي مواردي است كه صفت مذكور براي شخص به صورت ملكه درآمده باشد مثلاً براي شخصي سخن چيني يا تكبر ملكه شده كه در قيامت متاسب با همين صفت محشور مي شود. لذا اينگونه نيست كه شخص عادي با وجود اعمال فراوان نيك، به جرم سخن چيني مقطعي، به صورت ميمون ظاهر شود.
در واقع در مواردي كه اين صفات به صورت ملكه در نيامده باشد، خداوند همان اندازه آنها را عذاب كرده و يا به تعبيري شخص نتيجه تكويني همان اندازه عمل را مي بيند. لذا هيچگاه پاداش و كيفر منحصر در تجسم اعمال به صورت خاص نيست، بلكه در بسياري از موارد خداوند ثواب را به ميزان اعمال نيك و عقاب را به ميزان اعمال بد تعيين مي كند.
اما در مواردي كه صفت مذكور به صورت ملكه درآمده باشد، آثار طبيعي و تكويني اين عمل ممكن است، آثار صفات ديگر را از بين ببرد همان‎گونه كه اسباب و علل طبيعي نيز گاهي يكديگر را خنثي مي كنند و اين امر انحصار در اعمال و صفات زشت ندارد. بلكه ممكن است آثار تكويني برخي صفات زشت بواسطه آثار قوي تري صفات نيك از بين برود مثلاً در برخي موارد شخص سخن چين بوده، اما در عين حال بواسطه ملكه شدن عمل نيكي مانند امر به معروف و نهي از منكر، آثار عمل سخن چيني برداشته شود.
بر اين اساس با فرض ملكه شدن سخن چيني، امكان آنكه آثار عمل خوبي مانند امر به معروف و نهي از منكر از بين برود، وجود دارد و با اين فرض، چيزي باقي نمي ماند تا نتيجه آن ظاهر شود در حديثي از اميرالمومنين علي (ع) وارد شده است كه درباره صفت تكبر فرمود "پس از آنچه خدا به شيطان كرد پند گيريد كه به سبب لحظه اى تكبّر ، كردار دراز مدّت او را باطل گرداند و كوشش فراوان او بى ثمر ماند. او شش هزار سال با پرستش خدا زيست ـ و از ساليان دنيا بود يا آخرت ، دانسته نيست ـ . پس چه كسى پس از شيطان در امان مى ماند؟"(1)
به علاوه فارغ از آنچه بيان شد، نوع اعمال نيك و بد داراي آثار محدود است. لذا در موارد متعددي از متون ديني تاكيد شده است كه شخص بعد مدتي عذاب شده و با پاك شدن از رذائل قبلي به سبب اعمال نيك، وارد بهشت مي شود صورت برزخي افراد نيز به عنوان بخشي از عذاب موقتي است كه ممكن است بعد از مدتي آثار آن از بيان رفته و آثار اعمال نيك مانند امر به معروف و... ظاهر گردد.
امام حسن عسگري (ع) به نقل از رسول اكرم (ص)، خطاب به شيعيان مي فرمايد" اى گروه شيعيان از خداوند بترسيد، بهشت از دست شما نمى‏رود. اگر چه گناهان شما موجب شود كه شما از ورود در آن تاخير داشته باشيد، اكنون براى بدست آوردن درجات بهشت با هم مسابقه دهيد. گفته شد آيا يكى از دوستان شما و يا دوستان على(ع) وارد جهنم خواهند شد، فرمود: هر كس نفس خود را با مخالفت محمد و على عليهما السّلام چركين كند و دنبال كارهاى حرام برود و به مؤمنان ظلم كند و با احكام شريعت مخالفت نمايد روز قيامت گناهكار و آلوده خواهد آمد. محمد و على مى‏گويند تو كثيف و آلوده هستى و صلاحيت همنشينى با صالحان و نيكان را ندارى و شايسته نيستى كه با حوران هم آغوش گردى و با فرشتگان مقرب هم‏نشين گردى تو نمى‏توانى خود را با آنها قرين سازى، مگر اينكه از گناهان پاك گردى او را براى پاك شدن گناهان در طبقه اول دوزخ جاى مى‏دهند و براى پاره اي از گناهان عذاب مى‏شود، پاره‏اى از آنها براى بعضى از گناهان در محشر گرفتار شدائد و سختى مى‏گردند ... "(2)
پي نوشت ها:
1. سيد رضي، نهج البلاغه، چ هجرت، خ 192.
2. بحار الانوار، مجلسي ،محمد باقر، چ اسلاميه، بي تا. ج 65، ص 154.
موفق باشید.