ترس

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
ترس بر دو قسم است: ترس معقول يا هنجار و ترس موهوم يا نا بهنجار
ترس معقول ترسي است كه در آن وقوع يك خطر واقعي وجود داشته باشد. در اين ترس، هيچ گونه سرزنشي متوجه شخص نمي‏گردد. بلكه از اين جهت كه از يك امر خطرناك ترسيده و پرهيز نموده است مورد تأييد و تحسين ديگران قرار مي‏گيرد. مثلاً اگر كسي از ترس مواجه شدن با يك حيوان درنده و خطرناك از رفتن به داخل باغ وحش يا جنگل خاصي خودداري كند، هيچ كس او را بابت اين ترس سرزنش نمي‏كند، بلكه اگر او به اين ترس اعتنا نكند و خود را در موضع خطر قرار دهد مورد سرزنش افراد عاقل قرار مي‏گيرد.
اما ترس موهوم يعني درواقع خطري انسان را تهديد نمي‏كند ولي خيال پردازي ها و توهمات انسان به گونه‏اي است كه او خود را مواجه با خطر مي‏بيند. مانند شخصي كه از تاريكي مي‏ترسد و گمان مي‏كند خطري در تاريكي او را تهديد مي‏كند، در حالي كه مي‏داند در آن مكان تاريك هيچ چيز خطرناكي وجود ندارد.
ترس شما نيز ترس و هراس موهوم است. البته اين زايده رواني، در اكثر انسان ها، كم و بيش وجود دارد. در جهان كسي نيست كه نترسد. زيرا ترسيدن يك رفتار انساني بهنجار است. اما اگر به شكل شديد و افراط گونه در آيد و يا در جايي باشد كه منطقي و معقول نباشد، بايد به درمان آن اقدام كرد. بهترين و اساسي ترين راه درمان هر دردي، شناخت منشأ‌ پيدايش و راه نفوذ درد است، تا بدين وسيله، منشأ مسدود گردد و راه نفوذ بسته شود.
از نگاه ديني، آنچه انسان را به آرامش و نشاط روحي نايل مي گرداند، قوّت و انرژي مي بخشد، عشق و دلبري مي آفريند، از همه خستگي ها، استرس ها، اضطراب ها، دغدغه ها، و بالاخره از همه هياهو هاي جهان مادي دور نگه مي دارد، ايماني است كه از مرحله معرفت عقلاني به معرفت قلبي رسيده، ايمان را در قلب مستقر و مأوا داده باشد. اين قلب است كه قرآن از آن به« قلب سليم »(1) نام مي برد. اين قلب است كه پيوسته به ذكر خدا
اشتغال دارد. ذكري كه بر پايه «" الا بذكر الله تطمئن القلوب " آرام كننده و نشاط دهنده"روح روان" و زداينده همه ترس ها و واهمه ها است.
بنا براين، بايد سطح معرفت عقلي و قلبي را افزايش داد تا نور حق در قلب تجلي يابد. دل از همه ناهنجاري ها و دغدغه ها خلاص شود. به آرامش واقعي و ماندگار دست يازد. با تقويت ايمان ديگر از هيچ نمي ترسيد. حتي اگر در بياباني تنها باشيد. بايد به اين حقيقت برسيد خداوند همه جا همراه شماست. ارتباط با خدا در بالا بردن آرامش و زدودن اضطراب كه نقش مهمي در تداوم جرات ورزي دارد، بسيار موثر است. ورزش كردن عامل مهمي در تقويت اراده دارد و ضعف اراده را كاهش مي دهد.
هميشه اين ذكر را با توجه به معني آن بر زبان و قلب خود جاري كنيد كه:«بِسم الله و بِالله، تَوكَلتُ علي الله، اعوذُ بِالله السميعُ العليم مِن الشيطانِ الرجيم.
-راه مقابله با ترس‏هاى موهوم
براى مقابله با ترس‏هاى موهوم، كارآمدترين وسيله، اعتماد به نفس است. بايد از خود بپرسيد: آيا واقعاً چيزى هست كه از آن بترسم؟ و ... تجزيه و تحليل و تلقين، زمينه را براى از ميان بردن ترس فراهم مى‏كند. تنها آگاهى يافتن از اين كه گرفتار تخيلات بى اساس شده‏ايد كافى نيست. بلكه همان گونه كه ذكر شد« ترس زاييدة تخيلات ذهني است. رفع آن تخيلات نيز در گرو اصلاح ذهن و فكر و گرايش دادن آن به سمت واقع بيني است.
براي اصلاح ذهن و فكر بايد اقدامات زير را انجام داد:
1- تلقين مثبت
2- تقويت اراده و خودباوري
3- خود اشتغالي و پرهيز از افكار مزاحم
4- تقويت مباني اعتقادي و ارتباط با خدا ...
براي تحقق چهار امر ذكر شده و رسيدن به ذهن مثبت گرا و خالي از اضطراب و استرس لازم است به توصيه هاي زير عمل كنيد.
