راز نماز

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد گفت: در ركعت سوم و چهارم نماز، به جاي سوره ي حمد مي توان ذكر تسبيحات اربعه را قرائت كرد. تسبيحات اربعه از مجموع تسبيح، تحميد، تهليل و تكبير برآمده است كه همه به نوعي از خانواده ي تسبيح مي باشند.
«سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر »، را تسبيحات اربعه ناميده اند، با آن كه تنها يكي از آن چهار تا سبحان الله است و بقيه تسبيح نيست، بلكه تحميد و تهليل و تكبير است، اين است كه:
تسبيح به معناي منزّه دانستن خدا از عيب و نقص است؛ از اين حيث، تحميد هم تسبيح است؛ زيرا تحميد منزه دانستن خدا از هر ناپسندي است، زيرا گفته شده:« التحميد هو الثناء على علوه و ارتفاعه ذاتا و صفاتا و أفعالا عن كل نقيصة و علة »؛ يعني تحميد همان ثنايي است كه بر بزرگي و رفعت شأن خدا از نظر ذات و صفات و افعال، صورت مي گيرد.
تهليل نيز تسبيح است؛ زيرا تنزيه خدا از هر گونه شريك و همتاست.
تكبير نيز تسبيح است؛ چرا كه تنزيه خدا از هر گونه محدوديت و توصيف ناقص است.
بنابراين سه ذكر تحميد و تهليل و تكبيرهم خود، نوعي تسبيح، بلكه سرور همه تسبيحات هستند.(1)
سرّ تسبيحات اربعه
در ركعات سوم و چهارم نماز مي توان به جاي حمد تسبيحات اربعه را خواند كه سرّ چهارگانه بودن اين تكبيرات چهار ضلعي بودن كعبه و بيت المعمور و عرش الهي است؛ (2) به عبارت ديگر حقيقت عيني و خارجي كه اين تسبيحات به آن اشاره دارند، يك موجود واقعي و عيني در عالم برتر به نام بيت المعمور است كه چهار وجه دارد و هر قسمت از اين تسبيحات به يكي از آن وجوه اشاره مي كنند.
در ابتداي تسبيحات نمازگزار سبحان الله گفته و خداوند را از نسبتهايي كه مخلوقين به او مي دهند پاك و منزه مي شمرد و اقرار مي كند كه عبادت ما شايسته مقام قدس او نيست، اما چون خود خدا اذن داده و بلكه امر فرموده كه همين عبادتهاي ناقص را انجام دهيم ادامه داده و از اين بابت از خداوند قدرداني نموده و حمد و ثناي الهي را بر زبان جاري مي كند و سپس لا اله الا الله گفته و اعلام مي كند كه هر گونه ستايش و پرستش فقط مخصوص خداست و ليس في الدار غيره ديار، و در پايان الله اكبر گفته و مجدداً تاكيد مي نمايد كه اينها كه ما مي فهميم و بر زبان جاري مي نماييم هرگز لايق مقام ربوبي نبوده و خداوند متعال بزرگتر از آن است كه به وصف در آيد.
همچنين گفته شده كه الحمدلله اشاره به توحيد افعالي و لااله الا الله اشاره به توحيد صفاتي و اسمائي و الله اكبر اشاره به توحيد ذاتي دارد و سبحان الله ابتداي تسبيحات بيانگر تنزيه خداوند از تمامي اين مراتب تصور شده مي باشد. و چون سوره حمد نيز به نوعي مشتمل بر اين توحيدات ثلاثه است اين تسبيحات مي توانند در ركعات سوم و چهارم، جايگزين سوره حمد گردند. (3)
پي نوشت ها:
1. عبد الحسين طيب، أطيب البيان في تفسير القرآن، ناشر موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت(ع) 1378 ش،ج‏1، ص 172.
2. عبدالله، جوادي آملي، اسرار الصلوة، نشر موسسه اسرا، قم 1375 ش، ص79.
3. قاضي سعيد محمدبن محمد مفيد قمي، الاربعينات، تصحيح و مقدمه توسط كتابخانه مجلس شوراي اسلامي نشر ميراث مكتوب، تهران، 1381ش، ص46.
موفق باشید.