راز نماز

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
تشهد، ثناي خداوند متعال است. تجديد و تكرار شهادت به خدا و رسول است كه در واقع تأكيد بر ايمان و اسلام بوده، و بنده، همان طور كه در مقام گفتار، اظهار بندگي مي‌كند، بايد معناي آن كلام را با صفاي ضمير پيوند دهد و با همۀ وجودش خدا را بندگي نمايد؛ چون بايد بداند كه همه امور در دست او است و هيچ اراده‌اي جز خواست و اراده او در نظام هستي قادر به انجام هيچ كاري نيست.
نماز گزار در تشهد، پس از شهادت به وحدانيت و الوهيت حق تعالي، متوجّه به مقام مقدّس عبد مطلق و رسول ختمي مرتبت (ص) شده، و از تقديم مقام عبوديت بر رسالت (عبده و رسوله) متنبّه مي شود كه عبوديت و بندگي خداي متعال مقدّمه همه مقامات بزرگ الاهي است، و رسالت، شعبه اي از عبوديت است. و چون حضرت رسول اكرم (ص) عبد حقيقي خداوند است، اطاعت او، اطاعت خدا است و بنده بايد از خود مراقبت كند كه قصور در طاعت رسول، كه طاعت اللَّه است، نكند تا از بركات عبادت كه قرب و وصول به بارگاه قدس الاهي است، محروم نشود. و بداند كسى را بدون‌ توسل به رسول اكرم (ص) و ائمه اطهار (عليهم السلام) به بارگاه قدس الهي و جايگاه انس با او راه ندهند.(1)
از امام صادق(ع) دربارۀ اسرار تشهد سؤال شد، آن حضرت فرمودند: «تشهّد نماز، ثناى الهى است. پس، در دل بنده خدا باش، و تشهد را با حالت خضوع انجام بده و چنان كه به زبان به يگانگي خدا و رسالت رسول شهادت مى‌ دهى و دعوا مى ‌كنى، در دل نيز به آن اعتقاد و اذعان داشته باش.
آنچه به زبان مى‌ گوئى بايد از دل تراوش كند و از صميم قلب باشد. چرا كه تو، بنده خدائى و او تو را آفريده است كه بندگي كنى او را به دل و زبان و به ظاهر و باطن. و به جميع اعضا و جوارح، مطيع و منقاد او باشى، و بندگى خود و پروردگارى او را ثابت و محقّق دارى. و همچنان كه از او شيوه پروردگارى نسبت به تو فوت نمى‌ شود، از تو نيز شيوه بندگى، نسبت به او از بين نرود...
پس در عمل بندۀ سپاسگزار خدا باش همان طور كه به زبان ذكر او مي گويي. تسليم فرمان او باش و بندگي او را به جاي آر و تو را به صلوات و درود بر پيامبرش محمد (ص) امر كرده، پس نماز خدا را با صلوات بر پيامبر (ص) و طاعت او را با طاعت آن حضرت و شهادت به وحدانيت او را به شهادت بر رسالت آن جناب وصل كن و بكوش تا بركات معرفت آن جناب از دستت نرود و از بهرۀ درود فرستادن بر او غافل نشوي».(2)
سر تشهد هماهنگ كردن زبان با قلب و گفتار با كردار است و به يك معنا عبور از نظام كثرت به وحدت و وصول به مقام ولايت است. شخص نمازگزار روزانه ده ها مرتبه به يگانگي خدا و رسالت پيامبر خدا(ص)شهادت مي دهد و اين گواهي را در نماز مستحكم مي سازد. تشهد، بيان و تكرار سخناني است كه در ابتداي نماز (اذان و اقامه) به زبان آورده و اين براي يادآوري و اقرار مكرّر سخنان پيشين است.
گفتني است در تشهد صلوات بر پيامبر و خاندان آن حضرت، نمايان گر مفاهيم زير است:
الف) قدرداني از تلاش هاي طاقت فرساي پيامبر در هدايت مردمان؛
ب) جايگاه والاي خاندان معصوم آن حضرت، به گونه اي كه در نماز هم از آنان ياد مي شود؛
ج) پيوند نزديك نبوت با امامت؛
د) عمل به سفارش هاي پيامبر اكرم(ص) در دوستي با خاندان آن حضرت.
5. در حمد، به زبان جمع اظهار بندگي مي كنيم. تشهد، به زبان اول شخص (شهادت مي دهم) است. گويا اين گواهي را هر كس بايد خود، با آگاهي و اعتقاد عميق، اظهار و بيعت خويش را با خدا و رسول تجديد كند.(3)
6. در تشهد، مستحب است انسان پاي راست خود را بر روي پاي چپ بيندازد. اميرالمؤمنين علي(ع) در بيان دليل اين عمل فرمود:«تأويل آن اين است كه خدايا! باطل را بميران و حق را بر پاي دار».(4)
7. تشهد نماز، به زانو زدن در پيشگاه خداي متعال در روز قيامت شباهت دارد.(5)
پي نوشت ها:
1. ر.ك: امام خميني، روح الله، آداب الصلاه، باب هفتم در اشاره اجماليه به آداب تشهّد، مؤسسه نشر و تنظيم آثار امام خميني (ره). 1379 ش، ص 325.
2. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء، بيروت، ۱۴۰۴ق، ج ۸۲، ص ۲۸۴و ۲۸۵.
3. حر عاملي، وسائل الشيعه، نشر آل البيت، قم 1416 ق، ج 4، ص 988.
4. عبدالحسين تهراني، اسرار الصلاة، نشر مركز مطالعات اسلامي تهران 1378 ش، ص40 و 41.
5. ري شهري، ميزان الحكمه، نشر دار الحديث قم 1376 ش، ج 5، ص 395.
موفق باشید.