1- هر روز به آرامي از خواب بيدار شويد يعني با بيدار شدن از خواب بلافاصله از رختخواب با عجله جدا نشويد و سعي كنيد يكي دو دقيقه در رختخواب بما نيد. ابتدأ نفس عميق بكشيد و با نام و ياد خدا روز را شروع كنيد و آرزوي يك روز خوب را براي خودداشته باشيد، و به خود بگوئيد حتما امروز به فضل خدا روز خوبي خواهم داشت و هيچ نخواهم ترسيد.
2- ارتباط خودتان را از طريق خواندن نماز و دعا و تلاوت قرآن با خداوند قوي كنيد. مخصوصا سوره معارج را كه براي كاهش ترس و اضطراب بسيار مفيد است هر شب بخوانيد. (2) هميشه به خودتان بگوئيد خداوند مرا دوست دارد و مرا از لطف و كمك‏هاي خود بهرمند مي سازد.
3- ارتباط خود را با خودتان گسترش دهيد. به خود بگوئيد وتلقين كنيد" همان قدر كه با ديگران مهربان هستم، به خود نيز محبت مي‏كنم". ترسيدن نوعي نا مهرباني و ظلم به خودم است پس نبايد بترسم .
4- ورزش به خصوص ورزش دسته‏جمعي را فراموش نكنيد.
5- با افراد با نشاط و اميدوار بيشتر رفت و آمد كنيد.و روابط خود را با دوستان منفي‏نگر و نااميد... كمتر و يا حذف كنيد.
6- به تغذيه‏ي خود توجه داشته باشيد.يك رژيم غذائي سالم را در پيش بگيريد. استفاده از سبزيجات، ميوه‏ها، لبنيات و به تنوع غذايي اهميت بدهيد. برگ هاي گُل محمدي، بهار نارنج، گُل گاو زبان، وعرق بيد مشك براي رفع ترس و اضطراب مفيد هستند.
7- روز را با همان صورتي كه شروع كرده‏ايد تمام كنيد. پيش از اين كه بخوابيد سعي كنيد از خودتان راضي باشيد. اگر اشتباهي يا گناهي كرده‏ايد اولا- سعي كنيد از آن به عنوان يك پُل و تجربه براي اصلاح خود استفاده كنيد نه اينكه اشتباه گذشته باعث خرابي آينده تان شود. ثانيا- از گناه خود توبه كنيد و هر شب پيش از خوابيدن هفتاد مرتبه استغفر الله ربي و اتوب اليه بگوييد، به لطف و رحمت خداوند اميدوار باشيد.
8- روح انسان براي رهايي از هيجانات واسترس ها محتاج تكيه گاهي مطمئن است. داشتن عقائد صحيح از آن جمله است، اعتقاد توحيدي صحيح در مؤمن اين باور را به وجود مي آورد كه ذره اي در عالم هستي مؤثر نيست مگر به اذن خداي سبحان.
آنچه انسان را به آرامش ونشاط روحي نايل مي گرداند، قوّت و انرژي مي بخشد، عشق و دلبري مي آفريند و از همه خستگي ها، استرس ها، اضطراب ها، دغدغه ها، و بالاخره از همه هيا هوهاي جهان مادي دور نگه مي دارد، ايمان قلبي است.
بنابراين، از يك سو بايد سطح معرفت عقلي و قلبي را افزايش داد واز سويي ديگر آن چه را كه به آن معرفت حاصل شد عمل كرد تا نور حق در قلب تجلي يابد ودل از همه نا هنجاري ها ودغدغه ها و ترس ها خلاص شود و آرامش واقعي و ماندگار دست يا زد.
9- در اوقات فراغت به تفصيل درباره‏ي نعمت‏هاي الهي و الطاف خاص او نسبت به خود فكر كنيد و از خداوند و ائمه اطهار(ع) كمك بطلبيد كه ذكر خدا آرام‏بخش است و بدانيد كه محبت خداوند نسبت به بندگانش بيشتر از هر چيزي است كه ما تصور مي‏كنيم.
10- با عمل به توصيه هاي ذيل،‌ترس را از خود دور كنيد:
1/ سحر خيزي و نماز شب؛ كه سبب صحت و سلامتي جسم و آرامش روح وروان ومايه صلابت عزم و اراده مي گردد.(3)
2/ پايبندي به خواندن نماز در اول وقت و خواندن آيت الكرسي و سوره هاي توحيد و فلق و ناس بعد از هر نماز واجب.
پى نوشت ها:
1. شعراء (26) آيه 89.
2. تفسير البرهان، سيد هاشم بحراني، ج 4، ص 445، ناشر بنياد بعثت، تهران سال 1416 ق.
3. التهذيب، شيخ طوسي، ج 2، ص 121، دار الكتب الاسلاميه – تهران، 1365 ش.
موفق باشید.